باغ و موزه نارنجستان قوام شیراز | بنایی زیبا از جاذبه های شیراز

نارنجستان قوام، تلفیقی از هنر معماری و محبت طبیعت، بنایی باشکوه و پنهان شده در میان درختان نارنج که گویی تکه ای از بهشت است و از آسمان به زمین افتاده. باغ نارنجستان قوام شیراز، یکی از جاذبه های گردشگری شیراز است که بازدید از آن را به هیچ عنوان باید از دست داد. بنایی با معماری منحصر به فرد و باغی پر از درختان نارنج، استخری باشکوه و انوع گونه های گیاهی. در گذشته بزرگان قاجار برای برگزاری نشست و جلسات خود به باغ و موزه نارنجستان قوام شیراز می آمدند و این روزها گردشگران داخلی و خارجی که از سراسر ایران و جهان، برای تماشای هنر و شکوه معماری ایرانی. هنری که علم معماری را به آینه کاری، گچبری، کاشی کاری گره زده تا این بنا را تبدیل به اثر هنری بی بدیل کند. بنابراین در ادامه مطلب باغ و موزه نارنجستان قوام شیراز با ما همراه باشید در بازدید از نارنجستان قوام شیراز.

کمی بیشتر درباره نارنجستان قوام شیراز

در اثبات باشکوه بودن باغ و موزه نارنجستان قوام شیراز همین بس که بگوییم هفت هنر ایرانی در معماری آن به کار رفته و ساختاری قرینه دارد. نارنجستان قوام که یکی از جاذبه های گردشگری شهر شیراز است به دستور خاندان قوام الملک و در دوره قاجار ساخته شد. درست از لحظه ای که وارد باغ می شوید، عطر بهار نارج شما را مست می کند و چشمانتان از دیدن آن همه سرسبزی شگفت زده می شود. امتداد حوض و جوب آب را که بگیرید به بنایی باشکوه می رسید که از میان درختان نارنج سر بیرون آورده است، بنایی با آینه کاری و گچبری های باشکوه. پس از اینکه از باغ و موزه نارنجستان قوام شیراز بازدید کنید، قطعا متوجه خواهید شد که چطور ایوان یا همان تالار آینه در مرکز بنا قرار دارد و اتاق های دیگر، به صورت قرینه و موزون، در دو طرف آن قرار گرفته اند. داخل عمارت به قدری باشکوه است که بازدید کنندگان به محض ورود سر به هوا می شوند و مشغول تماشای سقف چوبی و آینه کاری شده هرچند که کاشی کاری های کف سالن که گویی فرشی به رنگ آبی و سفید اند نیز، زیبایی وصف ناپذیری دارند. هرچند که سبک باغ متناسب با دوره قاجاریه طراحی شده، اما اقتباسی از دوره زندیه نیز داشته است. علاوه بر باغ و عمارت اصلی، نارنجستان قوام دارای مکتب خانه، حمام، زنجیرخانه و اصطبل نیز بوده که متاسفانه از بین رفته اند. این روزها نیز البته، نارنجستان قوام دارای یک موزه نیز می باشد. از 1257 تا 1267، معماران و هنرمندان ایرانی در حال ساخت نارنجستان قوام به دستور محمدخان قوام بودند. درسال 1345 نیز ابراهیم قوام الملک، باغ نارنجستان را به دانشگاه شیراز اهدا کرد و بنا در سال 1353 در فهرست آثار ملی ایران با شماره 1073 به ثبت رسید.

محوطه باغ نارنجستان قوام و بناهای مجموعه

پا از عبور از در چوبی منبت کاری شده مجموعه به هشتی می رسید، فضای سرپوشیده ای که در گذشته، کوچه را به حیاط خانه متصل می کرده است. اما این هشتی به هیچ عنوان معمولی و عادی نیست و دارای کتیبه ای مرمرین و سرخ رنگ با آیاتی از قرآن، آجرکاری و کاشی کاری های زیبایی است که در شان مجموعه و معماری منحصر به فرد آن است. پس از عبور از هشتی، باغ زیبایی از نخل های بلند و البته درختان نارنج خوش عطر، پیش رویتان نمایان می شود، جوی آبی که به استخر روبروی بنای اصلی نارنجستان قوام می رسد و پلکان هایی که شما را از دو طرف ایوان، به عمارت دعوت می کند.

