فرسایش و تخریب در بستر نقش رستم و آرامگاه خشایارشا

ایسنا/ براساس آخرین خبر و گزارش های واصله، فرسایش و تخریب در بستر نقش رستم و آرامگاه خشایارشا مشاهده می گردد.

مدیر پیشین پایگاه میراث جهانی تخت جمشید، شدت فرسایش و تخریب در بستر نقش رستم و آرامگاه خشایارشا را تایید کرد و گفت: اقدامات درمانی روی این میراث صخره ای تاکنون راهگشا بوده است.

این اظهارات حمید فدایی، عضو هیأت علمی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی فرهنگی و مدیر پیشین پایگاه جهانی تخت جمشید در دومین نشست از پنل های تخصصی کنفرانس بین المللی «تبادل تجربیات حفاظت و مرمت در ایران و روسیه» مطرح شد.

این نشست با مدیریت تاتیانا چرنیایوا، رئیس انجمن مرمتگران روسیه برگزار شد و در آن موضوعات «حفاظت و معرفی یادمان های معماری و باستان شناسی دوره «گلدن هورد»، «حفاظت و باززنده سازی میراث تاریخی و معماری مجموعه برج های جمهوری چچن فدراسیون روسیه» و «پژوهش، مستندنگاری و حفاظت از میراث سنگی در پارسه» بررسی شد.

عضو هیأت علمی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی در این نشست از پژوهش، مستندنگاری و حفاظت از میراث سنگی در پارسه (آرامگاه خشایارشا در نقش رستم) گزارشی داد و گفت: سرزمین گسترده پارس، جلگه مرودشت همواره مورد توجه شاهان و جلوه گاه هنر دیرین صخره نگاری ساسانی و هخامنشی بوده و یکی از غنی ترین و ارزشمندترین مجموعه های آثار صخره ای ایران از سه دوره عیلامی، هخامنشی و ساسانی در محوطه نقش رستم گرد آمده است.

فدایی با بیان اینکه امروزه کیفیت بهتر حفظ و نگهداری از این آثار به مطالعه و شناخت ارزشهای تاریخی، فرهنگی و نکات فنی آنها وابسته است و پرداختن به ویژگی ها و ارزشهای فنی و تاریخی فرهنگی میراث صخره ای از جمله مواردی به شمار می رود که در فرآیند حفاظت باید مورد توجه قرار گیرد، گفت: متاسفانه میراث صخره ای «نقش رستم» در محیط طبیعی باز خود در طول سده ها دچار فرسایش شده و بخشی از مطالعات انجام شده در این محوطه و از جمله مطالعات آزمایشگاهی و بررسی های ژئوفیزیک به منظور شناخت روند تخریب بستر آهکی محوطه، نشان دهنده ابعاد کیفی و کمی فرسایش وارده به این میراث سنگی است.

عضو هیأت علمی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی فرهنگی با ارائه پیشینه ای از حفاظت و مرمت آثار سنگی در منطقه تخت جمشید و نقش رستم در طول چند دهه گذشته، مطالعات و اقدامات برای حفاظت بهینه محوطه را مورد بررسی قرار داد و اظهار کرد: نتایج آخرین اقدامات حفاظتی انجام شده روی آرامگاه خشایارشا در نقش رستم که در طول چند سال گذشته و در قالب پایگاه میراث جهانی تخت جمشید به انجام رسیده است، واکاوی می شود. مطالعات انجام شده در این محوطه از سال 1396 تاکنون توسط گروهی متشکل از متخصصان حفاظت و مرمت، متخصص شیمی، باستان شناس، کتیبه شناس، مستندنگار و نقشه بردار، متخصص عمران، زمین شناس و متخصص بیولوژی در محوطه نقش رستم انجام شد.

فدایی در ادامه با ارائه روش و نتایج حاصل از مستندنگاری محوطه، نتایج مطالعات آزمایشگاهی و ارائه و انجام الگویی از آسیب نگاری روی آسیبهای وارده به آرامگاه خشایارشا گفت: نتایج مطرح شده تاکنون برای اقدامات درمانی این میراث به عنوان یکی از مهمترین آثار صخره ای کشور راهگشا بوده است.

گزارش مدیر پیشین پایگاه جهانی تخت جمشید از فرسایش و آسیبهایی که به آرامگاه خشایارشا و نقش رستم وارد شده، در حالی ارائه شده است که به تازگی برخی رسانه ها تصاویری از شکاف ها و آسیب های ناشی از نشست و فرونشست زمین در این بنا و محوطه تاریخی منتشر کرده اند و با استناد به مطالعات تخصصی دانشگاه شیراز در سالهای 2021 تا 2023 توسط دانشگاه شیراز تایید شده که تمام دشت مرودشت درگیر فرونشست شده و شکافهای «بسیار عظیمی» در سطح زمین دشت مرودشت به پهنای نیم متر تا 70 سانتیمتر ایجاد شده است. «حفر چاه های غیرمجاز و استفاده بی رویه از آبهای زیرزمینی» اصلی ترین عامل تشدید فرونشست زمین عنوان شده است.

نقش رستم در نزدیکی مرودشت در استان فارس واقع شده که آرامگاه تعدادی از شاهان هخامنشی احتمالا داریوش بزرگ، خشایارشا، اردشیر یکم و داریوش دوم در آن قرار گرفته است. آرامگاه خشایارشا از جمله مکانهایی است که به علت شدت فرسودگی سالهاست در حال مرمت است.

در ادامه کنفرانس بین المللی «تبادل تجربیات حفاظت و مرمت در ایران و روسیه»، سوتلانا پرسووا مدیر مرکز تحقیقات معماری و مرمت، دانشیار گروه مرمت، بازسازی میراث معماری و مبانی معماری دانشگاه دولتی معماری و مهندسی کازان روسیه نیز در تشریح موضوع حفاظت و معرفی یادمان های معماری و باستان شناسی دوره گلدن هورد گفت: معماری شهرهای گلدن هورد که در مدت زمان کوتاهی پدید آمد و با فروپاشی دولت به همان سرعت از بین رفت، منعکس کننده فرآیندهای فرهنگی جهانی است.

او ادامه داد: یک بنای تاریخی منحصر بفرد که شامل سازه های معماری حفظ شده این دوران است، مجموعه تاریخی و باستان شناسی بولگار است که در فهرست میراث فرهنگی و طبیعی جهانی یونسکو قرار داده شده است.

پرسووا گفت: این سایت شاهدی استثنایی بر قدرت و کیفیت تمدن بولگار است که در قرن 10 تا 15 میلادی بر منطقه رودخانه ولگا تسلط داشت و این گزارش به معرفی ویژگی های بناهای دوره گلدن هورد در قرن 13 تا 14 میلادی در قلمرو شهرک بولگار، روش های حفاظت از آنها و رویکردهای ارائه پرداخته است.

تامیرلان سولتاگیرف، مرمتگر ارشد بنا در روسیه درباره حفاظت و باززنده سازی میراث تاریخی و معماری مجموعه برج های جمهوری چچن فدراسیون روسیه، بررسی انواع سازه ها در مجموعه برج های جمهوری چچن، بررسی تکنولوژی و فرآیند ساخت برج ها و مجموعه های برج در دوران باستان، بررسی فناوری و روند اقدامات مرمتی در محوطه های میراث فرهنگی و بررسی محوطه های میراث فرهنگی، مجموعه برج هایی که کارهای تحقیقاتی و طراحی در آنها برای آینده نزدیک برنامه ریزی شده و همچنین انجام یکسری اقدامات اضطراری سخن گفت.