سنگر یکی از دیدنی ترین شهرستانهای استان گیلان به شمار می رود

ایسنا/ براساس آخرین اخبار و گزارشات منتشر گشته، سنگر یکی از دیدنی ترین شهرستانهای استان گیلان به شمار می رود.

«سنگر» یکی از شهرستانهای جنوبی رشت است که تاریخ کهن او در پس نام رشت پنهان مانده است. به احتمال قوی، نام قدیم آن «کوهدم» بوده که در منابع تاریخی به عنوان یکی از مراکز حکومتی کیائیان (فرمانروایان محلی گیلان پیش از صفویه) از آن نام برده شده است.

تا پیش از احداث آزادراه فعلی رشت به سمت قزوین، تردد به سمت گیلان از سنگر انجام میشد و مسافران و کاروانهای تجاری با عبور از گردنه امامزاده هاشم به سمت دهستان شاقاجی سنگر حرکت کرده و از سمت پل عراق وارد رشت می شدند. «سنگر» شاهد حضور قزاق های روس و نیروهای انگلیسی در زمان اشغال کشور در خلال جنگ جهانی دوم نیز بوده و بناهای تاریخی این محدوده برای اسکان سربازان این دولت استعمارگر کاربری داشت.

دلتای بزرگ سفید رود در محدوده سنگر قرار دارد و تولید برنج این شهرستان ممتاز بوده و هنوز در برخی از روستاهای این منطقه، برنج دودی به شیوه سنتی در مکان هایی به نام فل خانه یا دودخانه آماده می شود.

کاروانسرای لات شاخص ترین بنای تاریخی سنگر و در 35 کیلومتری رشت و بر سرراه کاروان های عبوری قزوین رشت ساخته شده است. «لات» در زبان گیلکی به معنی زمین صاف و هموار کنار رودخانه است و چون این کاروانسرا در زمین هموار دلتای سفید رود ساخته شده و به آن اراضی لات می گفتند، کاروانسرا به این اسم شهرت یافته است.

اگرچه این کاروانسرای در تملک اداره کل میراث فرهنگی در سالهای اخیر به عنوان سفره خانه سنتی تغییر کاربری یافته است، ولی به گفته سجاد صولت شهرستانی، دهیار گلسرک، در زمان جنگ جهانی و هنگامی که روس ها گیلان را در اشغال خود داشتند، این کاروانسرا توسط روس ها تصرف شده بود و سربازان روس در این بنای تاریخی اسکان داده شده بودند.

در زمان جنگ ایران و عراق نیز کاروانسرای لات جهت اسکان بخشی از اسرای عراقی در نظر گرفته می شود. در این زمان تغییراتی در بنا ایجاد می شود و همین تغییرات غیراصولی به اصالت بنا صدمه می زند.

براساس نوشته های یاسنت لوئی رابینو، نایب کنسول انگلیس در رشت در اوایل قرن بیستم، کاروانسرای لات در سال 1264 قمری و در زمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است. در آن زمان منوچهر خان معتمدالدوله حکمران گیلان بود و دستور ساخت این کاروانسرا توسط وی صادر شد.

پلان کاروانسرای لات به صورت چهار ایوانی و اقتباسی از کاروانسراهای چهار ایوانی دوره صفویه است. به همین دلیل بسیاری، قدمت این کاروانسرا را به دوره صفویه نسبت می دهند.

طول اضلاع شرقی و غربی این کاروانسرا، 20.54 متر و طول دو ضلع دیگر بنا 20.50 متر است. در چهار ضلع بنا از داخل چهار ایوان قرار گرفته که هر یک به حجره ای منتهی می شود. بر روی این ایوان (سردر ورودی) شاه نشین قرار گرفته است. شاه نشین شامل اطاقی با پوشش گنبدی و دو اطاق کوچکتر در طرفین آن است. در گذشته این طاق ها دارای رسمی بندی های زیبا بود.

در دو طرف چهار ایوان اصلی حجره هایی به صورت قرینه واقع شده که استراحتگاه تابستانی کاروانیان بوده است. پوشش کلیه سقف ها به صورت طاق های ضربی و جناقی و همگی با آجر ساخته شده است.

مصالح بکار رفته در این بنا آجر ختائی با ملات ساروج بوده و در نمای خارجی پی بنا با سنگ لاشه تا ارتفاع یک متر از کف ساخته شده است. حیاط کاروانسرا مربع شکل و طول هر ضلع آن 20.26 متر است.

