سفر به شهر سمرقند؛ گوهری بی همتا و گرانبها در مشرق زمین

سمرقند از قدمتی 2500 ساله برخوردار هست. یونانیان باستان آن را ماراکندای می خوانند و اعتقاد شدیدی دارند که این شهر بر آثار تخریب شده و فرو ریخته شهر یونانی یعنی ماراکندای بنا شد. با ما در راهنمای سفر به شهر سمرقند همراه شوید تا شما را با تعدادی از معروف ترین جاذبه های گردشگری سمرقند آشنا کنیم.

مختصری با سمرقند

ایجاد کننده رنسانس اسلام با تاریخچه ای فراتر از 2500 سال و کلی بناها و سازه های چشم نواز افسانه ای در دنیای حال حاضر ما تحت عنوان سمرقند شناخته می شود. سمرقند یکی از شهرهای بزرگ و پهناور کشور ازبکستان بوده و در طول تاریخ به جز سمرقند هیچ نام دیگر ی بر روی آن قرار داده نشده است مگر از سوی یونانیان باستان. سمرقند ازبکستان روزی تحت اختیار حاکمان ایرانی بود و آنطور که در تاریخ آورده شد، در زمان حکومت هخامنشیان از جمله شهرهای حائز اهمیت آنان بشمار می آمد. سمرقند از همان ابتدا به جهت موقعیت اقلیمی مناسب خود که در دشت حاصلخیز زرافشان واقع شده بود، به عنوان یک مکان بی نظیر برای امر کشاورزی ساخته شد و بعدها رفته رفته ترقی کرد و توانست در دوران های مهم تاریخی از شهرهای مهم جهانی بحساب آید.

سمرقند فارغ از همه پتانسیل های مهم و شایسته خود، بیشتر بدلیل اینکه بر سر راه ابریشم قرار داشت و متصل کننده امپراطوری چین بزرگ به کل اروپا بود، در تاریخ برجسته و با اهمیت مطرح شده است. سمرقند بدلیل پیشینه مشترکی که با ایران داشت، پر است از پارسی زبان. این شهر در ارتفاع 702 متری از سطح دریا واقع شده و یکی از قطب های صنعت توریسم جهانی در بخش آسیای میانه قلمداد می شود. اگر روزی به سمرقند سفر کردید، حتما سری به زادگاه نه چندان بزرگ تیمور، پادشاه نصف جهان بزنید که در حاشیه کوه های زرافشان قرار گرفته است. تیمور در برهه ای از تاریخ حکومتی خود سمرقند را پایتخت نوین خود خواند و با سرمایه های هنگفتی که در اختیار داشت، هنرمندان متعددی را وادار به ساخت یک شهر بی بدیل کرد.

ظاهر امروزی شهر سمرقند مدیون اتحادی است میان ازبکستان و جماهیر شوروی سابق که در طی انعقاد این تفاهم نامه صلح برانگیز، خیابان های اروپایی، پارکهای بزرگ و ساختمان های جدید در جای جای آن ساخته شدند.

انتخاب مناسب ترین زمان برای رفتن به سمرقند

سمرقند از نظر شرایط جوی همیشه دارای زمستان های سرد و تابستان های گرم و خشک بوده که قطعا برای گردشگران سردی و گرمی بیش از اندازه دما نمی تواند خیلی جالب باشد. برای همین، براساس راهنمای سفر به شهر سمرقند بهتر است در فصل پاییز یا بهار به سوی سمرقند بروید تا در کنار طبیعت زیبای این شهر، بتوانید در یک وضعیت آب و هوایی مطلوب به بازدید از معروف ترین جاذبه های گردشگری سمرقند بپردازید.

