میهمان زیبایی های معماری باغ موزه نارنجستان شویم

بهار و نوروز دیدنی و زیبا است. خانواده ها به دور از غم و غصه کنار هم می نشینند و به تفریح و گردش می پردازند. همه با هم گرم و مهربان هستند و قدر این لحظات زیبا را می دانند. بهار فرصت نو شدن طبیعت است و همراه با نو شدن طبیعت روابط ما هم نو خواهند شد. نوروز، فرصت تجدید دیدار با ایران و ایرانی است، پس قدر این لحظات را بدانیم. این بار راهی استان فارس می شویم تا تجربه ای تازه داشته باشیم و با باغ نارنجستان قوام شیراز آشنا شویم. با ما همراه شوید تا با هم نارنجستان قوام را بهتر بشناسیم. لازم دانستیم عنوان کنیم که بعد از تماشای این دیدنی جذاب می توانید از شکوه بی بدیل آرامگاه حافظ، آرامگاه سعدی، حمام وکیل و همچنین تخت جمشید لذت ببرید.

موزه نارنجستان قوام شیراز

قوام السلطنه در سال 1252 هجری قمری به حکومت فارس منصوب گردید و در محله بالاکفت اقدام به احداث ابنیه تاریخی و سکونتی نمود که به شکل گیری باغ نارنجستان قوام شیراز منجر گردید. باغ نارنجستان قوام شیراز در بین عامه مردم به واسطه نام بنای بیرونی خود به باغ قوام معروف است. مجموعه موزه نارنجستان قوام شیراز بین سال های 1257 و 1267 مقارن با ناصرالدین شاه قاجار ساخته و تکمیل گردید. باغ نارنجستان از عناصر متعددی تشکیل یافته که عمده ترین این عناصر عبارتند از حمام گچینه، حسینیه قوام، مکتب خانه قوام، اندرونی قوام، دیوان خانه قوام، حمام اختصاصی قوام و اصطبل و زنجیرخانه. البته بازارچه ای هم در مجموعه باغ نارنجستان قوام شیراز وجود داشته که در اثر احداث خیابان لطفعلی خان زند از بین رفت.

تاریخچه موزه نارنجستان قوام شیراز

پس از به کرسی نشستن آقا محمد خان، حاج ابراهیم خان در طی این مدت تمام اقوام خود را در ولایات مختلف فارس ساکن می کند و هریک را بر سر کاری می گمارد. پس از مدتی اطرافیان فتحعلی شاه کودتا کرده و ایشان را نسبت به حاج ابراهیم خان بدگمان و بدبین می کند تا جایی که او دستور به قتل حاج ابراهیم خان کلانتر و همه افراد خانواده اش می دهد. از کل خانواده او تنها پسری به نام علی اکبر بر جای می ماند که به دلیل داشتن بیماری سل کشته نمی شود و بیماری او بعدها به طرز معجزه آسایی بهبود می یابد. در سفر فتحعلی شاه به شهر شیراز، علی اکبر خود را به او معرفی کرده و یادآور می شود که ایشان تمام خانواده او را کشته اند. فتحعلی شاه که از کردار خود تا حدودی پشیمان بوده، او را مورد محبت خویش قرار می دهد و به او لقب قوام الملک را می دهد. پس از مرگ او، علی محمد خان قوام المک دوم یعنی پسر علی اکبر خان طرح ساختن بنای خانه کنونی را می دهد که نام اصلی اش خانه قوام الملک هست. متاسفانه، عمرش به پایان بنا نمی رسد و محمد خان قوام الملک سوم، پسر او شروع به سخت این بنا می کند. بنای کنونی یعنی خانه قوام منزل شخصی او بوده و پس از محمدرضا خان قوام الملک سوم به پسر ایشان حبیب الله خان قوام الملک چهارم می رسد و پس از مرگ او که املاکش تقسیم می گردد. باغ نارنجستان قوام شیراز به ابراهیم خان قوام الملک پنجم پسر ایشان می رسد که این امر هم زمان با دوره رضاخان است و در آن زمان رضاخان پهلوی تمامی القاب و اسامی را از نام اشخاص برمی دارد.