بنا و عمارت اصلی مجموعه

باغ و موزه نارنجستان قوام شیراز، با آن معماری منحصر به فرد و تزئینات داخلی و خارجی خود، باشکوه ترین قسمت مجموعه است. عمارتی دو طبقه با زیرزمین و البته مجموعا 20 اتاق. دو پلکان از دو طرف عمارت شما را به دو بهارخواب در ساختمان اصلی می رساند، ساختمانی با ایوان مجلل که حجاری، گچ بری، نقاشی و آینه کاری شده است. ایوان مجموعه جذاب ترین قسمت خارجی بنا است، ایوانی بزرگ رو به باغ و درختان سرسبز آن که 9 متر طول، 5 متر عرض و سقفی به ارتفاع 6 متر دارد. در دو طرف ایوان باغ نیز دو ستون سنگی یکپارچه و باشکوه دیده می شود. همانطور که گفتیم، تالار آینه و سالن اصلی عمارت در مرکز آن قرار دار و اتاق ها در طراف. دو اتاق بزرگ که با کاشی های سفید و آبی گویی فرش شده اند و در انتهای هر دو، پلکانی برای رسیدن به طبقه دوم عمارت وجود دارد. هرچند تمامی اتاق ها دارای تزئیناتی زیبا و دیدنی هستند اما باشکوه ترین قسمت بنا همچنان تالار آینه است. سالن اصلی با سقف آینه کاری شده شما را به تالار آینه یا شاه نشین هدایت می کند، سالنی که از طریق یک پنجره هلالی و دریچه های ارسی خود، به ایوان مرکزی راه دارد. اتاق های اطراف شاه نشین نیز محل اقامت حاکم، خانواده، اقوام و نزدیکان او بود. اتاق های طبقه بالا تیز برای مهمانان مورد استفاده قرار می گرفته است. نکته جالبی که درباره بنا وجود دارد، قرینه و موزون و هماهنگ بودن قرار گرفتن اتاق ها در دو طرف بنا است و اینکه تمامی آن ها به یکدیگر راه داشته و در انتها به آخرین اتاق قسمت غربی می رسند. زیرزمین عمارت نیز که در کل بنا وجود دارد، با توجه به اینکه صاحبان منزل والی شهر بودند، در گذشته به عنوان اسلحه خانه کاربرد داشته و البته محل پست دهی چندین سرباز بوده است. البته زیرزمین کاربر اصلی خود که انبار کردن حبوبات، برنج و عرقیجات بوده را داشته است.

تزئینات عمارت اصلی

سقف و کف اتاق ها و سالن های مجموعه نارنجستان قوام شیراز همگی یا آینه کار و کاشی کاری شده اند و یا با طرح های چوبی تزئین. نقاشی های قسمت سقف ایوان و بدنه اتاق ها نیز روایت گر داستان شکار هستند و یا نمایانگر گل و بوته، اشکال حیوانات. بر روی دیواره های سنگی پایین بنا نیز، طرح هایی از موجودات افسانه ای، شیر و جنگ بین آنان با سربازان هخامنشی دیده می شود. درب اصلی جلوی عمارت نیز دارای شیشه های رنگی است و آینه کاری شده و تمامی درهای داخل عمارت نیز همگی از جنس چوب گردو هستند با خاتم کاری و منبت کاری به همراه صدف هایی از خلیج فارس که زیبایی منحصر فردی به آن ها بخشیده است.

سایر ساختمان های مجموعه

در قسمت شرقی باغ و موزه نارنجستان قوام شیراز، حیاطی کوچک با چندین اتاق دیده می شود که درگذشته به عنوان آشپزخانه کاربرد داشته و البته محل اقامت خدمه نیز بوده است. هنر معماری را می توان در همین ساختمان فرعی و دور از چشم نیز مشاهده کرد. حیاط آشپزخانه دارای حوض کوچکی است که پاشویه آن با سنگ های سرخ و کاشی های فیروزه ای تزئین شده اند و حتی می توان ستون های سنگی حجاری شده ای را دید که بر روی آن ها گلدان قرار داده می شد.
در قسمت جنوبی بنا نیز مجموعه ای مجزا وجود دارد و دارای دو راهرو و هشتی با ستون های چوبی که به ورودی باغ اصلی راه دارند و به بنا. این بنا دارای شش اتاق است و در گذشته در واقع دیوان خانه حکومتی و در واقع دفتر کار و ساختمان کاری بوده است. حتی سالن انتظاری برای مراجعین نیز در نظر گرفته شده بود. همانند تمام عمارت، این ساختمان نیز دارای تزئینات باشکوه است. مکتب خانه نیز در قسمت شرقی عمارت نارنجستان قرار داشت که البته با گذشت زمان به محلی برای عرق گیری تبدیل شد و به همین علت هم به آن خانه عرقی می گویند. حمام گچینه نیز که یکی از پنج حمام تاریخی شیراز است و متعلق به مجموعه نارنجستان قوام می باشد. در حال حاضر امکان بازدید از خانه عرقی و حمام گچینه وجود ندارد. موزه نارنجستان قوام نیز در زیرزمین ضلع شمالی عمارت قرار دارد و دارای اشیای فرهنگی اهدایی پروفسور پوپ، شامل ظروف، سکه ها، تابلو ها، کاشی کاری ها هست.

دسترسی و اطلاعات بازدید

همه روزه به جز ایام سوگواری تعطیل رسمی در شش ماه اول سال از ساعت 08:00 تا 20:30 و شش ماه دوم سال از ساعت 08:00 تا 19:00، ایام نوروز از ساعت 08:00 تا 21:00 می توانید با پرداخت 3000 تومان و 20000 تومان برای اتباع خارجی همراه، از نارنجستان قوام دیدن کنید. آدرس نارنجستان قوام هم خیابان لطفعلی خان زند شیراز در استان فارس هست.