آسیبها و مخاطرات باز شدن مسیر دسترسی خودروها از راستگرد به میدان امیر چخماق

ایسنا/ این خبر پیرامون آسیبها و مخاطرات باز شدن مسیر دسترسی خودروها از راستگرد به میدان امیر چخماق برای شما نوشته شد.

تصمیم شهرداری یزد برای باز شدن مسیر دسترسی خودروها از راستگرد به میدان تاریخی امیر چخماق در شرایطی گرفته شد که این مجموعه به همراه بافت تاریخی یزد در یونسکو ثبت جهانی شده و هر نوع اقدامی در آن ممکن است موقعیت این میراث جهانی را در یونسکو به خطر اندازد. از سوی دیگر، فرآیند تخریب بنای تاریخی امیر چخماق بر اثر بارش ها و سیل تابستان 1401 تشدید شده و کارشناسان بارها بر مرمت و حفاظت اضطراری این مجموعه تاکید کرده اند اما تا کنون نه تنها برای حفاظت و مرمت این سازه اقدامی نشده است که تصمیم اخیر شهرداری یزد نگرانی ها را برای تخریب زود هنگام تر مجموعه امیر چخماق بیشتر کرده است.

هرچند اکنون دسترسی به میدان امیر چخماق با دستور دادستان یزد به یگان حفاظت اداره کل میراث فرهنگی این استان مسدود شده است اما هشدارهای فعالان و کنشگران میراث فرهنگی با ابراز این نگرانی که احتمالا این دستور موقتی بوده، همچنان پابرجاست.

سید هادی رضوی، کنشگر میراث فرهنگی در شهر تاریخی یزد اظهار کرد: مسئله سلامت کالبدی مجموعه امیر چخماق موضوع بسیار مهمی است؛ وقتی سلامت کالبدی آن دچار مخاطره می شود، در آینده احتمالاً به سمت حذف و یا تخریب آن نیز خواهیم رفت، مثل هزاران اثر تاریخی دیگر که اکنون فقط تصاویری از آنها به جا مانده است و اکنون وجود خارجی ندارند.

او ادامه داد: همچنین، مسئله محدود به مخاطرات سلامت کالبدی این اثر تاریخی به تبع تصمیم برای دسترسی خودروها نیست و اثراتی فراتر دارد. هنگامی که در شهر تاریخی بم زلزله آمد و ارگ تاریخی آن آسیب های جدی متحمل شد، هرچند بسیاری ناراحت و متأثر شدند، اما سرخوردگی و یا شکست اعتماد ملی را به دنبال نداشت. درباره امیر چخماق نیز همانطور که اطلاع دارید در گذشته یک بار بخش هایی از آن تخریب شده و دوباره مرمت و بازسازی شده است، اما این بار موضوع متفاوت است و این تصمیم ویرانگر آگاهانه و از عمد گرفته شده و ما با دست خودمان موجودیت این بنای تاریخی را به خطر می اندازیم و هویت محلی و ملی را مخدوش خواهیم کرد.

هویتی که این روزها انعکاسی جهانی دارد و به واسطه ثبت جهانی بودن شهر یزد در فهرست آثار سازمان یونسکو، امیر چخماق را بدل به یکی از دریچه های شناخت ایران و ایرانی برای گردشگران خارجی کرده است.

رضوی اضافه کرد: حتی اگر با عملی شدن این تصمیم تا 20 سال آینده امیر چخماق تخریب نشود، امّا به هر حال مقدمات آن را فراهم کرده ایم و با بی اعتبار کردن قانون رسمی کشور و بی ارزش کردن دغدغه جمعی مردم نسبت به حفاظت از میراث ملی، امید را از همه آنهایی که در شهرهای دیگر می خواستند بافت تاریخی شهرشان روزی مثل یزد، ثبت جهانی شده و آثار و ابنیه آن حفاظت و مرمت شود و سوای ایجاد فرصتهای ملی و محلی، امانتداران خوبی برای انتقال آن به آیندگان همچون گذشتگان به ما باشند، گرفته ایم.

این مرمتگر بافت ها و بناهای تاریخی تأکید کرد: در دسترس قرار دادن میدان و یا محیط پیرامونی امیر چخماق برای خودروها نه تنها هیچ توجیه قانونی ندارد بلکه برخلاف مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی است که در دهه 1370 خورشیدی ورود هر نوع وسیله نقلیه را به این محدوده منع کرده و تا امروز از اعتبار قانونی برخوردار بوده و لازم الاجراست.

