جمعی از باستان شناسان خواستار لغو طرح استفاده بهینه از اشیای باستانی و گنج ها شده اند

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای واصله، جمعی از باستان شناسان خواستار لغو طرح استفاده بهینه از اشیای باستانی و گنج ها شده اند.

61 نفر از استادان باستان شناسی سراسر کشور با امضای یک نامه، اعتراض علنی و آشکار خود را نسبت به این طرح اعلام کرده اند. 46 نماینده مجلس طرحی را با عنوان «استفاده بهینه از اشیای باستانی و گنج ها» به رئیس مجلس ارائه کرده اند که نگاه سطحی آن به موضوع میراث تاریخی ایران با عنوان گنج و عتیقه واکنش برانگیز شد. بسیاری بر این عقیده اند طرح نمایندگان مجلس به حفاری ها و قاچاق های غیرمجاز رسمیت و وجاهت قانونی می بخشد.

براساس مقاله جمعی از باستان شناسان خواستار لغو طرح استفاده بهینه از اشیای باستانی و گنج ها شده اند، باید بدانید که این طرح درحالی از سوی برخی نمایندگان به انگیزه تبدیل ایران به هاب خرید و فروش اشیای تاریخی و جلوگیری از قاچاق به جریان انداخته شده که در تعارض و مغایرت کامل با قوانین کشور است.

در متن نامه سرگشاده جمعی از استادان باستان شناسی خطاب به محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی آمده است:

اخیراً و به صورت مکتوب طرحی مشاهده شده است با عنوان "استفاده بهینه از اشیای باستانی و گنج ها" که توسط تعدادی از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی تدوین شده و گویا قرار است تا با طی کردن مراحل اداری، روال قانونی خود را در مجلس محترم طی کند.

تنها یک نگاه گذرا به طرح از جانب هر دانش آموخته باستان شناسی کافی است تا روشن سازد که تهیه کنندگان طرح یادشده، نه تنها از بدیهیات و الفبای رشته باستان شناسی بی اطلاع بوده اند، بلکه از مشاوره هیچ یک از نهادهای رسمی باستان شناسی کشور (پژوهشکده باستان شناسی در پژوهشگاه میراث فرهنگی، انجمن علمی باستان شناسی ایران، کارگروه باستان شناسی در وزارت علوم) نیز کوچکترین بهره ای نبرده اند؛ نفس حضور واژه سخیف و گمراه کننده گنج در عنوان طرح خود بسیار گویاست.

صرف نظر از مغایرت های آشکار و واضح طرح یاد شده با قوانین مصوب جمهوری اسلامی ایران همچون لایحه قانونی راجع به جلوگیری از انجام اعمال حفاری های غیرمجاز و کاوش به قصد بدست آوردن اشیای عتیقه و آثار تاریخی و بند 14 سیاست های کلی قضایی مصوب 1381/7/28 ابلاغی مقام معظم رهبری (بازنگری در قوانین برای کاهش عناوین جرایم و کاهش استفاده از مجازات زندان) لازم است از منظر فنی و آموزشی نکاتی چند درباره به اصطلاح مزایای ذکر شده از جانب نویسندگان طرح در صفحه سوم طرح یاد شده به استحضار رسانده شود.

نخستین مزیت این طرح اینگونه عنوان شده است:

1- تبدیل شدن ایران به هاب منطقه ای خرید و فروش آثار باستانی و ورود ارز به کشور

خرید و فروش آثار باستانی؟ توسط چه کسانی؟ آیا جز این است که میراث فرهنگی کشور عزیزمان ایران مایه مباهات، غرور و افتخار هر ایرانی در سراسر جهان بوده و هست؟ آیا مواریث فرهنگی کشور عزیزمان جز ناموس ملی ما محسوب نمی شوند؟ کدامین کشور با سابقه تاریخی همچون ایران را سراغ دارید تا با حراج نوامیس ملی و فرهنگی خود اقدام به ارزآوری کرده باشد؟ در مقدمه طرح اشاره شد که در کشورهای مصر و انگلستان چنین قوانینی به تصویب رسیده است. تنها یک نگاه به وبگاه دولت بریتانیا درخصوص وظایف شهروندان در قبال کشف آثار باستانی و اطلاع رسانی به نزدیکترین مسئول مربوطه حاکی از کذب بودن چنین ادعاهایی است (برای آگاهی درباره قوانین مواجه با آثار باستانی در کشور انگلستان بنگرید به سامانه دولت بریتانیا در آدرس https://www.gov.uk/report-treasure-step-by-step).

