موقعیت چالش برانگیز نیمی از آسبادهای پرونده میراث جهانی در خراسان جنوبی

ایلنا/ این خبر پیرامون موقعیت چالش برانگیز نیمی از آسبادهای پرونده میراث جهانی در خراسان جنوبی نوشته شده است.

نعیمه تکلو (ناظر پایگاه آسبادهای ایران) با اشاره به آنکه آسبادهای ایران در سه استان (خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان) گسترده و این آثار به شماره 6192 در فوریه 2017 در فهرست موقت میراث جهانی ثبت شد، گفت: در راستای ثبت جهانی آسبادها خلاصه پرونده منطبق بر شاخصه های ثبت جهانی توسط این اداره کل و دفتر ثبت جهانی وزارت متبوع آماده و به سازمان بین المللی یونسکو در مهر 1400 ارسال شد. با توجه به گستردگی این آثار در مناطق شهری و روستایی سه استان مذکور تعدادی از آنها که وضعیت مطلوب تری از لحاظ اقدامات حفاظت و مرمت برخوردار هستند که از آن جمله میتوان به استان خراسان رضوی 4 مجموعه واقع در (خواف، نشتیفان، سنگان و برآباد)، استان خراسان جنوبی 4 مجموعه واقع در (طبس مسینا، نوغاب، خوانشرف و علی آباد) و استان سیستان و بلوچستان 3 مجموعه نام برد.

او ادامه داد: تاکنون حدود 374 دستگاه آسباد شناسایی شده اند اما همه آنها شرایط مساعد و مطلوبی ندارند. با توجه به آنکه باید 80 درصد آثار پرونده ارسالی به یونسکو حفاظت پایدار شده باشند، از این رو تعداد آسبادهایی که برای معرفی در پرونده میراث جهانی انتخاب شده اند، کاهش یافت و درحال حاضر حدود 200 آسباد در پرونده یونسکو قرار گرفته است. هرچند وضعیت همه این آسبادها مناسب نیست اما سعی ما برآن است که شرایط را بگونه ای پیش ببریم که تا زمان حضور بازرسان یونسکو، وضعیت این آسبادها قابل دفاع شود. البته تعدادی از آسبادها در ارگ بم کرمان و یکی از روستاهای یزد شناسایی شده اند که به لحاظ عملکرد آسباد است اما به لحاظ فرم و معماری تفاوت هایی با آسبادهای سه استان مذکور دارند. این احتمال وجود دارد که در صورت صلاحدید کارشناسان این آسبادها نیز به پرونده آسبادهای ایران افزوده شود.

به گفته ناظر پایگاه آسبادهای ایران، بیشترین تعداد آسبادهای خراسان رضوی در شهرستان خواف قرار دارد و تعدادی نیز بطور پراکنده در شهرستان تربت حیدریه، تایباد و شهرستان درگز شناسایی گردیده است. آسبادهای شهرستان خواف در سه شهر (خواف، نشتیفان و سنگان) و در چهار روستاهای (خرگرد، تیزاب، مهرآباد و برآباد) به صورت مجموعه ای به هم پیوسته شناسایی و در فهرست میراث ملی ایران ثبت گردیده اند. تعداد آسبادهای واقع در این شهرستان 121 دستگاه است. بااین وجود بیشترین تعداد آسبادهای قرار گرفته در پرونده میراث جهانی در استان خراسان جنوبی قرار دارند و در واقع میتوان گفت نیمی از آسبادهای معرفی شده در پرونده در این استان قرار دارد. البته با توجه به محدود بودن اعتبارات این استان، تعیین حرایم این آثار با چالش های زیادی روبروست.

