تشریح نقش کتیبه ها در تداوم هویت ملی

ایلنا/ براساس آخرین خبرهای منتشر شده و گزارشهای بدست رسیده، تشریح نقش کتیبه ها در تداوم هویت ملی صورت پذیرفت.

مژگان اسماعیلی (دبیر علمی چهارمین همایش ملی میراث زبانی و رئیس پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه ها و متون) گفت: در میان ملل متمدن گذشته، ایران به عنوان سرزمین آریاییان از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و منابع و مدارک تاریخی و باستان شناسی حاکی از شکوفایی فرهنگی این سرزمین است.

او تصریح کرد: کتیبه ها به عنوان یکی از ارزشمندترین و موثق ترین منابع اطلاعاتی حاوی نکاتی است که از جوانب مختلف قابل بررسی هستند، بگونه ای که مورخین، باستان شناسان، زبان شناسان و جامعه شناسان هر کدام به خوبی می توانند پرسش های خود را از این عناصر فرهنگی بازیابی کنند.

اسماعیلی پیرامون تشریح نقش کتیبه ها در تداوم هویت ملی افزود: نکته قابل تأمل این که موضوعات اصلی این کتیبه ها عمدتا سیاسی است و حاوی شرح جنگ ها، جلوس ها، سقوط و کشورگشایی ها بوده اند، اما با این حال در لا به لای همین مکتوبات میتوان به مسائل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی اقوام و ملل دست یافت.

رئیس پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه ها و متون با اشاره به اینکه کتیبه شناسی به عنوان بخش مهم از زبان شناسی و باستان شناسی از اهمیت خاصی برخوردار است، اظهار کرد: با مطالعه و پژوهش کتیبه ها و سنگ نبشته ها بخشی از ابهامات تاریخی رمزگشایی و با دلایل متقن و گویا اثبات می شود، چه بسا نقطه نظرات یا واقعیت های تاریخی که با مطالعه دقیق و مجدد این کتیبه ها مردود اعلام شده و برعکس نقاط تاریک و مبهم تاریخی و حلقه های مفقوده هویدا و آشکار شده اند، بنابراین دلایل بررسی، مستندنگاری و پژوهش در این عناصر فرهنگی برای یافتن و درک صحیحی از گذشته بشری اجتناب ناپذیر و ضروری است.

دبیر علمی چهارمین همایش ملی میراث زبانی گفت: چنین آثار ارزشمندی در سراسر فلات ایران به شکل منقول و غیر منقول پراکنده اند و برغم اینکه مطالعات موردی بسیار با ارزشی در این زمینه ها صورت گرفته اما هنوز فهرست جامع و کاملی از آثار مزبور در دست نیست.

به گفته اسماعیلی، انواع خطوط نقر شده در این کتیبه ها حکایت از تنوع فرهنگی می کند که شامل فارسی باستان، اشکانی، فارسی میانه، ساسانی و کتیبه های غیر ایرانی همچون سنگ نبشته ها و الواح عیلامی، اکدی، الیمایی، یونانی، آرامی و اورارتویی است.

او پیرامون تشریح نقش کتیبه ها در تداوم هویت ملی افزود: در دوران اسلامی فن کتابت به عنوان هنری برجسته مورد توجه قرار گرفت که جدای از رسالت اساسی خود یعنی انتقال کلام وحی، بسیاری از بزرگان و اندیشمندان از طریق همین عناصر تزئینی بناها، اشیا و آثار تاریخی شناخته شدند.

رئیس پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه ها و متون با بیان اینکه بی تردید هیچ ملتی حتی با سابقه تاریخی کم بدون هویت شناخته نخواهد شد، وجود هویت برای ماندگاری هر ملتی امری اجتناب ناپذیر بوده و مردمی که دارای سرزمین، زبان، دین، نژاد، سنت و آیین های میراث فرهنگی باشد، یقیناً دارای هویت ملی است، تصریح کرد: در همین راستا باید گفت ایرانیان به عنوان ملتی با سابقه تمدنی بسیار کهن و دیرپا جز تمدن های بزرگ جهان بحساب می آیند.

اسماعیلی گفت: تاکنون تعاریفی زیاد از هویت ملی صورت گرفته اما در میان غالب نظرات، آنچه به عنوان تعریفی جامع تر از هویت ملی پذیرفته شده، عبارت است از احساس تعلق خاطر و وفاداری به نمادهای مشترک ملی که شامل سرزمین مادری، زبان مادری، نژاد، آئین، سنن و مواریث فرهنگی که در نهایت به وحدت و انسجام ملی می انجامد.

او خاطرنشان کرد: باید توجه داشت که هویت ملی، فراتر از هویت قومی و مذهبی است، و در واقع هویت ملی می تواند دارای چندین هویت قومی یا مذهبی باشد و منافاتی با هم نداشته باشند.

