مناره فیروزآباد یادگار تاریخی سلجوقیان در خراسان است

ایسنا/ براساس آخرین گزارش های منتشر گشته، مناره فیروزآباد یادگار تاریخی سلجوقیان در خراسان است.

رجبعلی لباف خانیکی، یک پژوهشگر و باستان شناس خراسانی اظهار کرد: روستای فیروزآباد در فاصله 17 کیلومتری جنوب شهر بردسکن و در بخش شهرآباد واقع شده است. در سمت غربی روستای فیروزآباد محوطه باستانی بسیار وسیعی گسترده شده که بی تردید خرابه های شهر «ترشیز» مرکز منطقه «بُشت» از مضافات نیشابور قدیم است.

وی اضافه کرد: ترشیر یکی از شهرهای مهم بر سر راهی بوده که شهرهای جنوب غرب و جنوب ایران را به خراسان مرتبط می کرده است. با توجه به موقعیت ترشیز و روایت هایی از وجود آتشکده ای عظیم و داستان حماسی و ملی «سرو کشمر» در گستره آن ولایت، قابلیت این را داشته که بسیاری از جغرافیانویسان و مورخان به جایگاه والای آن شهر اشارتی داشته باشند.

لباف خانیکی ادامه داد: به عنوان مثال «ابن خردادبه» در اواخر قرن سوم هجری قمری از این شهر به عنوان منزلی بر سر راه شیراز به نیشابور نام برده است. «ابن حوقل» نیز در اواسط قرن چهارم هجری قمری آن شهر را شهری زیبا، پربرکت و پرجمعیت در شمار شهرهای بزرگ آن روزگار و هم ردیف با شهرهای زرنج، قاین، طبسین، دامغان، اصفهان و ری دانسته است. همچنین «مقدسی» در قرن چهارم هجری قمری ترشیز را منزلی مهم بر سر راه نایین و یزد به خراسان نام برده است.

وی خاطرنشان کرد: «حمدالله مستوفی» هم در اواسط قرن هشتم هجری قمری ترشیز را شهری با حصاری به غایت استوار معرفی کرده و «حافظ ابرو» در اوایل قرن نهم هجری قمری آن را ناحیتی بزرگ با قلعه ای مستحکم دیده است.

لباف خانیکی یادآور شد: البته از آن شهر با عظمت اکنون تنها بقایای برج و بارو و تپه ماهورهای حاصل از انهدام ارگ و فضاهایی متعدد و متنوع شهری باقیمانده که به شدت نیز آسیب پذیر هستند.

این پژوهشگر و باستان شناس خراسانی عنوان کرد: تنها اثر معماری برجای مانده از دوران شکوه و عظمت ترشیز در دوره سلجوقیان، بخشی از یک منار است که مانند منارهای خسروگرد سبزوار و منار مجاور مسجد تاریخانه دامغان و منار کنار مسجد جامع سمنان نماد 3 چیز است؛ یکی نماد مذهب، یکی استفاده به عنوان یک عنصر اطلاع رسانی و در آخر نمادی تزئینی و فرهنگی در حاشیه شهر ترشیز.

لباف خانیکی اضافه کرد: «مناره ترشیز» که در حال حاضر به برج فیروزآباد شهرت دارد، بنایی آجری به شکل استوانه با بلندای حدود 24 متر است که در حال حاضر تنها 18 متر از آن باقی ماند. از سمت شرقی مناره درگاهی به درون باز شده و به پلکان مارپیچ درون آن منتهی می شود که تا رأس مناره راه داشته و به جان پناه فراز مناره می رسیده است. روزنه های مستطیل شکلی بر بدنه مناره تعبیه شده تا به راه پله نور برساند.

وی ادامه داد: قاعده آن روی سکوی آجری دایره به ارتفاع کمتر از یک متر استقرار یافته و معمار چیره دست کوشیده است حتی الامکان با آرایه های متنوع آجری آن را زیبا و چشم نواز جلوه دهد. بدنه مناره از ابتدا تا ارتفاع 6 متری با آجرهای جفتی و به شیوه «حصیری» نماسازی شده و بالاتر از آن یک رشته کتیبه کوفی زیبا در میان قابی تزئینی بدنه منار را دور زده است. تا 8 متر بعد از کتیبه آجرهای خفته راسته بدنه را به صورت زیگزاگ آراسته و سپس زیگزاگ ها به لوزی های مکرر منتهی گردیده اند.

لباف خانیکی خاطرنشان کرد: بر بدنه غربی مناره در این بخش یک کتیبه کوفی عمودی نقش بسته است. بالاترین بخش تزیینی بدنه مناره تزئینات در هم تنیده کتیبه مانند است که بسیار زیبا اجرا شده و احتمالا بخش زیادی از بدنه مناره را زینت میداده که متاسفانه منهدم شده است.

این باستان شناس خراسانی گفت: شیوه معماری رازی در عصر سلجوقیان به معمار اجازه داده تا در این مناره نیز با استفاده از آجرهای کوچک و بزرگ نقش های متنوع بیافریند.

وی در خصوص مرمت هایی که در این مناره انجام شده، اظهار کرد: در سالهای اخیر به همت اداره کل میراث فرهنگی خراسان مرمت هایی در بنا صورت گرفته و از فرسایش بیشتر پیشگیری شده است.

لباف خانیکی یادآور شد: مناره فیروزآباد در پانزدهم دی 1310 به شماره 910 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.