سده شیراز | سکونتگاه بهاریِ عشایر قشقایی

استان فارس یکی از جذاب ترین استان های جنوبی سرزمین دلنواز ایران است که از آب و هوای متنوعی برخوردار است. منطقه سده یکی از بخش های شهرستان اقلید در شمال فارس می باشد که دارای آب و هوای کوهستانی است. از طرف شمال به بخش مرکزی، از طرف شرق به بخش حسن آباد و شهرستان مرودشت، از طرف جنوب به بخش کامفیروز، شهرستان سپیدان و استان کهکیلویه و بویراحمد و از طرف غرب به دهستان خسرو شیرین و شهرستان سمیرم منتهی می گردد. این منطقه در ارتفاع 2160 متری از سطح دریا قرار گرفته است. تنوع جاذبه ها در منطقه سده شیراز به قدری زیاد است که تقریبا برای هر سلیقه ای انگیزه کافی برای سفر به این منطقه وجود دارد. محصولات کشاورزی، مناطق کوهستانی، چشمه های متعدد و آب وهوای بسیار مطبوع تنها گوشه ای از جاذبه های طبیعی این منطقه را تشکیل می دهد. پس در ادامه با ما در مجله گردشگری همگردی همراه باشید برای سفری تکرار نشدنی به جاهای دیدنی سده استان فارس...

سده

منطقه سده با جمعیتی معادل 23000 نفر، 7/17 درصد از جمعیت کل شهرستان را دربرمی گیرد. اهالی منطقه به زبان فارسی صحبت می کنند. مردم منطقه از نژاد آریایی می باشند (به جز مردمی که بنا به روایات مختلف از روسیه کوچ کرده و در محل چرکس دزکرد ساکن شده اند). دین تمامی مردم منطقه اسلام و پیرو مذهب شیعه می باشند.
منطقه سده استان فارس یک منطقه ییلاقی است که از آب و هوای پاک و معتدل برخوردار است و در فصل بهار و تابستان عشایر قشقایی به این منطقه کوچ می کنند. در مقام مقایسه با شهرها و سایر آبادی های اطراف، شرایط آب و هوایی ویژه این منطقه محسوس تر و ملموس تر است. ورزش نسیم خنک و ملایم به علت قرارگرفتن در دامنه کوهستان، فضای سرسبز، هوای مطبوع و پاک، چشمه های جوشان، همگی سبب گشته تا این منطقه، خصوصا مناطق تفریحی تنگ براق، قدمگاه، چهل شهیدان، بالنگان، گور بهران و ساحل دریاچه سد ملاصدرا به عنوان مناطق توریستی و خوش آب و هوا شناخته شوند و برهمین اساس هرساله پذیرای گردشگران زیادی در فصل بهار و تابستان باشند که برای زدودن خستگی از جسم و روح خود به این منطقه سفر می کنند.
از مهم ترین چشمه های منطقه چشمه قدمگاه، چشمه بالنگان، چشمه چهل شهیدان و گوربهرام نام برد.

چشمه قدمگاه

چشمه قدمگاه در نزدیکی شهر سده استان فارس در دامنه کوه قدمگاه و در محلی با پوشش گیاهی مناسب و محوطه ای سرسبز و درختکاری شده قرار دارد. این قدمگاه از جمله قدمگاه هایی است که امام رضا در مسیر حرکت خود از مدینه به مرو در آن توقف داشته و استراحت کرده اند به همین خاطر مورد احترام مردم منطقه است و اعتقاد زیادی به آن دارند. در فصل بهار و تابستان گردشگران زیادی از شهرهای مختلف به خصوص شیراز، اصفهان، یزد، آباده، اقلید، مرودشت و... به این تفرجگاه یکی از زیباترین جاهای دیدنی سده می آیند. موقعیت این چشمه برای ایجاد تاسیسات و زیرساخت های گردشگری بسیار مناسب می باشد. مساحت تفریحگاه حدود 7 هکتار می باشد.

چشمه بالنگان

چشمه بالنگان با جلوه های بسیار زیبا در منطقه ای به وسعت 3 هکتار در منطقه سده استان فارس (روستای حاجی آباد) قرار دارد. این چشمه از سرچشمه های اصلی رودخانه کر می باشد. اکثر گردشگرانی که به این منطقه می آیند حتما در این مکان توقف کوتاهی داشته اند؛ زیرا در کنار جاده اصلی سده – شیراز، یاسوج و اقلید قرار گرفته است.

چشمه چهل شهیدان دژکرد

به درستی قدمت چهل شهیدان به روزگار باستان می رسد، چرا که ایرانیان باستان آب را نماد پاکی و طهارت می دانستند. نام چهل شهیدان با تاریخ دژکرد پیوندی دیرینه دارد و این پیوند حاصل گرایش اعتقادی مردم دژکرد به این مکان مقدس است.
چشمه چهل شهیدان از بزرگ ترین چشمه هایی است که همواره و از فراز روزگاران چشم هر رهگذری را به خود خیره نموده به طوری که در کتاب فارسنامه ناصری نیز در بحث چشمه های فارس تحت عنوان چشمه شهیدان از آن یاد شده است. مساحت این تفریحگاه حدود 5 هکتار می باشد.