تکلو با اشاره به آنکه تاکنون اقدامات مطالعاتی، مستندسازی، مرمت و حفاظت، بازسازی و همچنین ساماندهی مسیرهای گردشگری در آسبادهای این شهرستان انجام شده است، درخصوص چالش هایی که پیش روی ثبت پرونده آسبادها در میراث جهانی قرار دارد، گفت: از یکسو سهمیه ایران برای ارائه پرونده جهت ثبت در یونسکو محدود است و از دیگر سو تعداد زیادی از پرونده ها در فهرست موقت یونسکو ثبت شده اند. با این وجود پرونده آسبادها در حال تکمیل شدن است اما این امر نیازمند تامین اعتبار است. همچنین باید تیمی مستقل و یکپارچه در این پرونده فعال شود.

تکلو درخصوص اقدامات انجام گرفته جهت تکمیل فرآیند پرونده ثبت جهانی و تامین اعتبار لازم جهت پروژه ها نیز گفت: برای تهیه پرونده مطالعاتی وفق شرح خدمات تهیه پرونده ثبت جهانی اعتباری در حدود 600 میلیون تومان، تهیه اطلس نقشه های آسبادهای ایران وفق شرح خدمات پرونده ثبت جهانی 300 میلیون تومان، تکمیل مطالعات مستندسازی آسبادهای ایران در سامانه gis حدود 500 میلیون تومان، تهیه مطالعات پلان مدیریت حفاظت و گردشگری آسبادهای ایران 400 میلیون تومان و در کل حدود یک میلیارد و 800 میلیون تومان اعتبار در نظر گرفته شده است.

او تاکید کرد: بااین وجود قول های لازم برای تکمیل پرونده داده شده و این احتمال وجود دارد که پرونده آسبادهای ایران در سال آینده به یونسکو ارائه شود.

عموم جامعه آسبادها را نمی شناسند

مجتبی سعادتیان (مدیر پایگاه میراث جهانی شهر سوخته و آسبادها در سیستان و بلوچستان) گفت: آزمایش های خاصی برای تعیین قدمت و شرایط آسبادها نیاز بود که ضمیمه پرونده شد. درحال حاضر تنها نیاز پرونده تهیه آلبومی است که نقشه ها و gis آسبادها در آن مشخص شود. در این میان عرصه و حریم بیشتر آسبادهای سیستان و بلوچستان مشخص شده و نیازمند تایین اعتبار برای تعیین حریم برخی دیگر از آسبادها هستیم.

او ادامه داد: بخشی از پرونده آسبادهای ایران که در سیستان و بلوچستان قرار دارد با اعتباری درحدود 150 میلیون تومان به نتیجه خواهد رسید اما از آنجا که این پرونده بین 3 استان مشترک است از این رو باید تعاملات لازم بین سه استان برقرار شود. ضمن آنکه پایگاه اصلی تهیه و تکمیل این پرونده در استان خراسان رضوی مستقر است. امیدواریم طی سال جاری موانع حل و در نهایت پرونده آسبادهای ایران برای سال آینده به یونسکو ارائه شود.

سعادتیان با تاکید برآنکه آسبادهای سیسیتان و بلوچستان در شرایط مناسبی هستند، گفت: این آسبادها در حفاطت مردم محلی قرار دارند و مرمت آنها انجام گرفته و تنها نیازمند تعیین حریم و تهیه اطلس مورد نظر هستند. امسال اعتباری 200 میلیون تومانی برای مرمت و احیای آسباد کنار قلعه مسجد در نظر گرفته شد.

او درخصوص تغییر کاربری تعدادی از آسبادها نیز گفت: باتوجه به آنکه جامعه محلی در مناطقی که این آسبادها قرار دارند، نیستند از این رو تغییر کاربری معنایی نخواهد داشت و تنها به منظور آنکه گردشگران با این آسبادها آشنا شوند، مرمت و احیا خواهند شد. کما آنکه تعدادی از گردشگران تنها برای آشنایی و دیدن این آسبادها به منطقه سفر می کنند. با این وجود هنوز شناخت لازم در میان عموم جامعه نسبت به این میراث وجود ندارد.