کشف 4 گورخمره پارتی و ساسانی و انتقال به میراث فرهنگی

ایلنا/ براساس آخرین گزارشات بدست آمده، کشف 4 گورخمره پارتی و ساسانی و انتقال به میراث فرهنگی صورت گرفت.

لقمان احمدزاده (سرپرست هیئت باستان شناسی) گفت: در اوایل تیر 1401 خورشیدی در پی فعالیت ماشین آلات خاکبرداری شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب در محدوده شمال شرقی شهر اهواز در حدود 150 متری ساحل سمت چپ رودخانه کارون، بخشهایی از چند خمره تدفینی (گورخمره) آشکار شد.

این باستان شناس افزود: این کشف نادر و اتفاقی فرصتی استثنایی را پیش آورده که باستان شناسان برای نخستین بار در اهواز بتوانند بقایای باستان شناختی بر جای مانده از دوران تاریخی این منطقه را مورد بررسی و پژوهش روشمند قرار دهند. در پی این کشف اتفاقی، برنامه نجات بخشی این محوطه در دستور کار اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خوزستان و پژوهشکده باستان شناسی قرار گرفت.

او با بیان اینکه این محدوده با توجه به فعالیتهای گسترده استخراج نفت به شدت دچار دگرگونی محیطی شده، اظهار کرد: بررسی های سنجش از دور با استفاده از تصاویر هوایی چند دهه گذشته نشان داده که این محدوده از زمین های بایر و باغ های متروکه ای تشکیل شده است که به منظور انجام فعالیت های مرتبط با صنعت نفت تغییر کاربری داده شده اند و کرت بندی باغ ها در این تصاویر قدیمی به خوبی دیده می شود.

احمدزاده تصریح کرد: پیش از آغاز کاوش میدانی، بررسی آرکئوژئوفیزیکی با استفاده از روش مغناطیس سنجی در این محدوده با هدف یافتن شواهدی از دیگر گورهای احتمالی و بقایای معماری توسط کوروش محمدخانی انجام شد و پس از آن یک گروه پژوهشی شامل باستان شناسان و مرمتگران در این محوطه مشغول به کاوش شدند.

سرپرست هیئت باستان شناسی گفت: طی این پروژه، افزون بر روشن شدن وضعیت 3 گورخمره آشکار شده توسط بیل مکانیکی، 7 گورخمره دیگر در محدوده کارگاه کاوش یافت شد. شواهد دیگر، از جمله تکه های خمره های سفالی قیر اندود و استخوان های پراکنده انسانی گویای آن است که تعدادی از خمره ها طی فعالیتهای عمرانی قبلاً تخریب شده است.

احمدزاده افزود: خمره های سفالی از گونه اژدری شکل هستند که سطح درونی آنها قیراندوده شده است و وضعیت استخوانهای درون خمره ها، نظمی طبیعی و بدون درهم ریختگی را نشان می دهند. گورخفته ها به حالت خوابیده به پشت یا طاق باز قرار داده شده اند؛ سر آنها نزدیک به ته خمره و کف پاها نزدیک دهانه آن قرار دارد.

او خاطرنشان کرد: در میان گورخفته های یافت شده، یک کودک مشاهده شد که در این نمونه دهانه خمره را با یک تکه سفال شکسته شده بسته اند؛ بر روی ساعد اسکلت، شی آهنی فرسوده ای دیده شد که به احتمال بقایای یک دستبند یا النگو بوده است.

این باستان شناس اظهارداشت: روی لایه اندود قیر درون خمره، نقش تار و پود بافت پارچه به خوبی دیده می شود که ممکن است مربوط به بقایای کفن یا بستری برای قرار دادن در زیر سر گور خفته بوده باشد.

احمدزاده با بیان اینکه همراه با روند کاوش بویژه در جریان پاکسازی و پیش از آغاز فرآیند انتقال گورخمره ها، مستندسازی آنها به صورت سه بعدی به روش تصویرسنجی انجام شده، تصریح کرد: بررسی های اولیه نشان می دهد این خمره های تدفینی به دوران تاریخی (پارتی و ساسانی) قابل تاریخگذاری هستند، اما برای تاریخگذاری مطلق باید منتظر نتایج آزمایش های سن سنجی بقایای استخوانی بود. افزون بر این، نمونه هایی از قیرهای به کار رفته دراندود سطح درونی خمره ها به منظور منشأیابی و مقایسه با موارد مشابه در سایر محوطه های همزمان مورد تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی قرار خواهند گرفت.

سرپرست هیئت باستان شناسی در پایان گفت: پس از پایان کاوش، 4 گورخمره با هدف حفاظت مﺆثر و آماده سازی برای نمایش در موزه منطقه ای اهواز و دیگر موزه های استان خوزستان انتخاب شدند؛ این گورخمره ها با تلاش گروه مرمت پروژه، بلوک برداری و به آزمایشگاه های حفاظت و مرمت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خوزستان و پایگاه میراث جهانی شوش منتقل شدند.

در ادامه مهسا نجفی (زیست باستان شناس) در تشریح نتایج اولیه مطالعه بقایای انسانی با اشاره به اینکه اسکلتهای انسانی بدست آمده از محوطه باستانی محله کوروش اهواز به روش «استاندارد بیوکسترا و آبه لیکر» مورد مطالعه اولیۀ قرار گرفت افزود: در این روش بر پایه مشاهدات چشمی، تخمین سن، تعیین جنسیت و تشخیص بیماری ها مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد.

او گفت: پس از انجام بررسی در محل و گردآوری حداکثر اطلاعات ممکن، ادامه این پژوهش به پس از انتقال گورخمره ها به آزمایشگاه حفاظت و مرمت و تثبیت یافته ها موکول شد.

نجفی با اشاره به اینکه نتیجه مطالعات جنسیت و سن نشان می دهد که زنان، مردان و کودکان نابالغ به یک نسبت در این گورستان به خاک سپرده شده اند، تصریح کرد: از میان مهمترین موارد شناسایی شده در بقایا، میتوان به وجود هیپوپلازی (رشد ناقص) مینای دندان اشاره کرد که ناشی از الگوی نامناسب رژیم غذایی و استرس ناشی از بیماری است، همچنین، ساییدگی و پوسیدگی برخی از دندانها را نیز میتوان از موارد آشکار شده در بررسی آنها برشمرد.

این زیست باستان شناس گفت: رویش غیرطبیعی استخوان اسفنجی، در کاسه چشم برخی از گورخفته ها مشاهده شد که ممکن است ناشی از کمبود آهن در رژیم غذایی، دفع مواد مغذی به واسطه بیماری های دستگاه گوارش، کم خونی ناشی از ویتامین ب 12، رژیم غذایی نامناسب مادر و ترکیب عفونت در نوزاد، عوارض طبیعی عفونت و علت های دیگری از این دست باشد.

او با اشاره به اینکه تغییر رنگ استخوان ها و تعدادی از دندان ها نیز در اثر مجاورت با قیر از شایع ترین تغییرات پس از مرگ در میان این بقایای استخوانی است، افزود: علاوه بر مشاهدات اولیه، نمونه برداری از بقایای استخوانی و خاک فضای اندام داخلی برخی از گورخفته ها برای آزمایش های ژنتیک باستان شناسی و تاریخگذاری مطلق انجام شده است.