اسماعیلی با اشاره به اینکه سرزمین مادری به عنوان یکی از عناصر مهم هویتی، نقش اصلی را در مفهوم هویت ایفا می کند، اظهار کرد: با مراجعه به متون اوستایی، با واژه «ایران ویچ» یا سرزمین آریایی ها روبرو می شویم که در قرون متمادی دستخوش فراز و فرودهای فراوان شده و تهاجمات اقوام مجاور در دوران مختلف، بارها مرزهایش را درنوردیده اند؛ اگرچه مرزهای جغرافیایی و سیاسی دچار تغییراتی شده اما تا امروز همچنان وطن ایرانیان باقی مانده است.

رئیس پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه ها و متون گفت: دولت های مقتدر هم از حافظین هویت ملی بوده اند. آنها با دانش، خرد و عدالت توانستند حکومتی جهانی برقرار سازند و الگویی شدند برای دولتهای بعد که هرگاه کشور در نشیب قرار میگرفت در نهایت فردی لایق و شایسته پیدا میشد و پرچم هویت را افراشته نگه میداشت.

او خاطرنشان کرد: تاریخ ایران آکنده از این گونه فراز و فرودهاست و بی تردید دولت هخامنشی، اشکانی، ساسانی، حکومت های متقارن و صفویه، همه الگوهایی برای احیا و حفظ هویت ملی بوده اند.

دبیر علمی چهارمین همایش ملی میراث زبانی از دیگر مؤلفه های مهم هویت را مواریث فرهنگی خواند که برتارک آن زبان فارسی واقع و عامل وحدت بخش اقوام ایرانی شده، عنصری که هرگز از فرهنگ ایرانی جدا نخواهد شد و تلاش های بیگانگان برای از بین بردن خط و زبان ایرانی همواره مشهود است.

بطور مثال، تلاش اسکندر مقدونی و جانشینان وی برای استحاله فرهنگ و تمدن ایرانی در فرهنگ هلنی قابل تأمل است، نزدیک به صد سال تمام تلاش خود را برای از بین بردن زبان و فرهنگ ایران بکار بردند، دیوان ها را تغییر دادند، سکه ها را به زبان یونانی ضرب کردند، مکاتبات و عناصر هنر و معماری را یونانی کردند اما با استقرار اشکانیان، نمادها و عناصر استیلا یافته دوباره جای خود را به عناصر ایرانی واگذار کردند.

او در ادامه با بیان اینکه در دوران اسلامی میراث کهن ایران با فرهنگ جدید هم درآمیخت و حافظ و نگهبان عناصر هویتی شد و بیشترین خدمات را به دین مبین اسلام ارائه کرد و موجب ماندگاری خویش شد، افزود: منابع مهم تاریخی حکایت از تلاش های گسترده ایرانیان برای حفاظت از هویت ملی خود می کند، اقوام ایرانی با نگارش متون به زبان ملی و حفظ زبان قومی، خدمات ارزنده ای به بقای هویت ملی کردند و ادبا و عالمان ادب فارسی با به نظم کشیدن اندیشه های ایرانی از این فرهنگ و تمدن صیانت و حفاظت کردند.

رئیس پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه ها و متون، مواریث فرهنگی را شامل عناصر مهم هویتی از جمله آیین ها، سنن، اعتقادات، دین و نژاد دانست که درباره هر کدام صدها کتاب و رساله نگارش یافته و به زبان های مهم و زنده جهان ترجمه و پراکنده شده و گفت: بنابراین عناصر هویت ملی را میتوان درمیان مردمی یافت که در یک سرزمین واحد زندگی می کنند و آثار بجا مانده از آنان، حاکی از تاریخ باشکوهشان است و زبان وجه مشترک تمامی آنهاست که برغم وجود نحله های مختلف فکری، دغدغه های حفاظت و صیانت از آن را دارند.

اسماعیلی در ادامه با اشاره به اینکه کتیبه ها حاوی خط و زبان اند و نقش مهمی در تدوام هویت ملی ایفا می کنند، تصریح کرد: از کتیبه ها به عنوان بخشی از شناسنامه فرهنگی نام برده می شود که ما را با چیستی و کجایی آشنا می کند و از همه مهمتر این که حاوی موضوعات و عناصری همچون دین، زبان، سرزمین، حکومت و آیین و سنن گذشتگان ما هستند، حفاظت و نگهداری از این عناصر فرهنگی وظیفه ملی و فرا ملی هر ایرانی است.

او افزود: امروزه تکلونوژی های پیشرفته اعم از دستگاه های لیزر، اسکنرهای چند بعدی و دوربین های دقیق امکانی را فراهم آورده که با تهیه تصاویر روشن از این کتیبه ها محققین قادر شوند مجددا آنها را بازخوانی و بازآفرینی کنند، عوامل میراث فرهنگی ایران با نگاهی برون گرایانه و با اعتماد به جوامع علمی فضایی را ایجاد می کند تا پیام گذشتگان این کشور را به جهانیان برساند، پیامی که حاوی تاریخ گذشته ما و پیام دوستی و صلح جویی پدران ما به جهانیان بوده، پیامی که به روشنی حکایت از تأثیر عناصر هویت ملی ایرانی دارد، به امید اینکه با این دستاوردها، ابهامات رمزگشایی و با تفسیر و تحلیل درست حلقه های مفقوده بازیابی شوند.