ایضا مطالعه قوانین بسیار سختگیرانه کشور مصر در همین مورد (متمم شماره 117 قانون عتیقه جات مصر مصوبه سال 1983، هرگونه خرید و فروش و انتقال آثار باستانی کشور مصر را ممنوع و متخلفان را به پرداخت جزای نقدی و تحمل حبس محکوم کرده است.)

2- ایجاد ردیف درآمدی جدید برای وزارت گردشگری و میراث فرهنگی برای خرید و حفظ آثار باستانی

عطف به توضیح درباره بند نخست، اساسا نفس درآمدزایی از مواریث ملی و فرهنگی کشور، از طرف هیچ فرد ایرانی با وجدان و آگاهی قابل پذیرش نبوده، نیست و نخواهد بود. مضافا اینکه وزارت محترم میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همواره در خلال سالیان گذشته به دلیل قلت بودجه، قادر به آزادسازی محوطه های باستانی واقع در املاک شخصی افراد از طریق پرداخت وجه نبوده است و بیشمار محوطه و بافت بی نظیر باستانی به همین دلیل از بین رفته اند (مثال اخیر تخریب بافت قدیم شیراز در پیرامون حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع)، حال این وزارتخانه چگونه و با کدام بودجه می خواهد برای خرید این آثار اقدام کند؟ وظیفه ذاتی وزارت میراث فرهنگی، حفاظت از کیان مواریث ملی است، نه مشارکت در به تاراج دادن آنها.

3- اشتغالزایی فراوان برای فارغ التحصیلان رشته های مرتبط با تاریخ، گوهرشناسی و باستان شناسی

بی تردید این بند از بخش مزایای یادشده برای طرح مذکور می تواند خطرناک ترین بخش طرح تلقی شود. پرواضح است که نویسندگان محترم طرح حتی یکبار هم در طول حیاتشان یک 24 ساعت را با یک گروه کاوش باستان شناسی سپری نکرده اند تا دریابند اساسا هدف از انجام کار میدانی باستان شناسی چیست؟ چگونه شکل میگیرد؟ چه مقدمات و مراحل اداری دارد؟ چطور و با چه استانداردهایی در عمل به انجام می رسد؟ ثبت و ضبط و تشکیل بانک داده چیست؟ حفاظت حین و پس از کاوش چیست؟ کاوش باستان شناسی توسط باستان شناسان زبده چگونه و با چه مهارت هایی انجام می شود؟ این مهارت ها چگونه کسب می شود؟ نمونه برداری چیست و چگونه انجام می شود؟ مراکز و آزمایشگاه های کار روی نمونه ها در ایران و جهان کدامند؟ و ده ها مورد دیگر...

به استحضار نمایندگان محترم در خانه ملت رسانده می شود باستان شناسان فعال در حوزه کاوش های میدانی در ایران نه تنها ملزم به تحصیل در رشته باستان شناسی به مدت حداقل 11 سال (تا اخذ مدرک دکتری) بوده، بلکه صرف در دست داشتن مدرک دکتری نیز آنان را مجاز به انجام کار کاوش نمی سازد. این عزیزان در طول تحصیل و پس از آن سالها در هیأت های باستان شناسی از پایین ترین مرتبه تا بالاترین رتبه به کار و کسب تجربه می پردازند. هر دوره باستان شناسی (عصر سنگ، عصر یکجانشینی در پیش از تاریخ، ادوار تاریخی و شاهنشاهی ها، ایران پس از اسلام) مختصات و ملزومات کار میدانی مخصوص به خود را می طلبد که استانداردهای خاص خود را دارد.

تنها پس از اخذ مدارج تحصیلی یاد شده، سالها کسب تجربه و داشتن رزومه ای کارآمد، پژوهشکده باستان شناسی به عنوان تنها نهاد واجد صلاحیت در صدور مجوز قانونی کاوش، اقدام به بررسی صلاحیت فرد کرده و پس از طرح موضوع در جلسات شورای تخصصی پژوهشکده در حضور متخصصان نامدار هر حوزه به فرد ذی صلاح، مجوز کاوش داده می شود. شایان اشاره است، نظر به حساسیت فوق العاده مواد فرهنگی باستانی و ماهیت عمل کاوش که امری تخریبی است، صدور این مجوزها با حساسیت های علمی فوق العاده ای همراه است.