بهترین خوردنی های سمرقند

یکی از شهرهای متنوع در زمینه غذا و شیرینی های خوش طعم، سمرقند هست. گوسفندهای پرورش داده شده در اقلیم سمرقند از بافت گوشتی نرم و لذیذ بهره می برند و استفاده از گوشت آنان در غذاهای مختلف این منطقه می تواند برای شما به عنوان یک گردشگر خارجی بسیار خوشمزه قلمداد شود. از جمله غذاهای محلی سمرقند، پلوی بخارای آن است که از ترکیب گوشت، برنج، هویج، کشمش و ادویه های مخصوص محلی پخته می شود و در کنار ترشی آماده سرو کردن است. رستوران های مختلفی در سمرقند این نوع از غذا را به بهترین شکل ممکن به شما مسافران عزیز ارائه می دهند. اما، شاید بهتر باشد برای اینکه مزه این غذا تا مدتها زیر زبانتان باشد، برای خوردن آن به سمت رستوران بدونالی پلو بروید.

بجز پلو بخارای سمرقند، سامسا نیز از دیگر غذاهای محلی سمرقند است که از خمیر و گوشت تفت داده شده در پیاز آبدار همراه با مقداری ادویه مخصوص و البته چند نوع سبزی معطر تازه پخته می شود. برای خوردن سامسا هم می توانید از رستوران ها و غذاخانه های مختلفی در سمرقند استفاده کنید. اما، پیشنهاد راهنمای سفر به شهر سمرقند به شما رستورانی است تحت نام چایخانه در خیابان وحید عبدالله.

حمل و نقل در سمرقند

در سمرقند گزینه های زیادی به عنوان ناوگان حمل و نقل عمومی در اختیار شما نیستند و به همین خاطر باید حواستان جمع باشد. اما، از طرفی چون معروف ترین جاذبه های گردشگری سمرقند در فاصله مکانی نزدیک هم قرار گرفته اند، خیلی نیازی به سوار و پیاده شدن از این تاکسی به آن تاکسی ندارید و راحت می توانید با اتکا به قدرت پیاده روی خود از این اماکن دیدنی بازدید کنید. همانطور که مطلع هستید، زبان اغلب مردم سمرقند فارسی است. از این رو، شما برای انتقال حرف خود به راننده اصلا دچار مشکل نیستید و در کنار عدم وجود این مشکل، قیمت ارزان تاکسی در مسیرهای مختلف نیز بسیار ایده آل به نظر می رسد.

براساس راهنمای سفر به شهر سمرقند توجه داشته باشید برخی از معروف ترین جاذبه های گردشگری سمرقند در محیط خارج از شهر قرار گرفته اند که شاید بهتر باشد برای بازدید نزدیک از آنها از تورهای گردشگری محلی استفاده کنید که بسیار مقرون بصرفه هستند و می توانند شما را یاری کنند.

محرم در شهر سمرقند

اجرای مراسم مربوط به ماه محرم و تاسوعا و عاشورای حسینی در شهرهای بخارا و سمرقند با حال و هوای ویژه ای انجام می شود، چرا که قدمت برپایی این مراسمات عزاداری در این 2 شهر از قرن سوم هجری بوده و از زمان صدر اسلام نیز بخارا و سمرقند همیشه به عنوان یک مرکز پرورش دهنده اصحاب اسلام قلمداد می شده اند. جالب است بدانید بسیاری از مردم ساکن شهرهای بخارا و سمرقند از نوادگان علویان هستند و در تمام طول تاریخ با همه نامهربانی هایی که در خصوص تاسوعا و عاشورای حسینی شکل گرفته، آنان هیچگاه تسلیم نشده و همیشه برای ادای احترام به سید و سالار شهیدان آداب و رسوم خود را اجرا می کرده اند. اوج خفقان پیرامون برگزاری مراسم عزاداری امام حسین بر می گردد به سالهایی که ازبکستان متحد جماهیر شوروی در ظاهر و تحت سلطه آنها در باطن بود.

در این بازه زمانی اجرای مراسم های اینچنینی که با اجتماع بزرگی از سوی مردم همراه بود، ممنوع قلمداد میشد. اما، با این حال ادای دین مردم سمرقند به انجام این مراسم ها آن هم در شرایط سخت حکومتی واقعا تحسین برانگیز تلقی می شده است. در سمرقند به هنگام فرا رسیدن ماه محرم، شیعه و اهل سنت در کنار هم با لباس های یک دست مشکی قرار می گیرند تا با انجام مراسم سینه زنی و زنجیر زنی و همچنین پخش نذری تحت عنوان خرج امام، به این واقعه عظیم احترام خود را نشان دهند.

