خرافه ها چگونه از حمام کلیمیان تهران سر درآوردند؟

ایسنا/ بدنبال آخرین خبرهای واصله، این سوال مطرح می گردد که خرافه ها چگونه از حمام کلیمیان تهران سر درآوردند؟

یهودیان ایران از پیشگامان معماری حمام ها بوده اند و حمام «کشوریه و سلیمانیه» یا «بی نظیر و ممتاز» نیز از جمله گرمابه های معروف تهران در گذشته بوده است. این حمام به این دلیل که جز تنها «حمام های دارای دوش» در زمان خودش بود و به آیینه کاری، منبت کاری، آهن کاری، کاشی کاری و تزئینات گچ بری منحصر بفردش شهره بود، با عنوان «حمام بی نظیر» شناخته میشد. علاوه بر این، «بی نظیر» اولین حمام نمره در تهران، تنها حمام تاریخی کلیمیان و دیگر اقلیت های دینی شهر تهران است و خاستگاه بسیاری از ماجراهای جنجالی نیز محسوب می شود. علیرغم اینکه یهودیان ساکن تهران در این محله سه حمام اختصاصی و ویژه داشتند، اما «بی نظیر» منحصر بفردترین آنهاست.

یکی از خیرین کلیمی به نام «سلیمان سنه» این حمام را در سال 1322 و در محله عودلاجان بنا کرد. قسمت مردانه گرمابه به یاد او به «سلیمانیه» و قسمت زنانه به یاد همسرش کشور به «کشوریه» نامگذاری شد. طبق برخی از تعصبات دینی، یهودیان تنها مجاز به استفاده از حمام های اختصاصی خود هستند و از آنجایی که در گذشته حمام ها معماری خاص و پله های بسیاری داشتند، افراد سالخورده و خانم های باردار قادر به استفاده از آن نبودند.

یکی از انگیزه های «سلیمان سنه» برای ساخت این حمام، به ماجرای اتفاقی که در یکی از گرمابه های عمومی (سرچشمه) برای همسرش می افتد، باز میگردد. از قضا «کشور خانم» در زمان بارداری در یکی از حمام های نمره در حال استحمام بوده و حضورش کمی بیش از حد معمول طول میکشد و سالن دار با کوبیدن بر در موجب ترس و سقط جنین او می شود. در ورودی این گرمابه عکس این زوج خیر نصب شده بود که بعدها به سرقت رفت. همچنین این گرمابه اولین حمام نمره شهر تهران است که هنوز پابرجاست.

در کف سالن انتظار حوضی کاشی کاری شده ای وجود دارد که در گذشته نوشابه کانادا و پپسی در آن عرضه میشد. در و دیوار این گرمابه از شمایل دین یهود مانند «ستاره داوود» نقش دارد.

در میان برخی از عموم، خرافاتی وجود داشت، مبنی بر اینکه آب خزینه حمام یهودیان مشکل گشاست. سالیان سال است که این باور خرافی در اذهان عوام شکل گرفته و ریشه آن به شخصی به نام «جعفری» باز میگردد که فرزنددار نمیشده و برای چاره جویی به بزرگ محل مراجعه می کند و آن شخص به او توصیه می کند که نذری کند و اگر بارداری صورت گرفت، فرزندش را «موسی» بنامد. فرزند این شخص «موسی جعفری» در طول زندگی با یهودیان بسیاری همنشین شده و در بخش مردانه این گرمابه (سلیمانیه) به همراه «کاسه چهل کلید» خود که مخصوص برآوردن حاجات و رفع مشکلات مسلمین بوده، بکار مشغول می شود و انواع روش های دعاگیری در این حمام را پیاده میکرد.

در بخش زنانه نیز خانمی به نام «فاطمه شنبه جو»، ملقب به «فاطی حمومی» با همان «کاسه چهل کلید» حاجات زنان را برآورده میکرد که در سال 1382 درگذشت. او نیز دلاک بخش زنانه گرمابه بود اما برای دختران متقاضی ازدواج نیز شوهر می یافت یا مشکل کسانی را که ناباروری داشتند برطرف میکرد و بطور کلی به مشکلات سطحی و عوامانه زنان آن زمان می پرداخت. این ماجرا تا جایی ادامه داشت که حتی در سال 1381 فردی از او شکایت کرد، چرا که مبلغ 60 هزار تومان پرداخت کرده بود اما شوهر مورد نظرش را پیدا نکرده بود.

همین شد که انجمن کلیمیان ضمن پرداخت سنوات، عذر فاطی حمومی را خواست. بعد از این ماجرا هم حمام بی نظیر برای همیشه تعطیل شد. این گرمابه از زمان فعالیت داستانهای بسیاری را در خود به همراه دارد؛ یهودیان بسیاری شاهد برگزاری جشن ها، اعیاد، رسوم مربوط به عروسی، زایمان، باورهای جاری میان دلاک ها و کیسه کش ها بوده اند که همه و همه جزیی از خاطرات این حمام محسوب می شود.

ساخت «حمام بی نظیر» با سرمایه اولیه سلیمان سنه و مشارکت دیگر یهودیان در سال 1322 آغاز شد و سال 1326 به پایان رسید. این حمام نهایتا در اواخر سال 1381 تعطیل شد. همچنین، این اثر در تاریخ پنجم بهمن سال 1398 در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفت. نشانی این حمام خیابان سیروس، بین چهارراه سرچشمه و سیروس، بالاتر از بیمارستان دکتر سپیر، پلاک 415 است.