نگاهی به موزه ایلخانی مراغه و بخشهای مختلف آن

ایرنا/ این خبر پیرامون نگاهی به موزه ایلخانی مراغه و بخشهای مختلف آن برای شما نوشته شده است.

«قورکان دمیر / Gürkan Demir» در حاشیه بازدید از موزه ایلخانی مراغه بیان کرد: مراغه در استان آذربایجان شرقی نیز از این قضیه مستثنی نیست و از اماکن تاریخی متعدد و موزه ایلخانی برخوردار است.

وی با بیان اینکه مراغه نقش بسزایی در تاسیس حکومت ایلخانی داشت و در برهه ای پایتخت آن حکومت بود، اضافه کرد: نقش مراغه در اداره آن حکومت بسیار بچشم می خورد.

وی پیرامون نگاهی به موزه ایلخانی مراغه و بخشهای مختلف آن ادامه داد: در این شهر علاوه بر آثار دوره ایلخانی، آثار دیگر دوره ها از جمله سلجوقی نیز بچشم میخورد و بویژه وقتی از دوره ایلخانی سخن می گوییم، حمله غول ها در ذهن تداعی می شود.

این خبرنگار ترکیه ای تاکید کرد: خوشبختانه جمهوری اسلامی آثار باقیمانده از تمام دوره های تاریخی را ثبت و حفاظت کرده است و امروز آثار بسیاری برای بازدید وجود دارد.

وی همچنین به گردشگران دنیا به ویژه گردشگران کشور ترکیه توصیه کرد که در سفر به ایران از اماکن تاریخی و فرهنگی مراغه هم بازدید کنند.

مدیر دفتر شبکه العربی قطر در ایران نیز با بیان اینکه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری جمهوری اسلامی ایران به حفاظت از آثار باستانی اهمیت می دهد، بیان کرد: موزه ایلخانی مراغه آثار یک دوره تاریخی را در دل خود جای داده و ارزش افزوده میراث فرهنگی آذربایجان شرقی است.

«حازم الکلاس» نیز در حاشیه بازدید از این موزه گفت: موزه ایلخانی در کنار گنبدها و رصدخانه مراغه از اهمیت ویژه برخوردار است و اصحاب رسانه باید نسبت به معرفی آن در سطح جهانی اقدام کنند.

موزه ایلخانی مراغه معرف احیای فرهنگ و تمدن ایران پس از یورش مغول هاست؛ به عقیده کارشناسان، تمدن در مراغه از دوره پیش از اسلام نیز استمرار داشت و شاید به همین دلیل بود که این کهن شهر به عنوان نخستین پایتخت ایلخانی، احیای فرهنگ و تمدن و همچنین سازندگی دوباره ایران را پس از یک دوره طولانی قتل، غارت و ویرانی مغولان رقم زد.

موزه مراغه به عنوان تنها موزه تخصصی دوره ایلخانی کشور، در سال 1375 به دلیل تخصصی بودن آثارش و معرفی این دوره خاص از تاریخ کشورمان که گستره آن از هرات تا فرات بود، راه اندازی شد و پیش از آن یعنی از سال 1363 تا 1375 نیز آثاری از دوره های مختلف تاریخی را در معرض دید علاقمندان قرار داده است.

این موزه در حقیقت با تمرکز و انتقال صدها اثر برجسته و گردآوری مجموعه ای به نسبت کامل از آثار مختلف ایلخانی شامل انواع سفال، کاشی، سکه، فلز، شیشه و کتابت، یک منبع مطالعاتی و پژوهشی غنی از آن دوره تاریخی به شمار می رود.

هنر سفالگری دوره ایلخانی را میتوان عصر طلایی سفال گری دوره اسلامی خواند، زیرا ضعف سفال گری در این دوره طولانی در نتیجه انهدام مراکز مهم سفال گری و فرار هنرمندان سفالگر از یورش های مغلولان دوباره جان گرفت و همزمان تغییرات مهمی در نوع ساخت، تزئینات و لعاب سفالینه ها در مراکز جدید سفالگری ایجاد شد.

تا جایی که به عقیده کارشناسان از خصوصیات بارز سفالینه های این دوره، تنوع ساخت با تکنیک های مختلف سفالگری است که از آن جمله میتوان به سفالینه هایی با تزئینات زیر لعاب شفاف در زمینه شیری و فیروزه ای، سفالینه هایی با تزئینات روی لعاب یا مینایی، سفالینه های زرین فام و لاجرود و همچنین کاشی های هشت پر و نقش برجسته با لعاب های فیروزه ای و زرین فام اشاره کرد.