به بیانی دیگر پر بی راه نیست اگر ادعا شود که کاوش باستان شناسی از منظر دقت، ظرافت، روش شناسی و تجربه علمی/عملی قابل مقایسه با عمل جراحی چشم یا قلب است که تنها متبحرترین و حاذق ترین پزشکان متخصص قادر به انجام صحیح آن هستند. حال تنها کافی ست همین ذکر مختصر از پیچیدگی و تخصصی بودن موضوع کاوش های باستانی را با موارد مطروحه در ماده های شماره 3 و 4 طرح یاد شده (گذراندن دوره کوتاه مدت کاوشگری باستان شناسی) مقایسه کرد تا متوجه شد عزیزان نگارنده طرح تا چه میزان از کم و کیف کار باستان شناسی بی اطلاع بوده اند.

نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی!

در باستان شناسی، کشف اشیای باستانی و خود اشیا به خودی خود اهمیت ندارند، بلکه نحوه کشف، خاک و نهشته ای که اشیای از آنها بدست آمده، رابطه اشیای باستانی با یکدیگر، استاندارهای کاوش، ثبت و ضبط دقیق، مطالعات علمی و آزمایشگاهی روی شی و نگارش ماحصل این موارد است که اهمیت دارند و بدیهی است این موارد تنها از عهده باستان شناسان متخصص و باتجربه برخواهد آمد و نه هر فردی که در دوره یاد شده شرکت کرده باشد. به عبارت ساده تر، برخلاف تصور غلط رایج، هدف باستان شناسی گنج یابی! یا پیدا کردن دفینه نیست، بلکه هدف اصلی بازسازی نظام زیستی/معیشتی و ... اجدادمان است. سپردن چنین فرآیند پیچیده و تخصصی به افراد مطابق با موارد مطروحه در ماده های شماره 3 و 4 طرح یادشده، درست به مثابه تیغ به کف زنگی مست دادن است.

4-حفظ گنجینه تمدنی و میراث باستانی از تخریب ها و کاوش های غیرکارشناسی

پر واضح است نظر به شرحی که در بخش پیشین بدان اشاره شد، اجرای این بند نه تنها از تخریب ها و کاوش های غیرکارشناسی جلوگیری نمی کند، بلکه درست به مثابه شرکت دادن همه تخریبگران و غارتگران آثار ملی و فرهنگی کشور عزیزمان ایران، در انجام این کار است.

این طرح به نوعی به سودجویان و عتیقه جویان در قبال اخذ مدرکی در ازای شرکت در دوره های کاوش (به جای 11 سال تحصیل و سالها شرکت و کسب تجربه در محوطه های باستانی) اجازه خواهد داد تا این بار رسمی و تحت نام قانون به غارت و آسیب رسانی به آثار باستانی و مواریث ملی کشورمان بپردازند. بیان چنین استدلالی در طرح یادشده درست به مانند آن است که گفته شود: چون سودجویانی بدون داشتن مدارج و مدارک حرفه ای به انجام طبابت می پردازند، برای جلوگیری از این امر، این افراد یا دیگر افراد با در دست داشتن مدرک کارشناسی ارشد و گذراندن دوره فشرده طبابت مورد تایید وزارت بهداشت می توانند به این مهم دست یابند!! پس سالها تحصیل و کار و مرارت و کسب تجربه و... در رشته پزشکی چه می شود؟ تنها فرق در این میان آن است که آن یکی منجر به مرگ انسانی می شود و این یکی منجر به نابودی مواریث فرهنگی.

5-حفظ گنجینه تمدنی و میراث باستانی از فروش به ثمن بخس به دلالان و قاچاقچیان

این فرموده، درست مصداق ما ز یاران چشم یاری داشتیم... است. درست زمانی که باستان شناسان و دوستداران فرهنگ غنی ایران عزیز منتظر بودند تا نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی با تاکید بر انجام قوانین موجود، با هرگونه خرید و فروش و قاچاق آثار باستانی به شدت مقابله کرده و مرتکبان را به دستگاه قانون معرفی کنند، آنگاه با استدلالی به غایت ضعیف و تنها با نگاهی مادی به اشیای فرهنگی، در پی کمتر شدن سود دلالان و قاچاقچیان عتیقه و حتی درآمدزایی از این طریق برای دولت هستند.

نمایندگان محترم خانه ملت، مستحضر باشید اصل فراموش شده در ایران که منجر به چنین نابسامانی شده است، عدم مقابله درست نهادهای ذی ربط با پدیده شوم گنج یابی و قاچاق آثار باستانی است. قوانین مکفی و کارآمد هستند، اما در عمل اجرا نمی شوند. از همین روی است که شاهد حضور هزاران صفحه رسمی گنج یابی و تبلیغ فلزیاب در فضای مجازی هستیم، بدون آنکه شاهد برخوردی از جانب پلیس فضای مجازی باشیم. یگان های حفاظت میراث فرهنگی هر روز و هر هفته ده ها قاچاقچی را بازداشت کرده و به قانون می سپارند و قضات در ظرف چند روز رأی به برائت می دهند و دهها مورد از این دست.

