سنت آب سوارگیری یکی از آداب کهن گیلانی ها است

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای منتشر گشته، سنت آب سوارگیری یکی از آداب کهن گیلانی ها است.

سپیده آشفته پور، مسئول پژوهش و کمیته ثبت میراث ناملموس استان گیلان با بیان اینکه کشاورزی مهمترین شاخص فعالیت اقتصادی در این استان است، گفت: زندگی و امرار معاش جمع وسیعی از مردم این استان از طریق فعالیتهای کشاورزی تأمین می شود. هر چند استان گیلان در کلیت خود به عنوان یک سرزمین حاصلخیز و مناسب فعالیتهای کشاورزی شناخته شده است، اما شرایط محیطی از قبیل اقلیم، ارتفاع، جنس خاک و قابلیت دسترسی به آب در همه جا یکسان و یکنواخت فراهم نیست.

او ادامه داد: کشت برنج از دیرباز یکی از ارکان اساسی اقتصاد کشاورزی و برنج یکی از اساسی ترین مواد غذایی گیلانی هاست. از این رو، در فرهنگ مردم گیلان برنج و برنج کاری انعکاسی بسیار وسیع داشته و جایگاهی در داستان ها و آداب و رسوم گیلکی دارد. نیاز مداوم برنج به آب و اهمیت آبیاری در کشاورزی برنج، به مدیریت آب در استان گیلان اهمیت ویژه ای بخشیده است. از این رو، نظام عرفی شکل گرفته بر پایه حق و حقوق هر یک از نهرها و چگونگی نظارت بر جریان دائم آب پیچیدگی زیادی دارد.

آشفته پور افزود: به این دلیل سنت آب سوارگیری یا مراب گیری در استان گیلان مرسوم است. آب سوار، مراب یا میراب کسی است که توسط خود کشاورزان انتخاب می شود و در تقسیم آب به شالیکاران کمک می کند و در ازای کاری که انجام می دهد، براساس توافق با کشاورزان مزدی دریافت می کند. آب سوار در سرچشمه جوی آب از تنه درختی حدود دو متر که به آن کَل (Kal) می گویند، استفاده می کند و آب را به شکل مساوی به داخل خال مزارع (یعنی هر قطعه) هدایت می کند. مزارعی که مستقیما از این آب بهره مند می شوند، به آن «جوب سرخال» می گویند که بعد از سیراب شدن باید آب را به زمین پایین دست بدهد که به آن «دم آبخور» می گویند. به مزارعی که در بالادست قرار دارند و آب ابتدا به آنها می رسد، «سر آب خور» می گویند.

این کارشناس گفت: در مواقعی که خشکسالی به نهایت شدت می رسد، میراب تمام کل ها را می بندد و آب را به سمت جوی اصلی هدایت می کند. سپس با بازبینی مزارع ابتدا به خشک ترین مزارع آب می رساند و این کار را با بستن کل های متعلق به مزارع دیگر انجام می دهد و به ترتیب با اولویت بندی، همه مزارع آبیاری می شوند و این کار فقط توسط میراب صورت می گیرد. امروزه میراب توسط کهنسالان و افراد سالخورده روستا و معمولا در مساجد یا قهوه خانه ها انتخاب می شود.

مسئول ثبت آثار ناملموس استان گیلان توضیح داد: با ورود تکنولوژی و تغییر سبک زندگی، رسم ها، آیین ها و مراسم ها هم تحت تاثیر عوامل مختلفی همچون عوامل محیطی قرار گرفته و همچنین با توجه به دشواری کار میراب و نداشتن مهارت کافی نسل جوان و نپذیرفتن این مسئولیت سنگین به نظر می رسد که جوانان از پذیرفتن این مهارت واهمه داشته و در نتیجه با توجه به کهنسال بودن افراد متخصص در این زمینه ممکن است با مرگ هر یک از افراد این سنت و مهارت به فراموشی سپرده شود.

از سوی دیگر، به دلیل اهمیتی که برنج در فرهنگ مردم گیلان دارد، ضروری است به بررسی آداب فرهنگی خاص مرتبط با این منطقه پرداخت. از این رو مطالعه، حفظ و شناساندن این دانش بشری می تواند گامی برای حفظ آثار معنوی و میراث فرهنگی ناملموس باشد. بنابراین سنت آب سوارگیری (سنت مراب گیری) با شماره ثبت 2760 در سال 1401 در فهرست میراث ملی کشور ثبت شد.