ضعف بافت تاریخی شیراز عدم ثبت در فهرست میراث ملی است

ایلنا/ براساس آخرین خبرهای منتشر شده، ضعف بافت تاریخی شیراز عدم ثبت در فهرست میراث ملی است.

سیامک بصیری (کارشناس میراث فرهنگی) با اشاره به اهمیت بافت تاریخی شیراز گفت: بافت تاریخی شیراز با مساحتی بالغ بر 360 هکتار در دل جلگه شیراز قرار دارد و تقریبا در مرکز این جلگه قرار دارد. بدلیل ویژگی های خاص معماری و عقبه تاریخی و انسجامی که هنوز وجود دارد در زمره بافت های غنی کشور و حتی خاورمیانه قرار میگیرد. آثار تاریخی این محوطه از دوره یعقوب لیث صفاری و مسجد جامع عتیق گرفته تا مسجد نو و در دوره صفویه و مدرسه خان و حتی مجموعه زندیه را شامل می شود و تا خانه های قاجار را دربرمی گیرد.

حتی از دوره پهلوی اول و دوم نیز بناهای تاریخی در این بافت تاریخی وجود دارد. از آنجا که بافت تاریخی شیراز به عنوان قلب معنوی شهر نیز فعال بود و در راستای حرمین اهل بیت (ع) قرار دارد از ارزش خاصی برخوردار است. ضمن آنکه تعدد آثار تاریخی ارزشمند اعم از خانه ها، بازارها، حمام ها و… آن را در زمره بافت های تاریخی خاص کشور قرار داده است. این آثار بر غنای بافت تاریخی افزوده و مورد بازدید گردشگران داخلی و خارجی قرار میگیرد.

او ادامه داد: طبیعتا طی این سالها فرسودگی، قدمت و عدم وجود بودجه های مناسب سبب شده تا طی دو دهه اخیر بافت تاریخی با روند تخریبی و فرسودگی مواجه شود اما امروزه با حضور بخش خصوصی، بخش زیادی از موارد حفاظتی و مرمتی به این بخش انتقال یافته است و شاهد بروز نگرش دیگری در حوزه حفاظت و نگهداری بافت با رویکرد تغییر کاربری هستیم. راه اندازی اقامتگاه ها و رستوران های سنتی و حتی فعال شدن موزه ها در بافت تاریخی شیراز بخشی از مداخلاتی هستند که طی چند سال اخیر در محدوده 360 هکتار اتفاق افتاد.

بصیری درخصوص ویژگی های خاص بافت تاریخی شیراز نیز گفت: انسجامی که در بافت تاریخی شیراز شاهد هستیم از یکسو و معماری خاص که درونگراست از سوی دیگر سبب شده تا این بافت از ارزش خاصی برخوردار شود. معماری که در بافت تاریخی شیراز شاهد هستیم از عناصر ارزشمند برخوردار است. بهره گیری از المان های تزیینی همچون آینه کاری، سقف های چوبی و نقاشی شده و استفاده بهینه از چوب و حتی مصالح و مواد بوم آور و تغییر شکل آنها به زیبایی این بناها افزوده است.

این کارشناس میراث فرهنگی با اشاره به آنکه اگر از منظر اقتصادی نیز به بافت تاریخی شیراز بنگریم، این بافت یکی از پتانسیل های اصلی منابع اقتصادی و اشتغالزایی محسوب می شود، گفت: از حوزه گردشگری مذهبی، گردشگری عمومی و فرهنگی و… این بافت تمام شاخص های یک کالبد منسجم ارزشمند را داراست. این درحالی است تاکنون این بافت تاریخی منسجم به صورت واحد ثبت ملی نشده و تمام آثار موجود در آن به صورت تک بنا ثبت شده اند و عموما عرصه و حریمی که برای آنها تعریف شده یکدیگر را همپوشانی می کند. در بافت تاریخی عناصر پراکنده هستند و هر کدام حریم خود را دارد که حدود 90 تا 95 درصد بافت را پوشش می دهد.

