آداب و رسوم مردم زنجان در طبخ غذا

میراث آریا/ این خبر پیرامون آداب و رسوم مردم زنجان در طبخ غذا برای شما مخاطبان گرامی نگارش شده است.

جشن ها و آداب و رسوم مختلف در موارد گوناگون دارای نظم و قوانین خاصی هستند که همگان ملزم به رعایت آنها هستند، مراسم اعیاد مذهبی و ملی، مراسم عمومی و عزا، نوع لباس پوشیدن و جشن های محلی از جمله مواردی هستند که دارای نظم خاصی بوده و جز آداب و رسوم مردم شهر زنجان بشمار می آیند.

محل آشپزی

تعسان (تنورستان) محلی بود که تنور و اجاق پخت غذا در آن قرار داشت که بنا به تعداد افراد خانواده تعداد اجاق نیز فرق میکرد برای سوخت اجاق و تنور از هیزم استفاده میکردند که در اصطلاح محلی بدان «اودون» میگویند. سوختن هیزم غالبا دود زیادی ایجاد میکرد و برای همین دیوارهای تعسان همیشه با لایه ای از دوده پوشیده بود. در هر خانواده معمولا دو خروار یا بیشتر آرد وجود داشت و در ماه یک یا دو بار نان می پختند و سپس نان ها را در یک اتاق بر روی هم می چیدند و هر روز مقداری از آن را سر سفره می آوردند و اگر نان خشک شده بود، با جاروی کوچکی یا با دست مقداری آب روی آن می پاشیدند و بعد از یکی دو ساعت قابل خوردن میشد.

بیشتر خانواده ها مخصوصا روستائیان در زمستان کرسی را روی همان تنور میگذاشتند و افراد خانواده شب ها دور آن می خوابیدند و از حرارت تنور استفاده میکردند. برای خوردن غذا محل خاصی وجود نداشته و گاهی در اتاق و گاهی در آشپزخانه عمل غذا خوردن انجام میگرفته است، البته ثروتمندان هیچ وقت در آشپزخانه غذا نمیخورده اند.

خوراک محلی

از غذاهایی که معمولا فقط در مراسم خاصی پخته می شوند و مردم زنجان در سایر اوقات سال کمتر از آن استفاده می کنند، میتوان به غذای شب چهارشنبه سوری – غذای شب عید و غذایی که به هنگام دندان درآوردن کودک پخته می شود، اشاره کرد. در شب چهارشنبه سوری معمولا خانواده ها به همراه برنج، خورشتی بنام « شش انداز» درست می کنند که ترکیبی است که از روغن، خرما، کشمش، گردو، تخم مرغ و سرکه. علاوه بر این به تعداد افراد خانواده تخم مرغی با پوست پیاز نازک در لابه لای برنج گذاشته می شود تا رنگ بگیرد. معمولا اشکال متنوعی که بر روی تخم مرغ ایجاد می شود، توسط افراد تفسیر می شود.

مثلاً اگر بر روی تخم مرغی شکلی مانند هواپیما دیده شود آن را نشانه سفر حج می گیرند و غیره. اما خوراک شب عید نوروز، در این شب اغلب خانواده ها معمولا یک ماهی تهیه می کنند و در کنار ماهی رشته پلو یا زعفران پلو (بسته به استطاعت خانواده) پخته می شود. یکی از دلایلی که مردم برای مصرف ماهی در شب سال نوبر می شمردند این است که چون آب دریا حیات بخش است برای همین در اول سال از موجودات دریایی استفاده می کنند تا سال خوبی داشته باشند.

یکی دیگر از غذاهایی که در زنجان در مراسم خاصی پخته می شود، خوراکی است به نام دنک که در هنگام دندان درآوردن کودک پخته می شود. این خوراک از گندم و گوشت تهیه می شود و بعضی از اوقات این خوراک بین خویشان نزدیک و گاهی بین همسایه ها نیز توزیع می شود.

قاتق لش نوعی خوراک است که از گوشت و مقداری برنج درست می شود. همچنین در تمام مراسم برنج با گوشت و یا ماهی پخته می شود و به آن «پلاو» می گویند.

چکدرمه نوعی پلو با گوشت است که برای مهمانان و نیز در مراسم پخته می شود. گاهی نیز کشمش و دانه های انار به آن اضافه می شود.

یاغ چوربا نوعی سوپ است که از نان ریزریز و آب و چربی درست می شود و گاهی پیاز به آن اضافه می کنند «قره شوربا» گوشت آب پز با نان ریزریز شده است.

غذاهای محلی

غذاهای محلی استان زنجان را میتوان رشته – بلاماش (با آرد و روغن درست می شود) قیقناق – کوفده یا کوفته – آغوز یا بلاما – اییردک (با آرد و شیر درست می شود) –سوزمه: ماست کیسه ای – حلوای شیره – فیرنی – قووت همچنین از انواع آش میتوان اریشته آشو (آش رشته) – بوغدا آشو (آش گندم) – تورش آشو اشاره کرد (آش ترش) – سوت آشو (شیر برنج) – قوروت آشو (آش کشک) یارما آشو (آش بلغور) نام برد.

مواد اولیه غذا

مواد اولیه در هر محل نسبت به محل دیگر فرق میکرده و بیشتر به مواد اولیه در دسترس شیوه معیشت، میزان درآمد و امکانات فرد یا خانواده بستگی داشته است اما بطور کلی آرد، گوشت، حبوبات و سبزیجات را میتوان به عنوان مواد اولیه برای پخت غذا نام برد.