نمایندگان محترم ملت ایران در مجلس شورای اسلامی!

دیر زمانی ست که عنان محافظت از دستاوردها و مواریث فرهنگی ایران عزیزمان از کف متولیان امر خارج شده است. شمار محوطه های باستانی آسیب دیده و به تاراج رفته از عدد خارج است و تنها چاره کار، اقدام به مُر قانون است نه تغییر آن به نفع طرف سودجو.

امضاکنندگان این نامه که از اعضای هیأت علمی گروههای باستان شناسی سراسر کشور هستند، ضمن بیان اعتراض علنی و آشکار خود نسبت به این طرح، با اعتماد و وثوق کامل به مدیریت و درایت موجود در بدنه مجلس شورای اسلامی محترم، امید دارند تا با منفک کردن این طرح، متخصصین دلسوز را در پیشبرد اهداف بلند و متعالی باستان شناسی در این سرزمین یاری رسانید.

امضاکنندگان:

1-رضا نوری شادمهانی، مدیر گروه باستان شناسی دانشگاه کاشان

2-سامان فرزین، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند

3-جواد علائی مقدم، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه زابل

4-حمید حسنعلی پور، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه زابل

5-حسن فاضلی نشلی، استاد تمام گروه باستان شناسی دانشگاه تهران

6-جواد حسین زاده ساداتی، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه کاشان

7- محمود حیدریان، دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهرکرد

8- مرتضی عطایی، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه مازندران

9- علیرضا خسروزاده، دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهرکرد

10- سرور خراشادی، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس

11- مصطفی دهپهلوان، دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران

12- روح الله شیرازی، دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

13- حسینعلی کاوش، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه زابل

14- سجاد علی بیگی، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه رازی کرمانشاه

15- حسنعلی عرب، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه هنر شیراز

16-موسی سبزی، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه لرستان

17- عباس مترجم، دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی همدان

18- حجت دارابی، دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه رازی کرمانشاه

19- محمد بهرامی، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه لرستان

20- اسماعیل همتی ازندریانی، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی همدان

21- رحمت عباس نژاد، دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه مازندران

22- کاظم ملازاده، دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی همدان

23- مژگان جایز، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران

24- حامد وحدتی نسب، استاد تمام و مدیر گروه باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس

25- کوروش محمدخانی، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهید بهشتی

26- بابک رفیعی علوی، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه هنر اصفهان

27- حسین صدیقیان، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه لرستان

28- علی بیننده، استادیار و مدیر گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی همدان

29- محمد قمری فتیده، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه مازندران

30- میثم لباف خانیکی، دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران

31- میترا شاطری، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهرکرد

32- احمدعلی اسدی، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه هنر شیراز

33- سیدمهدی موسوی نیا، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه نیشابور

34- اسماعیل اسماعیلی جلودار، دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران/رئیس انجمن علمی باستان شناسی ایران

35- نگین میری، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهید بهشتی

36-سید میلاد هاشمی سروندی، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس

37- مجید ساریخانی، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهرکرد

38- سیدمهدی میری، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه زابل

39- مژگان خانمرادی، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران

40- حسن باصفا، دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه نیشابور

41- حمیدرضا ولی پور، دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهید بهشتی

42- حسین کوهستانی اندرزی، استادیار و مدیر گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند

43- رقیه رحیمی سرخنی، استادیار دانشکده میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری دانشگاه مازندران

44- علی شجاعی اصفهانی، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه اصفهان

45-رضا ناصری، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه زابل

46- امیرصادق نقشینه، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهید بهشتی

47- سید مهدی موسوی، استاد تمام گروه باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس

48- هایده لاله، دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران

49- نصیر اسکندری، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران

50- سعدی سعیدیان، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

51- حمید عزیز، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه جیرفت

52-حسین سرحدی دادیان، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه زابل

53- میثم شهسواری، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه جیرفت

54- کامیار عبدی، دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه شهید بهشتی

55- سعید امیرحاجلو، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس

56- یعقوب محمدی فر، استاد تمام گروه باستان شناسی دانشگاه بوعلی

57- سیدرسول موسوی حاجی، استاد تمام گروه باستان شناسی دانشگاه مازندران

58- حکمت الله ملاصالحی، استاد تمام گروه باستان شناسی دانشگاه تهران

59- اکبر عابدی، استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه تبریز

60- بهرام آجرلو، دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه تبریز

61- حسن نامی، دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه نیشابور