تونل تاریخی واقع در روستای گلسرک و بالای کوهی مشرف به کاروانسرای لات قرار دارد. محلی ها از وجود این رشته تونل های اسرارآمیز باخبر بودند، مرداد سال 1400 و با اقدام اداره کل راه و ترابری برای تعریض آزادراه رشت به قزوین که باعث تخریب بخشهایی از تونل و برج های دیدبانی میشد، اهالی گلسرک اعتراض کرده و با ورود اداره کل میراث فرهنگی این تونل های اسرار آمیز به شماره 33478 در تاریخ 1400/6/16 ثبت اضطراری می شود.

دهیار گلسرک درباره قدمت تونل ها می گوید: درباره تاریخ ساخت اثر اختلاف نظر است. در راهروها دو تاریخ 1337 و 1344 دیده می شود که به نظر می رسد استادکار مرمت، بر روی سیمان، سال تعمیر بنا را یادداشت کرده است. پیرمردهایی در گلسرک در قید حیات هستند که به یاد دارند، این سازه توسط مهندسان آمریکایی تعمیر شده است. سنگهای مورد نیاز دیوار چینی را با کامیون از منجیل می آوردند و چون راه دسترسی به تونل وجود ندارد، سربازان را اجیر کرده و از ابتدای کوه تا تونل مصالح دست به دست بالا می رفت.

به گفته ولی جهانی، مدیر کل میراث فرهنگی گیلان، احتمال دارد این تونل دستکند بخشی از بقایای یک قلعه تاریخی باشد که در دوره های بعد مرمت و مورد استفاده قرار می گرفته است. شاید این تونل های تاریخی باتوجه به موقعیت استراتژیک آن، بقایای قلعه کیائیان (حاکمان محلی شرق گیلان پیش از صفویه) در منطقه تاریخی «کوهدم» باشد.

روستای شاقاجی در دوره قاجار راه کاروانروی رشت به قزوین و بالعکس بوده است. وجه تسمیه روستا برگرفته از شاه قاجار است. عکسها و منابع تاریخی هم حکایت دارد که شاهان قاجار از همین مسیر به سمت رشت و انزلی رفته تا سوار کشتی شده و به اروپا بروند. در زمان تجاوز روس ها و یا حضور انگلیسی ها و بستن پل منجیل توسط مبازران جنگل همین مسیر خط حرکت سربازان دشمن بوده است.

شاقاجی اگرچه در گذشته، وسعت و رونق بیشتری داشت اما بواسطه تغییرمسیر ارتباطی، رونق گذشته خود را از دست می دهد. با این حال وجود بازار چهارسوق و حمام تاریخی و مسجدی که در یک مجموعه و در مسیر راه شاهی قدیم وجود داشت، نشان دهنده گذشته پر افتخار شاقاجی است.

دریاچه سد سنگر و کانال های آب بندانی که از این سد منشعب می شود، زیبایی مسحور کننده ای به دلتای سفید رود داده است. این سد دهه 40 بر روی رودخانه سفید رود ساخته شده است و بیشتر آب مورد نیاز برای آبیاری شالیزارها و مزارع کشاورزی در شرق و غرب سفیدرود از این سد تأمین می شود.

آب این سد به دو کانال راست و چپ تقسیم می شود. کانال سمت راست 26 کیلومتر طول دارد و تا لنگرود هم می رسد. کانال سمت چپ هم با طولی به اندازه 30 کیلومتر تا اراضی فومنات می رود.

مسافرانی که راه فرعی رشت به سمت شرق گیلان را برای تردد انتخاب می کنند، حتما از روی سد سنگر عبور کرده و دریاچه پشت آن و مناظر زیبای اطراف سد را می توانند ببینند.

آرامگاه عکاشا در وسط گورستان روستای رودبرده، هر چند یک بنای نوساز با کاشی های آبی است، ولی ساختمان این بقعه تا یک سال پیش معماری بومی داشت و همچون دیگر بناهای تاریخی منطقه، بنایی خشتی چهار ایوانه بود.

براساس آنچه محلی ها می گویند و براساس متنی که در کتیبه داخل بقعه وجود دارد، بنای آرامگاه عکاشا به سال920 هجری قمری بر می گردد. محلی ها وی را صحابی پیامبر و برخی هم یکی از پسران امام موسی کاظم معرفی می کنند. براساس کاشی فعلی نگارش شده بر سردرب بنا، علی بن عکاشاء از نوادگان امام موسی بن جعفر است.