رفع ابهامات تاریخی و کاربری معبد آناهیتا با شروع کاوش ها

ایلنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، رفع ابهامات تاریخی و کاربری معبد آناهیتا با شروع کاوش ها صورت می گیرد.

مرتضی گراوند (مدیر پایگاه ملی میراث فرهنگی معبد آناهیتای کنگاور) با اشاره به ازسرگیری کاوش های باستان شناسی در این مجموعه گفت: درصدد عقد تفاهم نامه ای با اداره کل امور پایگاه ها و دانشگاه تهران هستیم که بتوانیم در هفته میراث فرهنگی به این مهم دست یابیم تا در راستای آن دو کار مهم از جمله انجام کاوش های باستان شناسی در معبد بطور مستقل و حضور تیم باستان شناسی دانشگاه تهران را محقق کنیم. سعی ما برآن است تا این پایگاه به سایت باستان شناسی دانشجویان دانشگاه تهران تبدیل شود، چرا که معبد آناهیتا تنها تک بنای سنگی است و کاوش در آن اهمیت های خاص خود را دارد.

دوره های آموزشی دانشجویان دانشگاه تهران سالهاست در دشت قزوین انجام می گیرد و عقد این تفاهم نامه می تواند بخشی از این دوره های آموزشی را به معبد آناهیتا منتقل کند. این مهم می تواند معبد آناهیتا را از رکودی که سالیان سال است به آن دچار شده، خارج کند.

او پیرامون رفع ابهامات تاریخی و کاربری معبد آناهیتا با شروع کاوش ها ادامه داد: در سال 1347 کاوش های باستان شناسی در معبد آناهیتا آغاز و تا سال 1356 ادامه یافت. پس از آن شاهد وقفه ای طولانی در کاوش ها بودیم و در سالهای بعد نیز کاوش های جسته و گریخته ای انجام گرفت که با توجه به وسعت 5 هکتاری عرصه، پاسخگوی سوالات مطرح شده درباره این معبد نبود. اکنون حدود دو دهه است که کاوش های باستان شناسی در منطقه متوقف شده اند. البته بازدیدکنندگان نیز مطالبی درخصوص چرایی مغفول ماندن این اثر مطرح می کنند و خواستار رسیدگی بیشتر هستند.

مدیر پایگاه ملی میراث فرهنگی معبد آناهیتای کنگاور درخصوص اهدافی که در پس آغاز کاوش ها در این محوطه وجود دارد نیز گفت: برنامه ما آن است که اگر این تفاهم نامه منعقد شود، کاوش ها از تیر آغاز شود. هدف اصلی برای فصل نخست، مشخص کردن وضعیت سکوی دوم است. با توجه به تفاوت هایی که پلان های پیشنهادی از سوی باستان شناسان درخصوص بنای تاریخی کنگاور با یکدیگر دارند و ابهاماتی که در گاهنگاری وجود دارد و برخی این بنا را از دوره اشکانی و برخی دیگر متعلق به دوره ساسانی می دانند، از این رو نیاز است تا بررسی های بیشتری درخصوص این تناقضات انجام شود.

او ادامه داد: در منابع و متون تاریخی نیز شاهد تناقضاتی هستیم چنانکه برخی از مورخین این بنا را معبد آرتمیس یا همان آناهیتا می دانند و برخی دیگر از مورخین ایرانی و عرب در قرن 3 و 4 این بنا را کاخی برای خسرو یا قصری برای شیرین می نامند. باتوجه به آنکه به لحاظ ساختار معماری و اینکه بگوییم این بنا یک بنای مذهبی به صورت پلکانی بوده با ابهام روبرو هستیم و این ابهام درخصوص گاهنگاری هم وجود دارد. از این رو شناسایی وضعیت سکوی دوم از جهت مشخص شدن پاسخ این سئوالات اهمیت دارد.

به گفته گراوند، در صورت انجام فصل جدید کاوش در معبد آناهیتا نه تنها ابعاد سکوی دوم مشخص خواهد شد بلکه کارکرد آن نیز مشخص خواهد شد. ارتباط بین سکوها روشن می شود و در نهایت می توانیم به معماری این بنا پی ببریم و راه های دسترسی را حدس بزنیم. درعین حال هنوز برای ما وضعیت سنگ هایی که در بنا وجود دارد و علامت حجاران را دارند، مشخص نیست. آقای کامبخش معتقد است این سنگ ها نذورات هستند از این روست که علامت حجاران در داخل کار شده و بر روی سنگ های تراش نخورده وجوددارد و با سنگ های تراش خورده پوشیده شده اند و همانند سنگ های نمای تخت جمشید که سنگ های تراش خورده دارای نام هجار است، نیست.

