آیا کم آبی گریبان صنایع دستی را هم می گیرد؟

ایرنا/ بدنبال آخرین خبرهای بدست رسیده، این پرسش مطرح می گردد که آیا کم آبی گریبان صنایع دستی را هم می گیرد؟

دامنه تاثیر و نفوذ آب از نیازهای فردی روزانه تا پیچیده ترین فعالیت ها در حوزه های کشاورزی، محیط زیست، گردشگری و صنایع دستی را که یک فعالیت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است، در بر می گیرد. از طرفی چند سالی است که سیاست های آبی منطقه به واسطه تغییرات آب و هوایی و کاهش منابع آبی دچار دگرگونی فراوان شده است و علاوه بر مشکلات زیادی که می تواند در حوزه های امنیت اجتماعی بوجود بیاورد، فرآیند تولید و به تبع آن گردش سرمایه را در اغلب حوزه های اقتصادی از جمله صنایع دستی هم به مخاطره می اندازد.

براساس آخرین معاهده بین المللی در سال 1351 هجری شمسی از 820 میلیون متر مکعب آب از رودخانه هیرمند در افغانستان به عنوان کشور فرادست، فقط 27 میلیون مترمکعب در سال گذشته آب وارد کشور شده است که این مقدار نسبت به تعهدات مذکور مقدار بسیار ناچیزی بحساب می آید که پیامد منفی آن از بین رفتن پوشش گیاهی در منطقه سیستان و بطور خاص مسیرهای ورودی به دریاچه هامون در این استان است که بسیاری از کسب و کارهای صنایع دستی به لحاظ خشک شدن منابع گیاهی و نیزارها برای تامین مواد اولیه و طبیعی با مشکل روبرو شده است.

تخریب پوشش گیاهی بواسطه کمبود آب، باعث کاهش رونق صنایع دستی چرم و متعاقبا سایر رشته ها و زیر رشته های آن هم خواهد شد، زیرا زمینه های تغذیه برای دامپروران به واسطه خشکسالی یا کمبود منابع آب از بین رفته و دیگر نگهداری از دام و استفاده از پشم آنها برای تامین مواد اولیه صنایع دستی از جمله فرش، انواع گلیم، نمد و تمامی بافته های داری و غیرداری به صرفه نخواهد بود.

متاسفانه سیاست های آبی کشور ترکیه به عنوان همسایه غربی هم میزان ورودی آب را پس از ورود به داخل کشور و پیوستن به رودخانه کارون و در نهایت تشکیل اروند رود، با کاهش روبرو کرده است که شهرهایی نظیر آبادان، خرمشهر را در آینده ای نزدیک با عدم رونق در تولیدات گیاهی صنایع دستی مواجه خواهد کرد.

جدا از موضوعات مطرح شده در حوزه هیدروپلیتیک کشورهای فرادست (بخصوص افغانستان و ترکیه) که به مطالعه نقش آب در رفتارهای سیاسی در مقیاس های گوناگون می پردازد، در داخل مرزهای کشور نیز خشک شدن دریاچه ها و رودخانه های کوچک هم به واسطه توسعه شهرنشینی و افزایش جمعیت شهری و روستایی و صنعت کشاورزی، مخاطراتی را برای تولیدات گیاهی صنایع دستی در رشته های پوشاک سنتی، چرم، صنایع دستی چوبی و حصیری، صنایع دستی کاغذی بوجود آورده که با روند کنونی و نزاع آینده جهان و منطقه بر سر منابع آبی به نظر می رسد بخشهای مهمی از صنایع دستی ایران در چند سال آینده با چالش ها و مسائل مختلفی روبرو خواهد شد.

ژئوپلیتیک صنایع دستی ایران هم به واسطه پدیده گرمایش زمین و کمبود آب و از همه مهمتر، نبودن قوانین سختگیرانه در حوزه سیاست های آبی بین المللی به کلی تغییر خواهد کرد. در واقع پدیده کم آبی گریبان صنایع دستی را هم خواهد گرفت.

به نظر می رسد در وضعیت فعلی، ضرورت گفتمان سازی در این حوزه توسط متولیان صنایع دستی کشور بتواند مسیرهای فکری جایگزین را تا قبل از اتفاقات ناگوار در این حوزه کسب و کار که نزدیک به یک میلیون نفر را شامل می شود تا حدودی تغییر بدهد، زیرا شناخت دقیق از جغرافیای سیاسی کشور و اشراف بر ظرفیت ها و توانمندی های سرزمینی، بهترین راه برای رسیدن به توسعه پایدار در صنایع دستی و هنرهای سنتی است.

به نظر می رسد باز تعریف رابطه نهادهای تاثیرگذار در مدیریت آب از طریق قوانین جدید و بهبود مدیریت موجب کاهش پیامدهای فرهنگی و هویتی (صنایع دستی) از طریق بحران آب خواهد شد. یکی از مهمترین مولفه های امنیت کشور، حفظ و تداوم توسعه پایدار اقتصادی و فرهنگی به خصوص در حوزه کسب و کارهای معیشتی برای مرزنشینان و روستاهای کمتر توسعه یافته است که آن هم مستلزم مدیریت بهینه آب است.

از طرفی با شدت گرفتن تغییرات جوی و متعاقب آن بحران کم آبی در کشور، پیش بینی می شود توسعه بسیاری از کسب و کارهای فرهنگی که مبتنی بر بازیابی هویت ایرانی است (از جمله صنایع دستی) در آینده ای نزدیک با چالش هایی مواجه شود، لذا ضرورت دارد صاحب نظران و متولیان این حوزه از کسب و کار، تشکل ها و نهادهای مرتبط به اهمیت گفتمان سازی در این خصوص و چالش های پیش روی آن بیشتر توجه کنند.

در هر صورت، پیشگیری از این گونه وقایع جهانی که تا حدودی هم خارج از کنترل دولتهاست، باز هم نیازمند سیاست ها و برنامه هایی هستیم که بر مبنای آن مساله آب به صورت مسئولانه و در مقیاس های محلی، ملی و منطقه ای مورد توجه قرار گیرد.

نویسنده: امید مستوفی راد | پژوهشگر حوزه صنایع دستی