یک میراث ناملموس در معرض نابودی قرار گرفته است

ایسنا/ براساس آخرین خبر و گزارش های بدست رسیده، یک میراث ناملموس در معرض نابودی قرار گرفته است.

«برف اندیل» دانشی و مهارتی برای ذخیره آب در زمستان است که بیشتر بین عشایر و دامداران رایج بود. در استان خراسان شمالی تعداد زیادی از عشایر «کرمانج» زندگی می کنند که به روال گذشته دامداری و دامپروری می کنند. آنها تا پنج دهه گذشته از این دانش برای ذخیره آب استفاده می کردند که البته هنوز موارد معدودی از برف اندیل ها در این استان بچشم میخورد. با توجه به اینکه در استانهای دیگر نمونه های مشابهی از برف اندیل مشاهده شده است، این دانش به عنوان میراث ناملموس به پیشنهاد استان خراسان شمالی در بهمن 1400 به شماره 2597 ثبت شد.

برف اندیل چیست و چه سرنوشتی پیدا کرد؟

برف در ارتفاع های 2400 متر از سطح دریا ماندگار خیلی خوبی دارد. بنابراین عشایر ساکن در مناطق کوهستانی گودال هایی را که در کوهپایه ها وجود دارد و در فصل بهار و تابستان آفتاب به آنها نمی تابد، پس از آخرین بارش برف با گون (نوعی گیاه) می پوشانند. به این چاله ها «برف اندیل» به معنای انبار برف گفته می شود. با تابش نور خورشید و افزایش دما از نیمه های بهار، برف جمع شده در برف اندیل ها بتدریج ذوب و از بخش زیرین آن آب باریکه ای جاری می شود و دامداران با ایجاد چاله هایی در مسیر آب که عشایر کرمانج به آن «دالو» می گویند، از آب حاصل از ذوب برف برای شرب دام و نیز تامین آب مورد نیاز خانواده استفاده می کنند.

در واقع «برف اندیل» از یک انبار بزرگ برف در شیاری رو به شمال درست می شود که روی آن را بوته های گون می چینند یا با لایه ای از خاک به ضخامت 20 سانتیمتر می پوشانند. طول چاله ها بیش از 10 متر است و گاهی به 20 متر می رسد و عرض آنها بین 6 تا 10 متر است.

«کوه علی کل» در دهستان هزار مسجد، «منطقه شاوست» در میان کوه درگز، قدمگاه کوههای نورانی، برفندیل های «گلول» در شمال شیروان و برخی از روستاهای قوچان از جمله مناطقی در خراسان شمالی هستند که برف اندیل یا برف چال در آنها هنوز مشاهده می شود. البرز مرکزی هم از دیگر مناطقی است که برف اندیل هایی در آن وجود دارد.

علی حسین پناه، تدوینگر پرونده ثبتی «برف اندیل» و کارشناس جامعه شناسی که این توضیحات را درباره این میراث ناملموس ارائه کرد، درباره وضعیت امروز برف اندیل های استان خراسان شمالی گفت: متأسفانه تغییرات اقلیم و آب و هوا تأثیرات خیلی بدی روی آن گذاشته است.

او اضافه کرد: اصولا برف اندیل ها در ارتفاعات و قله های بلند و برف گیر بچشم میخورند، چون در ارتفاعات هم برف زیادی می بارد و هم شرایط جوی حاکم بر محل خصوصا سرما باعث ماندگاری زیاد برف در چاله ها می شود. تا چند دهه گذشته برف اندیل های خراسان شمالی در ارتفاعات بیش از 2400 متر از سطح دریا مشاهده میشدند اما در دو دهه اخیر صرفا در ارتفاعات بیش از 2600 متر دیده می شوند و نسبت به گذشته ذخیره برف بسیار کمتری دارند.

این پژوهشگر همچنین اظهار کرد: نحوه نگهداری برف اندیل ها از گذشته تا امروز تغییر کرده است؛ یکسری از سازمان ها گفتند از گون ها برای پوشاندن چاله های برفی استفاده نکنند؛ چرا که باعث می شود پوشش گیاهی منطقه از بین رود. در حالیکه گون های کنده شده برای پوشاندن چاله های برفی (برف اندیل) هفت تا هشت سال قابل استفاده هستند.