او در پاسخ به این سوال که آیا این فصل از کاوش های باستان شناسان در معبد آناهیتا می تواند تعریفی دیگری برای این بنای تاریخی به همراه داشته باشد و به نوعی بازتعریفی جدید برای معبد آناهیتا و تغییر آن به قصر خسرو داشته باشد، گفت: طبیعتا مدارک باستان شناسی می تواند پاسخگوی این مهم باشد و ادعای برخی از منابع تاریخی درخصوص این بنا را زیر سئوال ببرد. البته اگر بپذیریم که براساس منابع آشوری در هزاره اول قبل از میلاد به معبد ایشتار در کنگاور اشاره دارند و شاید بتوان پذیرفت که قبل از آنکه این معماری در اطراف این منطقه و سکو شکل بگیرد، به صورت یک مکان مقدس روباز مورد استفاده بود.

با توجه به آنکه آقاب کامبخش اشاره دارد که در ضلع شرقی بنا، گورستان اشکانی و ساسانی بدست آمده و حتی نمونه تدفین های هخامنشی نیز مشاهده شد، حتی این احتمال وجود دارد که در گذشته این مکان به صورت یک معبد مورد استفاده بوده و بعدها اضافاتی در اطراف آن شکل گرفته است.

مدیر پایگاه ملی میراث فرهنگی معبد آناهیتای کنگاور درخصوص وضعیت مرمت بنا نیز گفت: اقداماتی در این خصوص انجام نگرفت، چرا که سنگ ها در همان وضعیت ساکن که در گذشته داشتند، قرار گرفته اند و تماما کدگزاری شده اند تا بتوانند بعدها در جای اصلی خود قرار گیرند. در تلاش هستیم تا ضلع غربی را مرمت کنیم. این مجموعه سالها به حال خود رها شده بود. امیدواریم با آغاز کاوش های باستان شناسی، کار مرمت در این مجموعه از سرگرفته شود.

او درخصوص حضور مرمتگران خارجی در معبد آناهیتا کنگاور نیز گفت: تفاهم نامه ای با دانشگاه ساپینزای رم و کارلو چرتی داریم اما این تفاهم نامه پیرو مطالعات و مستندنگاری بناهایی است که در محور و مسیر کنگاور تا قصر شیرین قرار دارند. صحبت هایی درخصوص انجام کاوش های باستان شناسی و انجام کارهای مرمتی با ایتالیایی ها انجام شد اما آنها فعالیت هایشان پیرو تفاهم نامه های منعقد شده انجام می شود. سعی ما برآن است تا بتوانیم موضوع مرمت را به تفاهم نامه موجود الحاق کنیم. اگر ویزا برای این گروه صادر شود، در خرداد این کار انجام خواهد شد.

گراوند با تاکید برآنکه اعتبارات قطره چکانی که به این مجموعه تخصیص می یابد نیز پاسخگوی نیازهای آن نیست، تصریح کرد: عموما این اعتبارات که در حدود 700 میلیون تومان است، صرف حقوق پرسنل مجموعه می شود. این درحالی است که مرمت بنا نیازمند اختصاص بودجه هنگفتی است. ضلع جنوب و شرقی به دلیل آنکه در دل صخره قرار دارد، به دلیل رانش زمین دچار تغییر شده و نیازمند جانمایی دوباره است.

گراوند گفت: با توجه به شناختی که گردشگران خارجی از معبد آناهیتا دارند و باتوجه به آغاز فصل جدید کاوش ها در این مجموعه شاید بتوان به حضور ایتالیایی ها در بخش کاوش و مرمت امید داشت. در این میان باتوجه به آنکه بازدید از آثار تاریخی از نوروز امسال بدون محدودیت انجام می شود در نوروز شاهد افزایش 10 تا 15 درصدی تعداد بازدیدکنندگان از معبد آناهیتا بودیم. البته تعداد بازدیدکندگان کنگاور در سالهای قبل از شیوع کرونا، از بیستون و طاق بستان بیشتر بود.