رضوی گفت: از نظر کالبدی مشخصاً هر نوع حرکت ویبره دار ماشین در محدوده امیر چخماق آسیب زاست و تاکنون متخصصان بسیاری درباره نتایج خطرآفرین این تصمیم اظهارنظر کرده اند.

او سپس اظهار کرد: در زمینه اجتماعی، شهر تاریخی یزد در حدود یک سال و نیم گذشته با سیلی سهمگین مواجه شد که به دنبال آن مسئولان حوزه شهری دستور تخلیه بافت تاریخی یزد را صادر کردند، اما مردم، کنشگران و فعالان و مسئولان حوزه میراث فرهنگی در بافت ایستادگی کرده، دوشادوش هم آب خانه ها را تخلیه کردند و زندگی مردم ساکن در منطقه تاریخی شهر را نجات دادند. در آن دوران تنها در 36 ساعت حدود 700 هکتار بافت تاریخی یزد پایش و 600 آسیب در 36 هزار بنای تاریخی یزد شناسایی شد که گزارش ها حاکی از آسیب یک درصدی به بافت تاریخی بر اثر سیلاب بود و مسئله شایان توجه سهم 80 درصدی شهرداری یزد و اقدامات غیر اصولی در آن یک درصد تخریب های صورت گرفته بود.

رضوی ادامه داد: آنچه در مجموع بر ما مشخص می شود این است که باید به مردم دلسوز، متخصصان دغدغمند و کنشگران حوزه میراث فرهنگی اعتماد کرد؛ زیرا آنها اهالی بافت تاریخی شهر و حافظان راستین آن اند و نادیده گرفتن آنها، چشم پوشاندن بر تجربه و حافظه تاریخی شهر و کنار گذاشتن میراثی است که ما امانت دار آنها هستیم. رویکردی که شفاف در تصمیم اخیر به چشم خورده و بدون هیچ توضیحی، با وجود همه اعتراض ها و واکنش ها، آن را عملی کردند.

در حالی که شورای تأمین استان یزد و شورای عالی میراث فرهنگی این شهر دسترسی خودروها به محدوده و میدان امیر چخماق را تأیید نکرده و آن تصمیم هیچ پشتوانه قانونی ندارد، آن هم در شهری که به واسطه ثبت شدن در فهرست جهانی آثار یونسکو، طی مسیر قانونی و پرهیز از هرگونه اقدام سلیقه ای، الزام دارد. سوای این، ماهیت این میدان تکیه بوده و از ابتدا قرار بوده است برای بازگشت به تکیه بودن در ابعاد مختلف کوشش شود. شهرداری به استناد کدام شاهد، برای خودرو در تکیه جایگاه ویژه قائل شده و نقش مردم را که از اصلی ترین کاربران و بازیگران حیات تکیه بوده اند، کمرنگ کرده و رفته رفته آنها را حذف می کند؟

او بیان کرد: معتقدم این تصمیم ها و رفتارهای غیر قانونی، مردم را ناگزیر و با فشار سوداگران به سمت وقوع تخلف های بیشتر سوق می دهد و این یعنی تخریب خانه های تاریخی بیشتر و آغاز یک بازی که فقط شروع آن با امیر چخماق و حساسیت ها بر سر تخریب سازه ای آن است و نهایت آن، تخریب هویت و میراث شهر با از میان رفتن ریز و درشت دانه های بافت تاریخی است.

رضوی گفت: باید توجه داشت حفاظت از خانه ها و بافت تاریخی چیزی نبوده که یونسکو به مردم ایران یا مردم شهر یزد یاد داده باشد و آشنایی ما با این سازمان در روزگار نو، تنها تأکیدی بر حفظ و پاسداشت این رسم قدیمی و بدل کردن آن به ادبیاتی مشترک در مراجع قانونی داشته است. سازمانی که کمتر از یک سده قدمت دارد، اما سنتی که میان مردم این سرزمین و شهر قرن هاست وجود دارد و این رفتارها، آن هم از سوی مراجعی از میان خودمان تیشه بر ریشه داشته های گذشته ما و بی اعتبار کردن این جایگاه در عرصه بین المللی است.

وقتی در یک شهر تاریخی به صورت علنی برخلاف قانون اقدامی انجام می شود، باعث و بانی تمامی تخلف ها و فعالیت های غیرقانونی خواهد شد که از سر اجبار، ناآگاهی یا سوداگری از سوی افراد مختلف در بافت تاریخی و در مواجهه با آثار آن ادامه خواهد یافت.