قلعه والی ایلام یادگار خاندان ابوقداره است

میراث آریا/ براساس آخرین خبر و گزارش های بدست رسیده، قلعه والی ایلام یادگار خاندان ابوقداره است.

یکی از این اماکن قلعه و موزه والی واقع در شهر ایلام است. قلعه والی اثری تاریخی بجای مانده از عهد قاجاریه و دوره والیان ایلام است که موزه مردم شناسی استان نیز در بخشهای مسقف این قلعه واقع شده است.

قلعه والی در سال 1326 هجری قمری برابر با 1287 هجری شمسی به دستور غلامرضا خان والی و در زمان حکومت محمدعلی شاه قاجار در منطقه ای به نام حسین آباد احداث شده است. این بنا مقر تابستانی غلامرضاخان والی بوده و توسط حاج درویش علی کرمانشاهی و حجاری رضاقلی در زمینی به مساحت 4687 مترمربع و زیربنای 1466 مترمربع بنا شده است.

این قلعه در زمان احداث بر روی تپه ای تاریخی به نام چغامیرگ بنا شده بود که بتدریج در طول دهه ها بعد از احداث به علت توسعه و گسترش شهرنشینی این تپه از بین رفت و اکنون قلعه در زمینی مسطح و نزدیک به هسته مرکزی شهر ایلام واقع شده است.

براساس مقاله قلعه والی ایلام یادگار خاندان ابوقداره است باید بدانید که این قلعه 22 اتاق کوچک و بزرگ تودرتو، یک تالار شاه نشین و شش زیرزمین دارد که ابعاد و مساحت اتاق شاهنشین آن بزرگتر از سایر اتاق های قلعه است و عمده مصالح بکار رفته در ساخت قلعه سنگ، آجر و گچ است.

قلعه والی در زمان جنگ تحمیلی حدود 50 درصد بر اثر بمباران های هوایی رژیم عراق آسیب دید و تخریب شد که بعد از اتمام جنگ و در سال 67 روند مرمت قلعه آغاز شد و در سال 69عملیات بازسازی آن به پایان رسید.

این قلعه باتوجه به اهمیت تاریخی و موقعیت مکانی مناسب خود در سال 84 بنا به صلاح دید سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آن زمان از اداری به فرهنگی تغییر کاربری داد و به موزه مردم شناسی استان ایلام تبدیل شد.

موزه قلعه والی دارای چندین بخش و غرفه دائمی شامل باورها و سنت ها، اقوام و طوایف، مراسم عروسی، سیاه چادر (دوار)، شکار، پخت نان محلی و آسیاب دستی، آسیاب آبی، خاندان والی، صنایع دستی، مشاهیر و مراسم سنتی ختم است.

باورها و سنت ها

در این بخش اشیای مختلفی داخل ویترین ها به نمایش گذاشته شده است که از جمله این آثار میتوان به سلاح های سرد و گرم، زیورآلات، ظروف و اشیای زندگی روزمره، وسایل زندگی عشایر، ابزارآلات اندازه گیری، وسایل روشنایی، وسایل مهار حیوانات، زین و یراق اسب و نمایش باورها و اعتقادات رایج مردم ایلام در گذشته به معرض نمایش گذاشته شده است.

اقوام و طوایف

در این قسمت از موزه ماکت هایی از زن و مرد ایلات مختلف استان از جمله لر، لک، کرد و عرب با البسه محلی همراه با زیورآلات و پوشش مرسوم هر ایل و با توجه به فرم صورت آنها جانمایی شده است.

مراسم عروسی

صحنه نمایش عروسی به سبک محلی قدیمی در این غرفه به نمایش گذاشته شده است که شامل چند بخش آوردن عروس از خانه پدری بر روی اسب یا قاطر، پخت غذای عروسی و نمایش رقص کردی با اجرای موسیقی ساز و دهل، محل نشستن عروس و داماد (چیت و جا) است.

سیاه چادر (دوار)

در این قسمت محل سکونت عشایر کوچرو همراه با ارائه جزییات در این بخش به شکل واقعی و در بستر محیطی شبیه سازی شده و بیانگر زندگی عشایری مردم استان است و به 2 قسمت زنانه (لا زنان) و قسمت مردانه (لامردان) تقسیم شده است.

شکار

این قسمت شامل شکار کبک به عنوان گزینه اصلی شکار در بین مردم روزگاران قدیم است که شکارچی با استفاده از پارچه چهل تیکه رنگی کمین گرفته و اقدام به شکار کبک میکند.

آسیاب دستی و آبی

در قسمت آسیاب دستی پخت نان محلی (ساجی) و نحوه آسیاب غلات و حبوباتی چون نخود به نمایش گذاشته شده است و در بخش آسیاب آبی نیز شیوه کار این آسیاب نمایش داده شده است.

تالار شاهنشین خاندان والی

این قسمت که تالار شاه نشین است ماکت برخی از حاکمان خاندان والی شامل حسین قلی خان، غلامرضا خان، علیرضا خان ملقب به شهاب الدوله و عبدالحسین خان و همسران غلامرضا خان شامل صائب عزالدوله همسر اول و همسر دوم وی است. والیان ایلام به عنوان مدافعان مرزهای ایران و دافع تجاورزهای دولت عثمانی به مهران و دیگر سرزمین های پشتکوه بودند.

صنایع دستی

شامل کارگاه تولید صنایع دستی مرسوم در ایلام پشتکوه چون قالی بافی، جاجیم و گلیم بافی است.

مشاهیر

در این غرفه ماکت علامه سید جعفرالاعرجی (1236 تا 1293 هجری شمسی) یکی از شخصیت های معتمد و امین دوره والیان قرار دارد و او 61 رساله و کتاب در رابطه با علم انساب، تاریخ، لغت و علوم انسانی نوشته دارد.

مراسم چمر و ختم

چمر و برگزاری سنتی فاتحه یکی از مهمترین رسوم فرهنگی استان ایلام از گذشته تاکنون است و در این قسمت از موزه آیین عزاداری و قبر افراد متوفا و تفاوت سنگ قبر زن، مرد و فرد تازه درگذشته به نمایش گذاشته شده است. چمر نوعی مراسم سنتی همراه با آوای محلی هوره که ریشه در اساطیر کهن و نوسنگی دارد و به فاصله یک تا سه هفته بعد از مرگ متوفی با حضور سران و بزرگان قبایل اعم از زنان و مردان انجام می شود و چمر بیشتر هنگام فوت یکی از بزرگان یا افراد تاثیرگذار قبیله و یا یک جوان برگزار می شود.