تزئینات این سفالینه ها، متنوع و شامل انواع نقوش هندسی، نقوش گیاهی از برگهای متراکم اسلیمی و طوماری، نقوش حیوانی مثل غزال دونده، ماهی، اردک و پرندگان، نقوش انسانی از مجالس رقص، نوازندگی، شکار و کتیبه هایی از اشعار فارسی، ضرب المثل ها، دعاهای معروف و نقوش ترکیبی بوده است.

مسئول موزه ایلخانی مراغه میگوید: در سفالینه های ایلخانی علاوه بر آرایش منقوش، تزئیناتی در فرم سفالینه ها نیز وجود داشت که آثار مشبک پوشیده با لعاب شفاف، سفاله هایی با نقوش کنده، برجسته و نقش های قالبی از آن جمله است.

به گفته «محمد شهریاری»، از مراکز مهم سفالگری دوره ایلخانی، شهرهای معروف ری، کاشان، جرجان، سلطان آباد و تخت سلیمان بود و نمونه های بارزی از آنها در موزه ایلخانی مراغه وجود دارد.

علاوه بر آن به علت کشف قطعاتی از کاشی های زرین فام و نقش برجسته از رصدخانه خواجه نصیرالدین طوسی در مراغه و ویژگی های منحصر بفرد آنها، برابر نظر محققان، مراغه نیز از مراکز سفالگری دوره ایلخانی بود. همچنین قطعاتی از کاشی های زرین فام و نقش برجسته رصدخانه مراغه نیز در این موزه به نمایش گذاشته شده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مراغه نیز می گوید: سکه های موزه مراغه از کامل ترین مجموعه مسکوکات ایلخانی کشور بوه و تقریبا از همه ایلخانان، سکه های ارزشمندی را در خود جای داده است.

به گفته «جواد محرم پور»، پول رایج ایلخانان به لحاظ کاربرد اقتصادی و معادلات تجاری و رسمی، به صورت پشتوانه تک فلزی و از جنس نقره بود، سکه های طلا برای مقاصد ویژه چون ایام عید و جشن ها ضرب میشد و سکه های مسی (فلوس) در معادلات روزمره رواج داشت.

تنوع نقوش سکه ها در دوره ایلخانی معرف فرهنگ و تمدن آن عصر بوده و نقوش و مظاهر آئینی ادیان و فرقه های مختلف ضرب شده بر روی آنها، گویای تساهل مذهبی مغولان است.

همچنین بر سکه های ایلخانی متونی از آیات قرآنی، لا اله الا الله، محمد رسول الله، نام خلفای راشدین و در دوره ای کوتاه متون «علی ولی الله» و نام دوازده امام به خط کوفی و نسخ نقش شده است؛ علاوه بر آن نام و القاب ایلخانان معمولا به خط ایغوری با خطوط عربی سکه ها ترکیب شده است.

هنر شیشه گری در دوره ایلخانی به علت فرار شیشه گران به کشورهای مصر و سوریه از رونق افتاد اما با این وجود، شیشه های موزه مراغه از نمونه های نادر آن عصر است که دارای تزئینات مختلف شامل دمیده آزاد، دمیده در قالب، تراش و افزوده بر روی بطری، قندیل و صراحی است که از نقاط مختلف کشور گردآوری شده است.

نمونه های ارزشمندی از هنر فلزکاری دوره ایلخانی شامل انواع ظروف فلزی، پیه سوزهای مفرغی و شمعدان های برنزی در بخش فلز موزه ایلخانی مراغه وجود دارد که به روش های ریخته گری، قلمزنی و طلاکوبی ساخته شده است.

کارشناسان معتقدند که استواری و استحکام با پای قوی حیوانات و صعود روشنایی با شکل پرندگان در تزئینات این آثار نشان داده شده است؛ همچنین در این موزه شمشیری نگهداری می شود که متعلق به «کری خان بهادر خان» حاکم داغستان بود و حاوی تزئینات طلاکوب بر روی عاج و مفرغ است.

ساختمان موزه ایلخانی مراغه و بنای یادبود روی مزار اوحدی مراغه ای، شاعر قرن هفتم و هشتم هجری قمری که در مجاورت آن قرار دارد، بین سالهای 1353 تا 1357 به وسیله انجمن آثار ملی اجرا شد؛ این محل در سال 1363 شمسی مقارن با تشکیل سازمان میراث فرهنگی وقت به موزه مراغه تبدیل و با آثاری از دوره های مختلف تاریخی برای بازدید عموم برپا شد.

این موزه در سال 1357 به دلیل تخصصی بودن آثار خود و به لحاظ اهمیت نقشی که این کهن شهر در دوره ایلخانی داشت، به عنوان تنها موزه ایلخانی کشور فعالیت خود را آغاز کرد و اکنون یکی از مراکز فرهنگی مورد توجه گردشگران این کهن شهر به شمار می رود.