کارگاه آموزشی گزارشگری در حوزه میراث فرهنگی ناملموس برگزار شد

خبرگزاری مهر و ایسنا/ براساس گزارشهای منتشر شده، کارگاه آموزشی گزارشگری در حوزه میراث فرهنگی ناملموس برگزار شد.

مرکز میراث ناملموس تهران (تحت نظارت یونسکو) با همکاری معاونت میراث فرهنگی و اداره کل روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در راستای رسالت خود مبنی بر آموزش، آگاهی افزایی و ظرفیت سازی در زمینه اجرایی کردن کنوانسیون 2003 یونسکو با موضوع پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس به منظور ارتقای دانش و تجربی فعالان رسانه در اهمیت حوزه میراث زنده بشری به عنوان مصادیقی برجسته در تحقق توسعه پایدار و حصول وفاق و صلح جهانی، «کارگاه آموزشی گزارشگری در حوزه میراث فرهنگی ناملموس» را برگزار کرده و این کارگاه به مدت 2 روز 15 و 17 اسفند در هتلی در تهران ادامه خواهد داشت.

در این کارگاه آموزشی موضوعاتی همچون معرفی، تحلیل و بررسی چیستی و چرایی کنوانسیون 2003 پاسداری از میراث ناملموس یونسکو و مقررات و روح حاکم بر آن اجرایی شدن کنوانسیون 2003 در ایران با مروری بر فرآیند ثبت ملی میراث فرهنگی ناملموس و بررسی آماری عناصر ثبت ملی شده در تجلیات پنج گانه، مروری بر فرآیند ثبت جهانی میراث فرهنگی ناملموس و بررسی عناصر ثبت جهانی شده ایران، رسالت خبرگزاری ها و رسانه ها در آگاهی افزایی عمومی برای پاسداری از میراث ناملموس و نقش اقدامات پاسدارانه و ثبت جهانی مشترک در تقویت دیپلماسی فرهنگی و همکاری های بین المللی توسط مدرسان داخلی و بین المللی تدریس می شود.

در این کارگاه شهرام گیل آبادی، آتوسا مؤمن، رئیس مرکز میراث ناملموس، شهاب نیکمان مدیر عامل سمت اعتبار یافته از دبیرخانه کنوانسیون 2003 یونسکو و محمدرضا مجیدی رئیس پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام و سفیر و نماینده دائم سابق ایران در یونسکو به ارائه توضیحات پرداختند.

علی حاجی لاری، دیپلمات و عضو متخصص شورای حکام مرکز میراث ناملموس تهران هم در کارگاه آموزشی گزارشگری در حوزه میراث فرهنگی ناملموس با تاکید بر اینکه حفظ میراث ناملموس به ابراز وجود جوامع محلی کمک می کند و به ارتقاء صلح و پایداری جوامع منجر می شود و باعث هم زیستی مسالمت آمیز خواهد شد، اظهار کرد: برخی نگران هستند که میراث ایران به نام کشورهای دیگر ثبت شود، این جریان سوءتفاهمی را به وجود آورده است و این برداشت می شود که وقتی کشوری عنصری را به نام خود ثبت می کند، یعنی آن عنصر به مالکیت آن کشور درآمده است، اما به عنوان کارشناس تاکید می کنم «کنوانسیون 2003» (حفاظت از میراث ناملموس) اصلا بحث مالکیت یک عنصر را برای یک کشور و یا گروه خاص ندارد. این خیلی نکته مهمی است که این سوءتفاهم را از خود دور کنیم.

او تاکید کرد: در واقعیت، ثبت هرگونه عنصر به معنی شناسایی میراث ناملموس و حفظ آن است که شاید به کل جهان تعلق داشته باشد و ثبت آن از سوی این کنوانسیون به منزله تأیید مالکیت آن کشور نیست و در واقع ثبت، آن کشور را به حفظ و ترویج آن میراث در چارچوب قوانین ملی خود موظف می کند.

حاجی لاری بیان کرد: ثبت میراث ناملموس در برقراری و استمرار صلح میان کشورها نقش مهمی ایفا می کند. ثبت نوروز یک مثال بارز در این باره است. نوروز خاستگاه ایرانی دارد، ولی ثبت آن در یونسکو نه تنها تاکیدی بر این است که این عنصر ماهیت فراملی دارد، بلکه ابزاری است که قدرت میراث ناملموس را نشان می دهد. هرچند ایران نقش زیادی در ثبت جهانی نوروز داشته است، اما در مجموع 12 کشور عضو پرونده نوروز هستند و در مناطق گسترده تری جشن گرفته می شود. ثبت نوروز احترام متقابل بین کشورها را ارتقا می دهد و به گسترش صلح و ارتقای همکاری ها و گفت و گوهایی فرهنگی بین المللی منجر می شود. به جز نوروز، مثال های زیادی در میان میراث ناملموس ثبت شده در یونسکو وجود دارد.

