ارائه توضیحاتی درباره ثبت جهانی دریاچه هامون

ایسنا/ براساس آخرین اخبار منتشر شده، ارائه توضیحاتی درباره ثبت جهانی دریاچه هامون صورت پذیرفت.

«دریاچه هامون» سومین دریاچه بزرگ ایران و هفتمین تالاب بین المللی جهان است که به عنوان یکی از ذخیره گاه های زیست کره ایران در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده و از سال 1386 به عنوان میراث طبیعی ایران در فهرست انتظار یونسکو قرار گرفته است. خبرگزاری در ادامه بررسی وضعیت میراث فرهنگی و طبیعی ایران که در فهرست انتظار یونسکو است، در گفت و گو با معاون میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان از وضعیت تالاب هامون و اقداماتی که برای ثبت جهانی آن شده، پرسید. مهمترین مسأله درباره هامون این است که این دریاچه را با توجه به شرایطی که پیدا کرده است میتوان در یونسکو ثبت کرد و آیا ثبت به تنهایی متضمن احیا و بقای آن است؟

رضا کیخواه آریا، معاون میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان گفت: تاکنون اقدامی برای پرونده جهانی دریاچه «هامون» به عنوان میراث طبیعی انجام نشده است. شاید در حال حاضر نتوانیم شاخص هایی را که دریاچه هامون به عنوان میراث طبیعی در 10 تا 15 سال گذشته داشت، مطرح کنیم. زیست بومی، هنر و صنایع دستی که در اطراف این دریاچه جریان داشت، تحت تاثیر وضعیت هامون بوده و تقریبا از بین رفته است. حتی یکی از دلایل متروک شدن شهر سوخته را به تغییر بستر رودخانه مربوط می دانند. هر جا که آب باشد تمدن، زندگی، هنر و صنایع دستی هم جریان دارد اما امروز که دریاچه خشک شده است، این آثار از بین خواهند رفت، چون دیگر زندگی در حاشیه هامون جریان ندارد.

او در پاسخ به این پرسش که آیا ثبت جهانی دریاچه هامون به عنوان «میراث طبیعی» کمکی به حفظ و احیای آن می کند؟ اظهار کرد: «هامون» به عنوان زیست کره در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد اما پس از ثبت جهانی آن تاکنون ندیده ایم اقدامی برای حفظ آن انجام شده باشد. هرچند این موضوع در حوزه تخصصی میراث فرهنگی نیست. حال این را که ثبت جهانی آن به عنوان میراث طبیعی تأثیری در احیای آن داشته باشد نمی دانم، اما همه متولیان خواهان حفظ و احیای دریاچه هامون هستند و هر کاری که لازم باشد در این راستا انجام می دهیم، اما این موضوع هم الزاماتی دارد.

معاون میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان گفت: یکی از ملزومات این است که دولت افغانستان به قوانین سازمان ملل متعهد باشد. وگرنه ثبت جهانی هامون به عنوان میراث طبیعی هم اتفاق بیفتد وقتی همکاری صورت نگیرد و راه آب باز نشود، دریاچه احیا نمی شود. البته درباره موضوع دریاچه هامون باید متخصصان این حوزه نظر بدهند و این موارد را بررسی کنند.

کیخواه آریا درباره اینکه آیا اقداماتی برای حفظ و احیای زیست بومی و صنایع دستی اطراف هامون انجام شده، اظهار کرد: دریاچه هامون به جز چند گودال آن کاملا خشک شده است و در پی خشکسالی های پی در پی زیست بومی، هنر و صنایع دستی که در اطراف این دریاچه جریان داشته، تقریبا از بین رفته است. همانطور که گفتم چون این موضوع در حوزه تخصصی ما قرار ندارد، در جریان جزئیاتی که برای احیای این موارد انجام شده، نیستم، اما می دانم که سازمان ملل مبلغی را برای احیای زندگی و مشاغل اطراف دریاچه تخصیص داده بود و بخشی از آن به صنایع دستی مربوط میشد که شامل وام های بلاعوض و کمک های مالی به صنعتگران میشد، اما چون حوزه تخصصی ما نبود و آن را پیگیری نکردم، نمی دانم سرانجام آن چه شد.

او همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا مشکل کشورها بر سر آب می تواند تاثیری در ثبت جهانی دریاچه هامون داشته باشد، بیان کرد: بعید می دانم این موضوع تأثیری روی ثبت جهانی دریاچه هامون داشته باشد، چون این اقدام از جانب ایران انجام می شود. هر چند اگر مشکل ادامه داشته باشد و همچنان جلو آب گرفته شود، ما دریاچه ای نداریم و این موضوع شاید روی ثبت جهانی هامون تاثیر داشته باشد. از طرفی ثبت جهانی دریاچه هامون به عنوان زیست کره برای حفظ و احیای دریاچه آنقدر مفید نبود که بتواند تعهدی ایجاد کند تا افغانستان آب را رهاسازی کند.

او درباره اینکه میتوان دریاچه خشک را به عنوان میراث طبیعی ثبت جهانی کرد؟ گفت: دریاچه هامون فقط میراث طبیعی نیست و میتوان آن را به عنوان یک میراث معنوی به ثبت رساند. همانطور که در اوستا آمده، «کیانسه و اوشیان از دریاچه هامون ظهور پیدا کرده اند» و در دین زرتشت یکسری اعتقادات دینی و مذهبی هم درباره این دریاچه وجود دارد. بنابراین ما از بعد میراث معنوی می توانیم اقداماتی انجام دهیم، هرچند نمی دانم دریاچه ای را که وجود ندارد، می توانیم ثبت کنیم یا خیر اما در متون تاریخی از دریاچه هامون به عنوان یک دریاچه تاریخی و مهم یاد شده است.

معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان درباره اولویتهای این استان برای ثبت جهانی آثار و ارائه توضیحاتی درباره ثبت جهانی دریاچه هامون توضیح داد: در حال حاضر پرونده آسبادهای سیستان و بلوچستان تشکیل شده و آماده ارسال به یونسکو است. کوه خواجه هم مانند دریاچه هامون در فهرست انتظار ثبت جهانی قرار دارد اما برای این اثر هم هنوز پرونده ای تشکیل نشده است.