ایکه بانا یا هنر گل آرایی یکی از مشهورترین هنرهای ژاپنی است

ایرنا/ براساس آخرین گزارش های منتشر گشته، ایکه بانا یا هنر گل آرایی یکی از مشهورترین هنرهای ژاپنی است.

بیشتر سنتهای ژاپنی ریشه در باورهای آیینی و مذهبی آنها دارد. ایکه بانا (Ikebana) یا هنر گل آرایی یکی از مشهورترین هنرهای ژاپنی است که قدمت آن به قرنها پیش باز می گردد؛ با این وجود همچنان از عناصر اصلی هنر دنیای معاصر محسوب می شود. با شناخت سنتهای اصیل و آداب و رسوم ژاپنی ها میتوان به غنای فرهنگی تمدنی مردمان آن سرزمین پی برد. این مهم همچنین در افزایش تعاملات و هم افزایی فرهنگی و نیز توسعه روابط فرهنگی میان دو کشور ایران و ژاپن می تواند نقش بسزایی ایفا کند.

ایکه بانا هنر چیدن زیبای ساقه ها، برگ ها و گل های بریده شده در گلدان ها و سایر ظروف است که طی هفت قرن در ژاپن تکامل یافته است. ایکبانا هنر سنتی گل آرایی ژاپنی است و به نام کادو یا راه گل نیز شناخته می شود. خود کلمه ایکه بانا به معنای جان بخشیدن به گل ها است. برای چیدمان ساقه ها و گل ها آشنایی با روش های مختلف بستن و قراردادن آنها ضروری است. این فنون همان چیزی است که مردم برای یادگیری در کلاس های ایکه بانا شرکت می کنند. معمولا 3 تا 5 سال برای کسب این مهارت های فنی و بیانی زمان لازم است.

ایکه بانا در طول 7 قرن تکامل خود سبک های مختلفی از چیدمان را توسعه داده است. از رایج ترین آنها میتوان به سبک هایکا اشاره کرد که شامل ریک کا (گل های ایستاده)، شوکا (گل های زنده) و سیکا (گل های پرتاب شده) و سبک موری بانا (گل های انباشته) هنگام استفاده از ظروفی به نام سویبان است. ایکه بانا بیش از قرار دادن گل در یک گلدان، هنر منظمی است که در آن طبیعت و خلاقیت انسان در کنار هم قرار می گیرد.

به طور سنتی گل های چیده شده در توکونوما (طاقچه های سنتی موجود در اتاق های پذیرایی از مهمان) تزئین میشد. امروزه نیز اغلب در راهروهای ورودی، اتاق نشیمن، لابی ساختمان های بزرگ و ویترین مغازه ها بچشم می خورند. در ایکه بانا نکته کلیدی استفاده از حداقل ساقه و برگ برای ایجاد خطوط ظریفی است که زیبایی گل ها را برجسته می کند.

هاسامی (قیچی باغبانی یا قیچی معمولی) برای بریدن گل ها و ساقه ها به طول دلخواه استفاده می شود یا اگرچه نحوه برش ساقه به نوع گیاه و آرایش آن بستگی دارد اما اکثر برش ها به صورت زاویه دار انجام می شود. این کار باعث می شود ساقه ها در گلدان و کنزان محکم تر شده و فضای برداشت آب بیشتر می شود.

کابین گلدان بلندی است که در چیدمان هایکا استفاده می شود و از قطعات متقاطع برای محکم کردن ساقه ها در سه نقطه استفاده می شود، سوی بان ظرف کم عمقی است که برای موری بانا که به منظور ایمن کردن ساقه ها و گل ها از کنزان استفاده می شود؛ کنزان هم نگهدارنده ای با نوک تیز به میزان زیاد به ارتفاع حدود یک سانتیمتر (تقریباً 0.4 اینچ) که گل ها را در آن فرو می کنند تا محکم ثابت شوند.

هر طرح از ایکه بانا، سبک منحصر بفرد خود را دارد. هایکا شامل (ریک کا، شوکا و سیکا است) یک سبک پایه از چیدمان ایکه بانا است که از یک گلدان بلند استفاده و خطوط عمودی را برجسته می کند. بزرگترین ویژگی آن تاکید بر جلوه دادن جذابیت طبیعی گل ها و چیدمان آنها با سلیقه و شیک است. چیدمان هایکا از سه عنصر اصلی ساقه های اولیه، فرعی و زینتی تشکیل شده است. طول، موقعیت و زاویه آنها بسته به سبک هایکای مورد استفاده متفاوت می باشد.

ساقه اولیه حدود 70 درجه به جلو متمایل بوده و در یک منطقه 45 درجه به سمت جلو و چپ پراکنده شده است. ساقه فرعی در پشت و سمت چپ اصلی قرار می گیرد تا عمق بدهد. ساقه زینتی به گونه ای چیده شده است که با زاویه 60 درجه در یک ناحیه 30 درجه به سمت راست عناصر اولیه و فرعی به جلو متمایل می شود.