بهترین هتل های سمرقند

هتل گراند

هتل گراند سمرقند یک مجموعه اقامتی 4 ستاره است و میتوان در آن اقامت رویایی را تجربه کرد و از غذاهای محلی سمرقند لذت برد. ظاهر بیرونی هتل گراند اصلا قابل توجه نیست، اما ظاهر و باطن این هتل 180 درجه با همدیگر متفاوت هستند. دیزاین و طراحی دکوراسیون داخلی آن سنتی و تمام اتاق های آن نیز دارای سیستم تهویه مطبوع هوا هستند. براساس راهنمای سفر به شهر سمرقند باید بدانید که این هتل از یک رستوران بین المللی که قابلیت طبخ انواع غذای محلی و غیر محلی را دارا بوده، برخوردار است و اگر شما تمایل داشته باشید، می توانید در رستوران کلاسیک آن با نوای بسیار زیبایی از پیانوی هتل، غذاهای محلی سمرقند را میل نمایید.

هتل ملکه

هتل 3 ستاره ملکه سمرقند درست در بین نواحی جدید و قدیمی شهر ساخته شده است. قیمت یک شب اقامت در این هتل تقریبا 60 دلار بوده و شما به خوبی می توانید با سفارش غذای مورد علاقه خود از رستوران مجموعه و تناول کردن غذا بر روی تراس هایی که برای هر سوئیت طراحی شده اند، شب های فوق العاده ای را برای خود رقم بزنید. توجه داشته باشید طراحی این هتل شرقی بوده و در طی انجام مراحل مختلف تکمیلی آن، طراحان تمام سعی و تلاش خود را بکار گرفته اند تا همه چیز مطابق نظر و سلیقه گردشگران باشد.

هتل کاروان

هتل کاروان با میدان ریگستان تنها 10 دقیقه فاصله دارد و در آن میتوان از غذاهای محلی سمرقند بهره برد. این هتل از طراحی کاملا سنتی برخوردار بوده و با قرار گرفتن در بخش پایین دستی شهر که از پتانسیل تاریخی بیشتری هم برخوردار هست، یکی از بهترین گزینه های موجود برای اقامت گردشگران علاقمند به جذابیت های تاریخی این شهر است. تمام اتاق های هتل کاروان با دکوراسیون شرقی مهیا شده و در تک تک اتاق ها هم تلویزیون هایی قرار داده شده اند. براساس راهنمای سفر به شهر سمرقند باید بدانید که رستوران هتل کاروان بدون سقف بوده و برای یک شب اقامت در آن، حدودا باید مبلغ 40 دلار را متحمل شوید.

مسافرخانه بی بی

یک اقامتگاه کاملا خودمانی و دوست داشتنی است که کارکنان و خدمه آن به خوبی با شما رفتار می کنند. مسافرخانه بی بی از نظر تمیزی واقعا با یک هتل 5 ستاره قابل رقابت بوده و از غذای سنتی و محلی بسیار خوشمزه ای نیز بهره مند است. ضمن اینکه دارای اینترنت رایگان برای مسافران بوده و کلی جذابیت دیگر که شاید نشود در مورد همه آنها در این قسمت صحبت کرد. قیمت نسبتا مقرون بصرفه 25 دلار برای هر شب اقامت در آن در کنار دیزاین سنتی محیط داخلی می تواند از جمله عوامل مهم گزینش این مسافرخانه باشد.