معماری بی بدیل و دیدنی باغ موزه نارنجستان

در ورودی اصلی باغ رو به جنوب و به یک هشتی باز می شود. سر در ورودی باغ نارنجستان قوام شیراز دارای تزئینات آجرکاری زیبایی است. بر در ورودی، کتیبه ای از سنگ مرمر سرخ فام شامل آیاتی از قرآن بوده و در دو طرف این کتیبه ابیاتی از شاعر شیرازی درباره بانی باغ و تاریخ احداث آن حجاری شد. تاریخ بالای سر در سال 1305 قمری را نشان می دهد که هم زمان با پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار هست. در ورودی از چوب ساج تهیه شده بر روی آن منبت کاری های زیبایی انجام گرفته است. این در به یک هشتی مربوط می شود. سقف این هشتی دارای آجرکاری، کاشیکاری و مقرنس سازی های گچی زیبائی است. این هشتی به وسیله دو راهرو به محوطه باغ ارتباط دارد. باغ نارنجستان قوام در سه ضلع شمالی، شرقی و جنوبی دارای ساختمان هست. عمارت اصلی نارنجستان قوام که در سمت شمالی قرار داشته، دو طبقه واقع شده و در زیر آن هم یک طبقه زیرزمینی است. طرح بنای اصلی و ایوان دو ستونی عمارت از شیوه معماری رایج در زندیه اقتباس شد. باشکوه ترین قسمت این ساختمان ایوان بزرگ آن با دو ستون سنگی یکپارچه و سقف مسطح تزیین شد. پله ها به دو بهارخواب متصل بوده و در هر طرف یک سالن بزرگ و یک اتاق بزرگ واقع گردیده و در انتها نیز پله هایی برای رفتن به طبقه بالا ایجاد شد. در روبروی ایوان شاه نشین، اتاق هایی که محل اقامت حاکم وقت و اقوام و میهمانان نزدیکش بوده، واقع است. طبقه بالا نیز دارای چهار اتاق بوده که دوتای آن در عقب واقع شده و دارای هشتی و پنجره هایی مشرف بر ایوان است. تقسیم بندی اتاق ها به نحوی هست که گروه هایی از میهمان ها به طور مجزا می توانسته اند در آنجا اقامت کنند. به طور کلی باغ نارنجستان قوام شیراز مشتمل بر دو دستگاه شامل پنج اتاق، چهار دستگاه با دو تا سه اتاق و دو دستگاه هر کدام با دو اتاق و شش اتاق انفرادی است. ایوان بزرگ عمارت از نظر هنرهای مختلفی که در آن به کار رفته، زیباترین ایوان دو ستونی دوره قاجاریه در شیراز است. دو ستون ایوان از سنگ مرمر یکپارچه و بدنه آن ها استوانه ای و سر ستون ها دارای مقرنس کاری زیبایی است. در وسط سقف ایوان یک مدال بزرگ نقاشی شده و در اطراف آن شش منظره بیضی شکل ترسیم گردید. علاوه بر این نقش ها، قسمت های دیگر سقف ایوان و بسیاری از اتاق ها و همچنین بدنه و دیوارهای آن ها با تصویرهای مختلف و زیبایی چون گل و بوته، اشکال حیوانات، منظره شکارگاه نقاشی شده و اطراف نقاشی های سقف ایوان و دیوارها و شاه نشین به صورت بدیعی آئینه کاری گردید. عمارت اصلی موزه نارنجستان قوام شیراز در قسمت جلو دارای درهای ارسی با شیشه رنگی است. هلالی بین دو ایوان دو ستونی و شاه نشین هم شیشه های رنگی بسیار زیبایی دارد. این شیشه ها در دوره قاجاریه از اروپا به ایران آورده شدند. کلیه درهای عمارت از چوب گردو بوده، خاتم کاری یا به سبک هندی منبت کاری شده و در آنجا صدف هایی به کار رفته که در آن زمان از خلیج فارس آورده اند. این درها بسیار نفیس و کار استادان بزرگ این فن است. ضلع شرقی بنا نیز دارای حیاطی کوچک و اتاق هست. ساختمان و تاسیسات ضلع شرقی در گذشته به آشپزخانه و محل اقامت خدمه اختصاص داشت. در سمت جنوب حیاط آشپزخانه موزه نارنجستان قوام شیراز، ستون سنگی حجاری شده ای است که به عنوان پایه ای برای گلدان نصب گردید. در طاق نمای بزرگ موزه نارنجستان قوام شیراز، نقوش سه تن از خدمتکاران دوره زندیه بر روی کاشی دیده شده که لباس های بلندی دارند و در دست یکی از آن ها قدحی و در دست دیگری تنگ و جامی است و سومی هم ظرفی پر از میوه در دست دارد. بین عمارت ضلع جنوبی که دفترکار حاکم وقت بوده و عمارت اصلی که در سمت شمال قرار دارد، باغ وسیعی است که در دوره قاجاریه با نرده آهنی محصور گردید. قسمت شمالی باغ نارنجستان قوام یعنی محوطه جلو ساختمان اصلی و ایوان بزرگ قدری بالاتر از سطح باغ است. خیابان اصلی باغ از جلوی حوض تا عمارت ضلع جنوبی ادامه می یابد. در وسط این خیابان آبنمایی سرتاسری با اشکال هندسی ساخته شده و اطراف آبنما هم گلکاری است.