فعال بودن 80 درصد رشته های مصوب بین المللی صنایع دستی در ایران

ایلنا/ براساس خبرهای بدست رسیده، فعال بودن 80 درصد رشته های مصوب بین المللی صنایع دستی در ایران مشاهده می شود.

برنامه های گرامیداشت هفته صنایع دستی از امروز چهارشنبه 17 خرداد آغاز می شود. همچنین قرار است روز شنبه 20 خرداد، مراسم روز جهانی صنایع دستی در اصفهان برگزار شود.

صنایع دستی پس از جنگ جهانی دوم با محتوای هنری و فرهنگی مورد توجه کشورهای پیشرفته قرار گرفت. در دهم ژوئن 1964 میلادی نخستین همایش جهانی با شرکت مسئولان اجرایی، استادان دانشگاه، هنرمندان و صنعتگران بیش از 40 کشور جهان در نیویورک برگزار شد. در قطعنامه پایانی آن همایش تأسیس «شورای جهانی صنایع دستی» به عنوان نهاد وابسته به یونسکو تصویب و سالروز تأسیس این همایش به عنوان «روز جهانی صنایع دستی» نامگذاری شد.

تعریف صنایع دستی از دید یونسکو به این شرح است: محصولاتی که توسط هنرصنعتگران ساخته می شوند که یا کاملا با دست یا به کمک ابزار دستی و با حتی ابزار مکانیکی تولید می شوند تا زمانی که مشارکت دستی خود هنرمند همچنان اساسی ترین مولفه محصول نهایی باشد.

ماهیت خاص محصولات صنایع دستی ناشی از ویژگی هایی متمایز آن از جمله خصیصه های کاربردی، زیبایی شناختی، هنری، خلاق، فرهنگی، تزیینی، مذهبی، نمادین به لحاظ اجتماعی و برجسته بودن است.

در این میان بر اساس ماده 1 اساسنامه سازمان صنایع دستی ایران مصوب هیات وزیران مورخ 24/12/1383، صنایع دستی مجموعه ای از صنایع هنری و سنتی ایران شامل آبگینه، بافته ها و نساجی سنتی، بافته های داری (به استثنای فرش دستباف)، پوشاک سنتی، آثار چرمی و کاغذی، چاپ های سنتی، سفال و سرامیک، هنرهای چوبی و حصیری، رودوزی های سنتی، هنرهای فلزی و هنرهای سنگی است که با محوریت هنر و ذوق زیباشناختی ایرانی و بهره گیری از مواد اولیه قابل دسترس و بومی به کمک دست و ابزار مورد نیاز و با کاربری در زندگی فردی و جمعی تولید شده و ریشه در تاریخ ایران زمین دارد.

براساس گفته های مریم جلالی (معاون صنایع دستی وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) تاکنون در این معاونت 299 رشته از 400 رشته صنایع دستی بین المللی مصوب و دارای نشان هنری شده است که به نوعی میتوان گفت 80 درصد از رشته های صنایع دستی بین المللی شامل رشته های 18 گانه از جمله نساجی سنتی، بافته های داری و غیر داری، پوشاک سنتی، هنرهای سنتی وابسته به معماری، کاشی سنتی، سفال و سرامیک، صنایع دستی چرمی، صنایع دستی فلزی، صنایع دستی دریایی، صنایع دستی استخوانی، صنایع دستی سنتی، رودوزی های سنتی، پیشه های وابسته به صنایع دستی، سازهای سنتی، آبگینه، صنایع دستی کاغذی، میناکاری، طراحی و نقاشی سنتی، صنایع دستی چوبی و حصیری در ایران فعال هستند.

در این میان انجام ثبت های ملی و بین المللی در حوزه صنایع دستی نیز یکی از فعالیتهایی است که در این حوزه برای معرفی و البته احیای صنایع دستی و آنچه رو به فراموشی است، انجام می شود.