جاذبه های دیدنی سمرقند

بناهایی متعلق به تیمور لنگ

تیمور لنگ که در تاریخ از حملات و قدرت بالای حکومت وی نوشته های زیادی موجود بوده، برای حکومت قدرتمند خود سمرقند را پایتخت قرار داد و به زور زر و قدرت، طراحان مختلفی را از گوشه گوشه جهان گردآوری کرد تا از آن یک شهر زیبا و جاودانه بسازند که البته همینطور هم شد و شهری ساخت که تا سالهای سال حتی پس از مرگ وی نیز از جمله شهرهای برجسته مشرق زمین نامیده شد. بناهای زیادی در شهر سمرقند بچشم می آیند که بسیاری از آنها ساخته شده در عصر حکومت تیموری هستند.

آرامگاه تیمور لنگ

آرامگاه تیمور لنگ در قسمت جنوب غربی شهر سمرقند واقع شده و علاوه بر آرامگاه خاندان درجه یک تیمور، دارای یک خانقاه با تعدادی اتاق و یک سالن بزرگ و همچنین یک مدرسه به نام محمد سلطان نیز است. مدرسه سلطان دارای یک حیاط نسبتا کوچک بوده که در قدیم از آن برای آموزش مباحث مختلف علمی به دانش آموزان سمرقند استفاده میشد. جالب است بدانید مدرسه و خانقاه به دستور و اصرار زیاد محمد سلطان، برادر زاده تیمور در این مکان ساخته شد که متاسفانه خود وی نتوانست خیلی از این دو مکان استفاده کند و در سال 1403 به مرگ مشکوکی دار فانی را وداع گفت. با مرگ وی، تیمور نتوانست دوری او را تاب بیاورد و دستور داد تا او را در اتاقی گوشه مدرسه به خاک بسپارند و هرچه سریع تر کار ساخت مقبره را نیز به اتمام برسانند.

مسجد بی بی خانم

یکی از جاذبه های مذهبی پر مخاطب در شهر، مسجد بی بی خانم با گنبد آبی رنگ آن است که به دستور محمد سلطان ساخته و در نهایت، به نام سوگولی دربار وی نامگذاری شد. سمرقند پر است از مساجد بزرگ و باشکوه که هر کدام از اهمیت های خاصی برخوردار هستند. اما، مسجد بی بی خانم بخاطر طراحی خاص و جسورانه و همچنین فاکتورهای زیبایی شناسی که در دل خود جای داده، از شاخص ترین آنهاست. سلطان برای ساخت این مورد از معروف ترین جاذبه های گردشگری سمرقند از هزاران کارگر، معمار و طراح استفاده کرد. مسجد بی بی خانم پس از خاتمه یافتن فرآیند ساخت و ساز و افتتاح، خیلی زود در بخش هایی از سازه خود دچار ریزش شد و در تمامی این سالها نیز به کررات مرمت و بازسازی شده است.

شاه زنده

کمی آن طرف تر از مسجد بی بی خانم، بنایی عظیم با معماری غیر قابل توصیف قرار دارد که به گفته افراد محلی، محل دفن دانشمندان برجسته و قدرتمندان بی بدیل سمرقند در طول تاریخ بود. در مجموعه شاه زنده در مجموع 11 آرامگاه بچشم می خورند که با توجه به سبک و سیاق طراحی آنان، باید گفت مربوط می شوند به قرون وسطی. یکی از همین آرامگاه ها که نسبت به بقیه شناخته شده تر هست، آرامگاه شاه زنده بوده که متعلق است به قتم بن عباس از شهدای راه اسلام. وی در همان سالهای نخست ظهور اسلام برای تبلیغ این دین مبین به سمرقند آمد و در جنگی نابرابر به درجه رفیع شهادت رسید.

آرامگاه روح آباد

روح آباد بنایی است که توسط تیمور در سال 1380 قمری در بالای مدفن یکی از عارف های سرشناس جهان اسلام یعنی شیخ برهان الدین ساغرچی ساخته شد. طبق مدارک تاریخی و راهنمای سفر به شهر سمرقند، شیخ ساغرچی در چین فوت کرده و صرفا بدلیل علاقه زیاد وی به شهر سمرقند و آوردن نام مکان مورد نظرش برای خاک شدن، او را به سمرقند منتقل و در کنار قبر نورالدین بصیر دفن کرده اند.