او خاطرنشان کرد: با وجود آنکه از ثبت ملی و البته ثبت جهانی بافت تاریخی شهری مانند یزد به نتایج مثبت و قابل تاملی دست یافته ایم و می توانیم این کار را درخصوص بافت تاریخی شیراز نیز عملی کنیم اما نه تنها تاکنون پرونده ثبتی این مهم را به جریان نیانداخته ایم بلکه این بافت به صورت یکپارچه و تحت یک عنوان واحد در فهرست میراث ملی کشور ثبت نشده است. بافت تاریخی شیراز این پتانسیل را دارد که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شود اما حتی طی دو دهه اخیر هم آنرا در فهرست آثار ملی ثبت نکرده ایم. پیش نیاز ثبت در یونسکو، ثبت در میراث ملی است. امیدواریم دغدغه میراث فرهنگی و مسئولان امر در راستای این مهم قرار گیرد. این ضعف مسئولان میراث را نشان می دهد که چرا طی این دو دهه به سوی ثبت بافت تاریخی به عنوان یک عنصر واحد نرفته اند. شاید هم آنها خیلی بلد هستند و نخواستند این کار را انجام دهند.

او در پاسخ به این سئوال که با توجه به تخریب هایی که طی سالهای گذشته در بافت تاریخی شیراز شاهد بودیم، از 360 هکتار بافت تاریخی تاکنون چه میزان تخریب شده است، گفت: از آنجا که تخریب ها پراکنده بوده و درواقع بخشی از تخریب ها در محدوده حرم شاهچراغ صورت گرفت اما هنوز بخشی از بافت تاریخی به صورت منسجم باقی مانده و میتوان آن را حفظ کرد. بافت به دلیل فرسودگی و قدمتی که دارد نیازمند ساماندهی است و امیدوارم ابزار ساماندهی در دست متخصصین قرار گیرد.

بصیری تصریح کرد: تخریب ها با رویکرد برخی پروژه ها صورت گرفته. بطور مثال در ضلع شمالی مجموعه زندیه تخریبی را شاهد هستیم که از سال 76 تاکنون ادامه دارد و با هدف احیای مجموعه زندیه بوده و با وجود آنکه چندین طرح ملی برای آن در نظر گرفته شده اما هنوز به مرحله اجرا نرسید. در ضلع شمالی مدرسه خان تخریب و مجمتع تجاری اجرا شده و به بهره برداری رسید. در محدوده بین الحرمین نیز بخشی تخریب و مجمتع تجاری ساخته شده است. البته که کلمه تخریب در ذهن مخاطب عامل مخرب ایجاد می کند که عموما غیر کارشناسی است.

با این وجود برخی از تخریب هایی که در بافت تاریخی شاهد هستیم گاها به منظور باز زنده سازی بوده و البته تاکید می کنم تنها رویکردی که می تواند این امر را اصلاح کند این است که این اقدامات به دست متخصصین امر انجام گیرد. طی چند دهه گذشته حدود 20هکتار از 360 هکتار بافت تاریخی شیراز به استثنای خیابان کشی هایی که صورت گرفته تخریب شد.

سید مؤید محسن نژاد (سرپرست اداره کل میراث فرهنگی فارس) تاکید کرد: بافت تاریخی شیراز، بافت تاریخی اداره کل و یا وزارت میراث نیست و این بافت متعلق به شهر شیراز است که باید مردم و مسئولان از آن حفاظت کنند و تمام مسئولان برای توسعه بافت تاریخی باید با دیدگاه مثبت پای کار بیایند. یکی از راهکارهای ما برای نجات بافت تاریخی از وضعیت کنونی و کاهش تخریب و بی مهری هایی که نسبت به این منطقه می شود، این است که از سرمایه گذاری در بافت تاریخی حمایت کنیم. بدون شک با تخریب خانه های تاریخی فضای بیشتری برای حضور معتادان فراهم کرده ایم. لذا ما درصدد احیای بافت تاریخی هستیم نه تخریب بافت.