گوربهرام آسپاس

در دره ای که سابقا شکارگاه پادشاهان و امرای ایران زمین بوده و به نام دره بهادران معروف گردیده است چشمه های بزرگ و عمیقی موجود است و از جمله دارای چشمه پهناوری است که آب های آن قسمتی از اراضی خود را به صورت باتلاقی درآورده است.
در تاریخ آمده است که بهرام گور یکی از جاهای دیدنی سده در سال 439 در اثنای شکار گورخر در این باتلاق فرو رفته و ناپدید شده و از آن به بعد باتلاق به نام گور بهرام خوانده شده است. در مورد انگیزه نامگذاری آسپاس می توان به واژه پهلوی هوسپاس به معنی خوب سپاس اشاره کرد و همین طور آسپاسیا نام معشوقه یونانی کوروش کوچک بوده است که به دست اردشیر دوم افتاد.

تنگ براق

روستای زیبای تنگ براق به دلیل استقرار در ناحیه کوهستانی، چشم اندازهای بسیار زیبایی دارد. مزارع سرسبز پیرامون روستا، جنگل ها و باغ های وسیع به ویژه در فصل های بهار و تابستان فضای دلنشینی برای گردشگران پدید می آورند. تنگ براق نام دره زیبای شمال روستای تنگ براق از جاهای دیدنی سده است.

دره زیبای تنگ براق

آب سد درودزن از تنگ براق یکی از جاهای دیدنی سده عبور می کند و انتهای آن با دیواره های صخره ای با عبور از یک دشت، از شکافی عمیق سرازیر می شود و آبشار زیبای تنگ براق را پدید می آورد. غاری زیبا در دیواره صخره ای سمت چپ تنگ، پدید آمده است که منشا آهکی دارد و از سقف آن قطرات آب به کف غار فرو می ریزد.
روستای تنگ براق از طریق شهرهای سده شیراز، اقلید، اردکان، کامفیروز و یاسوج با جاده های آسفالت قابل دسترسی است.

سد ملاصدرا

سد ملاصدرا در 60 کیلومتری بالا دست سد درودزن واقع در شمال استان فارس، شهرستان اقلید، کیلومتر 22 شهر سده استان فارس و روی سرشاخه اصلی رودخانه کر در محلی به نام تنگ براق ساخته شد. سد از نوع سدهای خاکی (سنگریزه ای با هسته رسی GC) با ارتفاع 72 متر، طول تاج 630 متر بوده و حجم مخزن این سد حدود 440 میلیون مترمکعب است. آبگیری رودخانه در محل سد به طور متوسط سالانه 360 میلیون مترمکعب است. سد ملاصدرا سالانه 170 میلیون کیلو وات ساعت برق تولید می کند.

توریسم عشایر منطقه

عشایر ایران اقوامی هستند که در گذر از قرن ها زندگی دسته جمعی، به شیوه ای زیبا و باورنکردنی، ساختار فرهنگی و اجتماعی خود را حفظ کرده و در عصر تکنولوژی، عنوان دیدنی ترین جاذبه را به خود اختصاص داده اند. کوچ عشایر، به طور قطع یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری ایران محسوب می شود.
منطقه سده شیراز ییلاق عشایر قشقایی است که در اواسط اردیبهشت ماه از شهرهای جنوبی فارس (فیروزآباد، کازرون، فراشبند) به این منطقه کوچ می کنند. کوچ عشایر در بهار زیبایی خاصی به این منطقه می بخشد.

جاذبه های تاریخی

- تپه مهر علی فارس: جنوب شهر سده شیراز در نزدیکی محل تلاقی دو رودخانه بالنگان و قدمگاه واقع است که بنا بر کاوش های باستان شناسان قدمت 7000 ساله دارد.
- تپه فیلی: که در مسیر جاده سده شیراز به دژکرد قرار دارد و به دوران قبل از تاریخ برمی گردد.
- سنگ نوشته تنگ براق: در سال 1335 کتیبه ای دو زبانه (پهلوی و پارتی) در تنگ براق، دهکده ی کوچکی در نزدیکی دزکرد، کشف گردید. این کتیبه آسیب فراوان دیده است. موضوع آن در ابتدا شاپور نام و عنوان خود و پدر و جدش را ذکر می کند و سپس مضمون کتیبه می آید که درباره تیراندازی وی است کتیبه با جمله دعایی به پایان می رسد.
- قلعه آسپاس: واقع در روستای آسپاس مربوط به دوران قبل از تاریخ.
- تپه نقاره خانه: در سده شیراز مربوط به دوران قبل از تاریخ.
- تل پهلوانی: واقع در روستای پهلوانی مربوط به دوران قبل از تاریخ.
- محوطه کلگه: در نزدیکی تپه نقاره خانه و مربوط به دوران قبل از تاریخ می باشد.
- شهر بانه: در منطقه دژکرد قرار دارد و به دوران قبل از تاریخ برمی گردد.

امامزاده ها

- امامزاده شاه نجف: در روستای جدول نو
- امامزاده شمس الدین محمد: در دژکرد (اسلامیه)
- بقعه شاه غیب: در روستای آسپاس
- امامزاده چهل شهیدان: در روستای دژکرد
- آرامگاه سید عبدالحسین: در سده شیراز