بازار سنتی سمرقند

در حوالی مسجد بی بی خانم، بازار قدیمی و سنتی وجود دارد که از حیث تاریخی حتی از خود مسجد هم قدیمی تر بحساب می آید. بازار سنتی شهر سمرقند از دیرباز مورد توجه توریست های داخلی و خارجی کشور ازبکستان قرار گرفته و میتوان در آن اقلامی همچون میوه های تازه و خشک شده، آجیل، لباس های خانگی، دانه های گیاهی و کلی غلات عجیب و غریب متنوع را پیدا نمود. نکته جالب در خصوص این بازار سنتی، برپایی آن حتی در عصر اتحاد با جماهیر شوروی است که بر خلاف بسیاری از مکان های اجتماعی شهر سمرقند که بسته شدند، این بازار با قدرت هرچه بیشتر به کار خود ادامه داد و توانست از شکوه و جلال وصف نشدنی خود دفاع کند.

میدان ریگستان

از میدان ریگستان در نوشته های بسیاری به مروارید آسیای مرکزی تعبیر شد. میدان ریگستان که اکنون مرکز شهر سمرقند نامیده می شود، درگذشته از یک رودخانه پر آب در حوالی خود برخوردار بود که این رودخانه متاسفانه به تدریج خشک شد و تنها شن های مانده در بستر رودخانه از آن باقی ماندند. ریگستان خیلی از نظرها دور نماند و با تاسیس نخستین مدرسه دینی در آن و به دنبالش اضافه شدن سایر مشاغل انسانی، رفته رفته این میدان تبدیل به مرکز شهر شد. مراسم رژه سربازان و همچنین بازار یکشنبه هم همیشه در همین میدان شکل می گیرند.

منطقه افراسیاب

افراسیاب نام منطقه ای است با یک تپه کاملا مشخص که از حیث قدمتی بر می گردد به 700 سال پیش از میلاد مسیح. این منطقه باستانی در نواحی شمالی سمرقند واقع شده و اگر بخواهید در خصوص آن اطلاعات مغتنمی را بدست آورید، حتما با شبهات چندگانه ای مواجه می شوید، زیرا در مورد منطقه افراسیاب حرف های ضد و نقیض بسیاری در کتب تاریخی وجود دارند. تپه افراسیاب در سال 1220 بدست نیروهای وحشی مغول بطور تمام و کمال تخریب شد و از آن جز ویرانه ای باقی نماند. در طی سالها انجام امور اکتشافی و عملیات حفاری بر روی این منطقه، مشخص شد که در گذشته شهری همراه با یک قلعه نظامی در این منطقه وجود داشت. تمام اشیا و آثار استخراج شده از آن در موزه ای به نام موزه افراسیاب در حال حاضر نگهداری می شوند.

رصدخانه بیگ

در سال 1428 دستور ساخت بنایی در سه طبقه از سوی الغ بیگ، حاکم وقت سمرقند صادر شد تا به هنگام اتمام مراحل ساخت از آن به عنوان یک مرکز ستاره شناسی یا همان رصدخانه استفاده شود. رصدخانه الغ بیگ در تپه ای به نام چوپان آتا واقع شده و بدلیل ارتفاع 30 متری، به خوبی میتوان آن را پیدا نمود. این ساختمان با کاربری نجومی خود در گذشته از مدرن ترین و پیشرفته ترین رصدخانه های کل دنیا محسوب میشد و ستاره شناسان بزرگی از جای جای جهان برای افزایش سطح آگاهی و رسیدن به مقاصد خود، به این رصدخانه سفر می کرده اند.

مدرسه شیردار

شیردار نام مدرسه ایست که در سال 1619 در مکانی مقابل به مدرسه الغ بیگ تاسیس شد. ساختمان این مدرسه دارای دو طبقه، چهار ایوان و نزدیک به 500 غرفه بود که البته در تمامی این سالها بدلیل بازسازی های پیاپی و مرمت های مختلف، شکل و شمایل کلی این ساختمان عوض شده است.