سبک موری بانا از یک ظرف کم عمق و یک نگهدارنده کنزان استفاده می کند. ویژگی بزرگ موری بانا، گستره وسیع اشکال طبیعی و تپه ای از گل های زیبا است. در حالی که سبک هایکا قرن ها پیش توسعه یافته و قوانین زیادی دارد، موری بانا تنها از دوره میجی (1868-1912) وجود داشته و سبکی نسبتا آزاد است. به عنوان مثال، میتوان از گل های غربی استفاده کرد و گل های چیده شده را میتوان علاوه بر توکونوما (طاقچه های سنتی ژاپنی) در اتاق ها و راهروهای ورودی نیز به سبک غربی قرار داد.

موری بانا بسته به طول و زاویه ساقه های اولیه، فرعی و زینتی انواع مختلفی دارد. سبک عمودی رایج ترین است. احساس ثبات و گرانش را به وجود می آورد. در این سبک، ساقه اولیه تقریباً به اندازه قطر و عمق ظرف می باشد. ساقه فرعی حدود دو سوم و ساقه زینتی تقریباً نصف طول ساقه اولیه است. ساقه اولیه به صورت عمودی قرار می گیرد، در حالی که ساقه ثانویه 45 درجه کج شده و در یک منطقه 30 درجه به سمت جلو و چپ پراکنده شده است. ساقه زینتی 60 درجه کج شده و در یک ناحیه 45 درجه به سمت جلو و راست قرار می گیرد. از بالا، سه ساقه یک مثلث قائم الزاویه را تشکیل می دهند. گل ها در داخل این مثلث قرار می گیرند.

ایکه بانا که ریشه در مراسم اهدای گل بودایی دارد، در قرن ششم به ژاپن آورده شد. در زمان های قدیم، شاخه های همیشه سبز به عنوان اقامتگاه موقت برای خدایان شینتو ساخته میشد. رسم ارائه گلهای ایستاده با آیین بودا از چین به ژاپن منتقل شد. بعدها با اصلاحاتی که با نوآوری های معماری و اجتماعی همراه بود، گل ها مفاهیم صرفاً مذهبی خود را از دست دادند و به اشیای با ارزش تبدیل شدند.

متخصصان ریک کا (گل ایستاده) شکل گرفتند و به تدریج در قرن شانزدهم این سبک رسمیت یافت. یک رویکرد کاملاً آزادتر به عنوان گل آرایی نیز ایجاد شد. رویکردهای آزاد و رسمی در نهایت یکپارچه شدند و شکل جدیدی از ایکه بانا را ایجاد کردند که از این پس به یک حرفه فرهنگی محبوب برای همه از سامورایی ها تا بازرگانان تبدیل شد. ایکه بانا در قرن بیستم بروز شده اما اصول اساسی و سنت های خود را حفظ کرده است.

براساس مقاله ایکه بانا یا هنر گل آرایی یکی از مشهورترین هنرهای ژاپنی است، باید بدانید که همانطور که هنرهای رزمی، خوشنویسی و مراسم چای همیشه به عنوان ابزاری برای تزکیه نفس مورد توجه بوده است، ایکه بانا به عنوان ابزاری برای آموزش ذهن و بدن در نظر گرفته می شود. ایکه بانا نمونه ای از غنی سازی ذهنی زندگی روزمره است. ویژگی هایی که در هنر ژاپنی مورد ارج و احترام اند بسیار فراتر از ایده های فلسفی است. آنها یک جهان بینی فرهنگی را تشکیل می دهند که حول ایده های زندگی در هماهنگی با طبیعت متمرکز است.

در ایکه بانا حس هماهنگی بین گل ها، ظرف و محیط بسیار مهم است. اینها برخی از ویژگی های ترکیبی است که میان ایکه بانا با سایر فرهنگ های بصری سنتی ژاپن (نقاشی، معماری) مشترک است. برخلاف سایر اشکال هنری، ایکه بانا از منابع طبیعی زنده تشکیل شده که رشد و تغییر آزاد دارند. اساس زیبایی هنر گل آرایی در موقتی بودن آن نهفته است.

هر روز همان طور که گل ها و برگ ها بالغ می شوند، تغییرات مداومی را میتوان مشاهده کرد که چرخه زندگی را به تصویر می کشد. ایکه بانا ما را تشویق می کند که نه تنها زیبایی خاص شکوفه کامل بلکه ارزش هر مرحله را درک کنیم. اعتقاد بر این است که گل آرایی انسان را با قوانین طبیعت تطبیق می دهد.

ساختار سنتی چیدمان ها دارای سه شاخه یا ساقه اصلی است که از یک نقطه مرکزی بیرون می آیند و اغلب شکل یک مثلث دارای اضلاع نامساوی را تشکیل می دهند. اضلاع این مثلث نماد وحدت بین قلمرو آسمانی، انسان ها و زمین است.

به عنوان زیربنای فلسفی ایکه بانا، آن چه سبب ایجاد اتحاد میان جهان بینی شینتو و بودا می شود، این تصور است که جهان طبیعی همیشه در حالت نوسان است. این واقعیت که گلبرگ ها می ریزند، زیبایی زودگذر است و از طریق کلمه گذرا قابل درک است. ژاپنی ها زیبایی را در این حقیقت می یابند.

نویسنده: مریم سه دهی | کارشناس توسعه روابط فرهنگی ژاپن