مسجد گله داری یکی از مساجد زیبای اهل سنت بندرعباس است

میراث آریا/ براساس اخبار بدست رسیده، مسجد گله داری یکی از مساجد زیبای اهل سنت بندرعباس است.

تاریخچه مسجد

این بنا براساس کتیبه موجود در سال 1296 هجری قمری مصادف با دوره قاجاریه توسط حاج عبدالکریم گله داری ساخته شده و طبق کتیبه سنگی آن در بیستم ماه محرم الحرام سال 1388 هجری قمری توسط احمد گله داری به دلیل کوچک بودن گسترش و مرمت کامل شده است.

کتیبه مزبور با طرح های گل و برگ افقی آراسته شده و ابتدا و انتهای خطوط توسط طرح های گشنیزی زینت یافته است و بخش شبستان قدیمی مسجد در زیر حیاط جنوبی جدید است.

مسجد گله داری در سال 1357 به شماره 1595 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. شبستان آن از زیبایی ویژه ای برخوردار است و نمونه ای از شبستان های مساجد کشورهای عربی است.

در جانب شمال غربی به شمال شرقی، پشت مسجد مسیلی جهت هدایت آب در مواقع بارندگی قرار دارد. این مسیل که در کنار اکثر مساجد جنوب وجود دارد، شاید حکایت از آن داشته باشد که درگذشته نزدیک مساجد، آب انبار وجود داشته و از طریق این کانال آب به سمت مخزن آب انبار هدایت میشده است.

فضای مسجد

مسجد گله داری مشتمل بر صحن، رواق و شبستان ستون دار و مأذنه بوده و مجموعه فعلی به همراه الحاقاتش، دارای دو در ورودی در جانب شرقی و غربی است.

شبستان

درهای ورودی شبستان در جهت شرقی و شمالی است، البته ورودی های متعدد آن را مسدود کرده اند و در جبهه شمالی نیز درهای شبستان کاملاً مسدود شده است.

شبستان مسجد به صورت مربع، دارای 36 ستون استوانه ای با پایه ستون مربع است.

در داخل شبستان منبری چوبی نیز قرار گرفته که تزیینات ساده ای با نقوش هندسی دارد.

ستون های این فضا، عهده دار فشار طاق های بلند و زیبای گچین و سنگینی آسمانه هستند. در زیر این طاق ها گچبری های زیبایی دیده می شود. از عمر تزیینات این بنا به گفته اهالی، 40 سال می گذرد که در جریان یک مرمت و تعمیر به آن الحاق شده اند.

سرستون ها مکعب شکل و گچی اند که با تزیینات گچ بری، طرح های شیاردار افقی، خطوط ساده افقی و گل های ساده و طرح های هندسی تزیین شده اند و مشابه تزیینات گچی مسجد ملک بن عباسی بندرلنگه است.

طاق های رفیع شبستان با قوسی شکسته، چشم نوازترین عنصر موجود در مسجد گله داری است. در زیر این طاق ها، طرح های زیبای گچ بری با نقوش هندسی و به روش قالبی مشاهده می شود.

محراب

در میانه ضلع جنوبی شبستان مسجد، محرابی به عمق 1/30 و ارتفاع حدود 3 متر با تزیینات زیبای گچی قرارگرفته است. تزیینات گچی محراب از نوع «برهشته» است و شامل طرح های متنوعی از گلدانی، شیارهای عمودی، گل و برگ های اسلیمی، غنچه های باز و ردیف عمودی گل های لوتوس و نیم ستون های شیاردار است.

بالای طاق گچی محراب با چهار ردیف دندانه دندانه (لوزی شکل) آراسته شده است. در سمت راست فضای داخلی محراب تنها کتیبه ای با جملات مبارکه «لا اله الا الله و محمد رسول الله» گچبری شده است.

پشت محراب فضایی جهت نگهداری کتاب و اشیای دیگر تعبیه شده است که درب ورودی آن دربی چوبی است.

در اضلاع مختلف شبستان جمعاً 19 درگاهی با درب های چوبی و طاق های هلالی که معرف عصر قاجار است، مشاهده می شود.

رواق ها

در جانب شرقی و شمالی شبستان، رواق هایی با یک ردیف ستون ساخته شده است. تمام ستون ها به غیراز ستون هایی که در رأس اضلاع هستند، ساقه ای استوانه ای دارند.

مناره

این مسجد دارای دو مناره است. یکی معروف به مناره کوچک که هم اکنون بقایایی از آن موجود است و این همان مأذنه مسجد قدیمی زیرزمینی است و مناره ای دیگر که هنوز پابرجاست.

در ضلع شرقی صحن مسجد گله داری فضایی مستطیل شکل وجود دارد که بر روی آن بقایای مناره مشهور به مناره کوچک دیده می شود و درگذشته برای اذان مورداستفاده قرار می گرفته است.

این مناره تا سالهای 78-77 پابرجا بوده، اما براثر رانش و بارندگی شدید بصورت یکباره فرو ریخته است.

در بخش جنوبی این اثر پلکانی برای دسترسی به مناره وجود دارد و در ضلع شمالی آن، راه دسترسی به شبستان زیرزمینی مسجد اولیه مشاهده می شود که در سالهای اخیر پرشده است.

در گوشه شمال غربی مسجد مناره امروزی با پلانی استوانه ای که ساقه آن خالی از هرگونه تزیینات است، وجود دارد.

حدفاصل ساقه و تاج مناره (گلدسته مأذنه) سایه بان یا آبچکی دایره ای شکل ترکیب یافته از چوب و خرده سنگ و کاه گل موجود است.

کلاهک گلدسته بسیار ساده است. در میانه ساقه مناره روزنه ای برای تأمین نور تعبیه شده که به درون رواق دید دارد. این مناره دارای 46 پلکان است و ورودی در جهت جنوبی است.

مصالح بکار رفته

از نکات جالب توجه وجود مرجان های دریایی در ترکیب مصالح مسجد است. استفاده از ملاط های صدفی در این اقلیم بسیار دیده می شود و دلیل آن پایداری و مقاومت ستودنی آن در مقابل رطوبت است. بنابراین ملاط های استفاده برای ساخت، ملاط های گچی است که برای مقاومت در مقابل رطوبت به آن آهک هم اضافه می کنند و اندودهای این بناها با استفاده از ملاط های صدفی و در چندلایه اجرا می شود که هم استحکام بنا را تأمین می کرده و هم عایق رطوبتی بسیار مطمئنی بوده است.

ستون ها هم با سنگ لاشه و ملاط گچی که آهک به آنها اضافه شده ساخته شده و با لایه خارجی گچی به ضخامت 6 سانتیمتر محکم شده اند. دیوارهای پیرامونی شبستان هم به ضخامت 50 سانتیمتر دورتادور مسجد را فراگرفته اند.