میتوان پیشینه و روایات مختلفی را برای رد یا پذیرش نحس بودن 13 فروردین پیدا کرد

ایسنا/ براساس اخبار واصله، میتوان پیشینه و روایات مختلفی را برای رد یا پذیرش نحس بودن 13 فروردین پیدا کرد.

از دوره قاجار، سیزده بدر با شکل و شمایلی مشابه آنچه که امروز وجود دارد، برگزار میشده و کم کم باور به نحس بودن این روز در میان افراد کمرنگ تر شده است اما با این حال هنوز هم برخی بر این باور اصرار دارند. در روزگار فعلی سیزده بدر بیشتر به رسمی برای دور هم بودن، خوشگذرانی در طبیعت و خوردن آش رشته، کاهو سکنجبین و...تبدیل شده است.

سیزده بدر را می توان بخش پایانی رسوم وابسته به نوروز دانست؛ روزی که البته از ابتدا شکل و شمایل امروزی را نداشته است. در ایران باستان، سیزدهم فروردین به عنوان روز نبرد «ایزد باران» با «دیو خشکسالی» شناخته میشده است. آنها معتقد بودند اگر ایزد باران بر دیو خشکسالی پیروز شود، خشکسالی از سرزمین آنها دور خواهد بود.

تجلی این باور در یکی از رسومی که همچنان ادامه دارد، ظهور پیدا کرد. ایرانیان باستان معمولا برای نوروز هفت نوع غله شامل گندم، جو، نخود، لوبیا، ارزن، عدس و ماش را سبز می کردند و در روز سیزدهم فروردین این سبزه ها را به آب روان می سپردند؛ رسمی که هنوز هم با اندکی تغییر، به جهت آنکه بتواند تضمینی برای بخت گشایی باشد، به جا آورده می شود!

حتما شعر معروف «سال دیگه سیزده بدر، بچه بغل، خونه شوهر» را که هنگام گره زدن به سبزه می خوانند، شنیده اید. شعری که شاید ابعاد زنانه این رسم و باور را پررنگ کرده است، اما می دانیم گره زدن سبزه در گذشته حتی در میان پسران هم رواج داشته است. درباره فلسفه گره زدن سبزه باورهای بسیاری وجود دارد، اما یکی از قدیمی ترین باورها درباره این رسم مطلبی است که در«آثار الباقیه» ابوریحان به آن اشاره شده است. بر اساس این مطلب، دو شخصیت اسطوره ای در روز سیزدهم فروردین با هم ازدواج می کنند و با توجه به اینکه در آن زمان عقد و نکاحی وجود نداشته، آن دو به وسیله گره زدن شاخه گیاه، به پیمان ازدواج خود رسمیت بخشیدند و از آن پس، این رسم در میان دختران و پسران دم بخت رواج یافت.

گروهی دیگر نیز معتقدند وقتی سبزه ها را گره میزنیم، در واقع گره های زندگی خود را به طبیعت منتقل می کنیم و از خالق طبیعت یعنی خداوند می خواهیم که گره زندگیمان را باز کند.

بر همین اساس است که میرشکرایی، مسئول تدوین و تهیه پرونده جهانی «نوروز» نحس بودن سیزده بدر را باوری غلط می داند و تاکید می کند: «در آیین ها و اعتقادات ما هیچ روزی نحس نیست و اساسا عدد 13 نحس نیست. سیزدهمین روز از هر ماه «تیر» نام دارد. سیزدهمین روز نوروز در ماه فروردین نیز «تیر» نام دارد و به این دلیل است که در این روز کنار آب می رویم و روی هم آب می پاشیم یا خوراکی های سبزرنگ مانند کوکو سبزی می خوریم و سبزه گره می زنیم. این رسم ها نشان از یمن و مبارکی دارد و این باور یکی از مصطلح ترین اشتباهاتی است که درباره سیزدهمین روز نوروز وجود دارد.»

با این وجود گروهی دیگر بر باور نحسی سیزدهم فروردین پافشاری می کنند. آنها معتقدند که نحسی روز سیزدهم فروردین از تصور فروریختن واپسین جهان و نظام آن است. در واقع براساس باور به اساطیر نجومی در ایران، عمر جهان 12 هزار سال است و احتمالاً تحت تأثیر همین تصور، سال را به دوازده ماه تقسیم کردند. باورمندان به این موضوع، 12 روز آغاز سال را نیز نماد تمام سال می دانستند و آنچه را در این 12 روز پیش می آمد، سرنوشت یک سال خود تلقی می کردند. براساس این باور، در پایان 12 هزار سال، عمر جهان تمام شده و جهان فرو می ریزد؛ بنابراین احتمال می رود نحسی روز سیزدهم فروردین هم از همین تصور آمده باشد.

باور عامه به نحس بودن «سیزده»، در مقاطعی چنان رواج یافت که به طور کلی روزهای سیزدهم هر ماه را نحس می دانستند و برخی حتی هنگام شمارش اعداد از ذکر عدد 13 خودداری می کردند. هرچند ذکر این نکته مهم است که باور به نحس بودن 13 تنها در میان ایرانیان رواج نداشته؛ چنانچه به عنوان مثال برخی می گویند چون یهودا که به حضرت عیسی (ع) خیانت کرد، سیزدهمین عضوی بوده که در «شام آخر» حضور داشته است، پس از آن زمان 13 نحس شده است. یا عده ای دیگر به «قانون حمورابی» که از زمان بابلی های باستان به جا مانده اشاره می کنند؛ زیرا در این قانون شماره 13 وجود ندارد و بعد از قانون شماره 12، قانون شماره 14 آمده است. موضوعی که برخی علت آن را ناشی از بیت سیزدهم سرود روحانی «ایشتر» که شعر حماسی بابلی هاست و نام الهه مرگ در آن بیت آمده، می دانند.

با این وجود باورها و فرهنگ عامه مردم موضوعی است که همواره دستخوش تغییرات شده و در گذر زمان چیزهایی به آن اضافه و یا از آن کم شده است به شکلی که در سالهای نخست قرن نو احتمالا کمتر کسی بپذیرد که یک عدد یا یک روز خاص، بتواند سرنوشت او را در طول یک سال تعیین کند. با این وجود البته هنوز هم کم نیستند افرادی که سیزده بدر را نحس می دانند و برای فرار از نحسی آن از خانه خارج شده و به طبیعت می روند!