این عضو مجمع بومیان در سازمان ملل برای توضیح بیشتر در این باره مثال دیگری آورد و گفت: وقتی کشور آذربایجان «تار» را به نام خود در یونسکو ثبت کرد، سوءتفاهمی پیش آمد، در حالیکه کنوانسیون 2003 اصلا بحث مالکیت عناصر را ندارد. هر کشوری که اثبات کند تار در آن کشور ساخته می شود برای ثبت آن هیچ محدودیتی ندارد، مثل نان لواش که نخست توسط ارمنستان ثبت جهانی شد، اما بعد ایران و کشورهای دیگر به پرونده آن اضافه شدند.

البته درباره میراث ملموس و حتی مکتوب این مالکیت طلبی وجود دارد، اما درباره ثبت شخصیت ها هیچ شخصیتی به نام کشوری ثبت نمی شود، فقط برگزاری بزرگداشت ها و رویدادهای مرتبط با آن شخصیت هاست که ثبت می شود. اینطور نیست که «ابن سینا» را ازبکستان به نام خود ثبت کند. شخصیت ها قابل ثبت نیستند. هر کشوری بتواند ثابت کند آن عنصر زنده در کشورش جریان دارد می تواند آن را ثبت کند، همانطور که آذربایجان «چوگان» را به نام خود ثبت کرد و ایران هم توانست آن را به نام خود ثبت کند. بنابراین مهم است که بدانیم میراث ناملموس مرز نمی شناسند.

در ادامه این پرسش مطرح شد که اگرچه رویکرد یونسکو صلح است، اما چرا ایران نمی تواند بادگیرها را ثبت کند و چرا اینقدر با آن مخالفت می شود؟ و چرا درحالی که نام «خلیج فارس» بارها در پرونده لنج سازی آمده، ولی کشورهای اطراف همچنان از به زبان آوردن و استفاده از نام کامل خلیج فارس خودداری می کنند؟ که در پاسخ حاجی لاری اظهار کرد: قطعا به عنوان ایرانی وقتی بادگیر به نام کشور دیگری ثبت شود، ناراحت می شوم، ولی در کنوانسیون 2003 رویکرد مالکیت طلبی وجود ندارد.

او پیرامون اینکه کارگاه آموزشی گزارشگری در حوزه میراث فرهنگی ناملموس برگزار شد، اضافه کرد: مشکل این است که ایران، فرهنگ و تمدن غنی چند هزار ساله دارد و آنقدر عناصر ناملموس آن زیاد است که با یک سهمیه در سال نمیتوان پاسخگو بود، بنابراین باید عناصری را که قرار است ثبت جهانی شود اولویت بندی کرد و بهتر است در اولویت بندی حساسیت های افکار عمومی و اقدام کشورها برای ثبت عناصر خود در نظر گرفته شود.

آتوسا مومنی، رئیس مرکز میراث ناملموس تهران که مدیریت این کارگاه را به عهده داشت، گفت: «بادگیر» یک بار قبلا در پرونده شهر جهانی یزد ثبت جهانی شده است، همانطور که در لایه لایه پرونده دانش لنج سازی، نام «خلیج فارس» ثبت شده است. با این وجود، قطعا بحث اولویت ها مطرح است. از همین رو طرحی برای اولویت بندی ثبت جهانی میراث ناملموس در حال تدوین است.

پرفسور رستم مظفرف، عضو شورای حکام مرکز میراث ناملموس تهران و نماینده قزاقستان هم تاکید کرد: یونسکو کنوانسیون 2003 را برای رقابت تشکیل نداده است، چون فرهنگ، میراث مشترک بشریت است. ما باید به خودمان افتخار کنیم که میراث مشترک داریم و باید حمایت کنیم و هیچ تفاوتی وجود ندارد که کشورتان در فهرست وجود داشته باشد. مهم ثبت شدن آن میراث است، که فقط تضمین و گارانتی می دهد آن عنصر توسط دولت آن کشور حفاظت می شود.

عضو شورای حکام مرکز میراث ناملموس همچنین گفت: در راستای این مسأله، یونسکو از سال گذشته روالی را به این ترتیب ایجاد کرده است که اگر کشوری می خواهد پرونده ای ثبت کند، نخست باید عنوان آن را به اشتراک بگذارد و کشورهای دیگر را به مشارکت دعوت کند تا فایل چند ملیتی ایجاد شود.

نایرا کیلیچیان، نماینده دولت ارمنستان در شورای حکام مرکز و ساجیدا حیدر وندال، عضو متخصص شورای حکام مرکز میراث ناملموس و نماینده پاکستان نیز از دیگر کارشناسان حاضر در این کارگاه بودند که درباره تجربه کشورهای خود درباره حفظ و گسترش میراث ناملموس و به مشارکت گرفتن جوامع محلی توضیحاتی دادند.