جلالی در این باره گفت: تاکنون در حوزه ثبت های ملی شاهد ثبت 45 شهر، 22 روستا و 5856 مهر اصالت بوده ایم و در بخش بین المللی نیز 11 شهر جهانی، 3 روستای جهانی و 385 مهر اصالت بین المللی را ثبت کرده ایم که شهر اصفهان به عنوان شهر جهانی صنایع دستی و تبریز به عنوان فرش جهانی فرش دستباف، شهر لالجین به عنوان شهر جهانی سفال و مشهد به عنوان شهر جهانی گوهرسنگ ها، روستای کلپورگان به عنوان روستای جهانی سفال، سیرجان شهر جهانی گلیم (شیریکی پیچ) و مریوان به عنوان شهر جهانی کلاش (گیوه کردی)، میبد یزد به عنوان شهر جهانی زیلو، آباده فارس به عنوان شهر جهانی منبت و خراشاد خراسان جنوبی به عنوان روستای جهانی تَو بافی (حوله بافی) در شورای جهانی صنایع دستی ثبت شدند.

شیراز نیز پس از اصفهان به عنوان دومین شهر جهانی صنایع دستی، زنجان به عنوان شهر جهانی ملیله و ملایر به عنوان شهر جهانی مبل و منبت و قاسم آباد از استان گیلان به عنوان روستای جهانی چادر شب بافی در فهرست جهانی قرار گرفته اند.

به گفته معاون صنایع دستی کشور، تاکنون حدود 479665 مجوز صادر شده است که از این میان 132000 مشاغل خانگی و 387955 کارگاه انفرادی و 28581 کارگاه گروهی دیده می شود. با این وجود تعداد اشتغال ایجاد شده در حوزه صنایع دستی از محل صدور مجوز تا آبان 1401 در حدود 51843 بوده و تا سال 1401 نیز حدود 36253 نفر از هنرمندان صنایع دستی توسط تامین اجتماعی بیمه شده اند. در این میان، سهم زنان از اشتغال در صنایع دستی 350 هزار نفر یعنی 70 درصد این جامعه را در بر می گیرد و سهم اشتغال مشاغال خانگی از کل اشتغال ایجاد شده در تولید صنایع دستی 13 درصد است.

جلالی با اشار به آنکه با وجود ظرفیت بسیار زیاد حوزه صنایع دستی در تولید، اشتغال و صادرات درواقع سهم ایران از کل حجم بازار صنایع دستی دنیا فقط 0.05 درصد است، ادامه داد: سهم صنایع دستی (+فرش) از تولید ناخالص داخلی 2 درصد و سهم صنایع دستی از کل حجم صادرات ایران 0.6 درصد است. این درحالی است که سهم شاغلین صنایع دستی از کل شاغلین اقتصاد کشور 2 درصد است.

معاون صنایع دستی در ادامه به تاکیداتی که اسناد بالادستی به این حوزه دارند اشاره داشت و ادامه داد: هرچند در سیاست های ابلاغی برنامه هفتم توسعه بند 17 به توسعه صنعت گردشگری و ترویج صنایع دستی اختصاص یافته اما از 26 بند سیاست های ابلاغی تنها یک بند در ارتباط موضوعی مستقیم با اهداف و وظایف معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی است. بندهای 5.9، 10.14، 15.19، 21 و 22 به طور غیر مستقیم با اهداف و وظایف معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی مرتبط است.

او با اشاره به ماموریت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در بخش صنایع دستی گفت: این وزارتخانه به عنوان عالی ترین مرجع حوزه رسالت خود را در بخش صنایع دستی، توسعه کمی و بهبود کیفی صنایع دستی، برای ارتقای بازار صنایع دستی بارویکرد اقتصاد مقاومتی میداند. در این میان افق چشم انداز این حوزه در سال 1411 رسیدن به 5 درصد سهم صنایع دستی از تولید ناخالص GPD، 2 میلیارد دلار صادرات به انضمام زیورآلات سنتی و ایجاد 2 میلیون شغل در حوزه صنایع دستی است.

جلالی همچنین از تحلیل و بررسی صنایع دستی سخن گفت و تصریح کرد: توجه به اقتصاد خلاق را مد نظر داریم هرچند که یک مفهوم در حال تکمیل است و بر مالکیت معنوی، دانش و فناوری استوار است. صنایع خلاق نیز رگ حیاط اقتصاد خلاق است به ویژه زمانی که میراث فرهنگی منحصر بفرد محلی بهره می برد، می تواند اهرف بزرگی برای ایجاد شغل، ادغام جمعیت های آسیب پذیر و ترویج توسعه پایدار در منطقه باشد. توسعه کسب و کار صنایع دستی و هنرهای سنتی نیز مد نظر است، چرا که تجارت الکترونیک یکی از ابزارهایی است که می تواند از رشد فعالیتهای صنایع دستی حمایت کند.

ظرفیت ها و پتانسیل های اقتصاد دیجیتال، به کارآفرینان و دست اندرکاران صنایع دستی، فرصت های جدیدی برای ترویج و توسعه کسب و کارشان در اختیار آنها میگذارد. خلاقیت و نوآوری در صنایع دستی و هنرهای سنتی نیز، با توجه به آنکه نوآوری یک استراتژی ضروری برای تولیدکنندگان صنایع دستی است که منجر به رقابت می شود و بقا در بازار، افزایش ارزش محصول فروش و سود و همچنین افزایش اشتغال و رضایت شغلی را به همراه دارد، مد نظر قرار گرفته، چرا که بازار مصرف صنایع دستی اشباع شده و نیازمند خلق بازارهای بزرگ جدید در دنیاست. تنها راه پیشرفت تولید ملی، ایجاد درآمد ارزی است.

او با تحلیل بازار صنایع دستی و با اشاره به عوامل رشد بازار صنایع دستی جهان در سالهای اخیر گفت: ظهور خرده فروشی آنلاین و گسترش کانال های مختلف تجارت الکترونیک و در نتیجه دسترسی آسان تر به صنایع دستی برای مصرف کنندگان، تغییر و جایگزینی طراحی های صنایع دستی از قومی به مدرن به همراه تقاضای شدید ادارات، بیمارستان ها و هتل ها و…، رشد سفر و گردشگری که فرصتی برای صنعتگران و تولیدکنندگان صنایع دستی محلی ایجاد می کند تا بتوانند محصول خود را به کالای قابل عرضه تبدیل کندن و به گردشگران بفروشند.

سرمایه گذاری کم و نیاز به انرژی کمتر در مقایسه با محصولات ماشینی که مستلزم استفاده از برق و سوختهای مختلف دیگر هستند و در نتیجه شکوفایی این صنعت بویژه در مناطق در حال توسعه مانند هند، چین و افغانستان از جمله اتفاقاتی است که در بازار جهانی صنایع دستی شاهد هستیم. از نظر منطقه ای نیز آمریکای شمالی تسلط آشکاری در بازار دارد، چرا که مصرف کنندگان در این منطقه مایلند بطور قابل توجهی برای صنایع دستی از جمله جواهرات دست ساز، پوشاک و لوازم خانگی دست ساز هزینه کنند.

او با آنالیز SWTO بر بازار صنایع دستی و پیرامون فعال بودن 80 درصد رشته های مصوب بین المللی صنایع دستی در ایران گفت: هزینه بالای نیروی انسانی، زمان طولانی تولید و کانال های توزیع محدود از جمله نقاط ضعف این حوزه است، همچنین تقاضای بالا برای کالاهای صنایع دستی وجود دارد و محصولات سنتی و منحصر بفرد تولید می شود و کالاهای شخصی سازی شده داریم که نقاط قوت است. با این وجود تهدیدهایی نیز وجود داردکه از آنجمله میتوان به رقابت با کالاهای تولید انبوه (کارخانه ای)، نوسان قیمت در مواد اولیه و نیروی انسانی و تغییر در ترندهای فشن و مد اشاره داشت. با این وجود فرصتهایی نیز وجود دارد که از جمله آنها افزایش در دسترس بودن از طریق بازارهای آنلاین، رشد تقاضا از طریق گردشگران، در حال گسترش بودن بازارهای محلی جهانی است.

معاون صنایع دستی کشور همچنین بر لزوم ایجاد معماری مجدد زیست بوم صنایع دستی ایران در جهت دستیابی به اهداف و فعالیتهای پیش رو تاکید کرد و گفت: برای تحقق این مهم، سه اصل سازمان، محصول و هنرمند دخیل هستند و برای افزایش تسهیلگری و کاهش تنظیم گری باید نوآوری در محصول، گفتمان سازی در سازمان و خدمات دهی به مشتری را مدنظر قرار دهیم.