بازی کولونگ آغاجی زنجان در آستانه فراموشی قرار دارد

میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، بازی کولونگ آغاجی زنجان در آستانه فراموشی قرار دارد.

نمونه مشابه این بازی در بسیاری دیگر از نقاط ایران به اشکال و قوانین مختلف وجود دارد. تا سالیان گذشته ای بازی در شهر و روستاهای زنجان انجام میشد ولی در سالهای اخیر بواسطه پیشرفت تکنولوژی و رو آوردن به بازی های کامپیوتری این بازی و بسیاری از بازی های قدیمی تر در آستانه فراموشی قرار گرفته اند. به همین دلیل پرونده ثبت این بازی به منظور حفظ آن ارائه می شود.

بازی ها از جمله نمودهای اجتماعی و فرهنگی هر اجتماع بحساب می آیند. برای بازی ها علاوه بر تخلیه روانی و کارکردهای جسمانی مزیت های فراوانی وجود دارد. بازی ها تبلوری از فرهنگ و میراث هر اجتماعی بحساب می آیند. در حقیقت ویژگی اصلی بازی ها، درس آموزی و سازگاری با نظام و محیط طبیعی اجتماعی پیرامون خود است. در این میان بازی های بومی و محلی و بازی های پرورشی یکی از راههای پرورش کودک از لحاظ روانی، عاطفی، فکری، اجتماعی و جسمانی محسوب می شود. یکی از بازی های سنتی و قدیمی استان زنجان بازی کولونگ آغاجی است که در حال حاضر در آستانه فراموشی است.

این بازی نیاز به فضای باز و دو چوب به نامهای چیلینگ یا کولونگ (چوبی به اندازه کف دست و به ضخامت انگشت انسان) و آغاج (چوب دستی به اندازه تقریباً 75 سانتیمتر) دارد و معمولاً دو نفره و گاهی گروهی توسط پسران اجرا می شود. در شکل دو نفره، به قید قرعه نفر اول مشخص می شود و سپس محل شروع بازی را با کشیدن یک خط در روی زمین تعیین می کنند و آن را مَره می نامند. این بازی شامل دو مرحله است که مرحله اول آن را توخماقی و مرحله دوم آن را حلاسی می گویند.

در مرحله اول بازیکن آغاج را در کف دست برتر و بین انگشتان خود طوری می گیرد که دو تا سه سانتی از آن در بالای دست و بقیه در زیردست او قرار داشته باشد یا اینکه کولونگ را روی دو قطعه سنگ گذاشته و به آن ضربه می زنند. آنگاه چیلینگ را در قسمت بالای دست روی آغاج گذاشته، آن را به هوا پرتاب و سعی می کند با حرکت قسمت پایین آغاج به آن ضربه بزند و چیلینگ را به دورتر بفرستد. بازیکن رقیب در فاصله مشخصی قرار می گیرد و سعی می کند تا چیلینگ پرتاب شده را در دست بگیرد و یا حداقل دستش را به چیلینگ بزند. اگر بازیکن مقابل موفق شود در نوبت بعدی او بازی را شروع خواهد کرد. در غیر این صورت نفر اول آغاج را به صورت افقی روی مَره قرار می دهد و بازیکن مقابل موظف است چیلینگ را بردارد و آن را از همانجا به طرف آغاج بیندازد.

اگر چیلینگ به آغاج بخورد، بازی عوض می شود و در غیر این صورت نفر اول دوباره مرحله بالا را تکرار خواهد کرد و اگر سه بار پشت سر هم موفق شود، وارد مرحله حلاسی می شود که این مرحله چیلینگ را با یک دست می گیرند و با دست دیگر به آغاج ضربه می زنند.

در مرحله حلاسی نیز نفر مقابل سعی در گرفتن چیلینگ یا زدن دست خود به آن می کند و در صورت موفق شدن بازی عوض می شود و در غیر این صورت باید چیلینگ را به مَره بیندازند که برخلاف مرحله قبلی در این مرحله بازیکن اول با داشتن آغاج در دست سعی می کند که چیلینگ را زده، مانع از رسیدن آن به مَره شود، اگر چیلینگ نزدیک مَره بیفتد و فاصله آن تا مَره کمتر از اندازه باشد، بازی عوض خواهد شد. بازی به همین شکل ادامه پیدا می کند تا این که بازیکن مقابل بتواند با گرفتن چیلینگ در هوا و یا انداختن آن به نزدیک مَره بازی را عوض کند.

اگر تعداد بازیکنان بیشتر از دو نفر باشد، ابتدا بازیکنان به دو گروه تقسیم می شوند و بعد از قرعه کشی، گروه اول بازی را شروع می کند. نحوه بازی همانند بازی دونفره است با این تفاوت که اگر بازیکنان گروه مقابل چیلینگ را در هوا بگیرند، همه بازیکنان گروه اول سوخته و بازی عوض خواهد شد؛ و هرگاه در هوا به چیلینگ دست بزند و یا چیلینگ آن ها به مَره اصابت کند، نفر اول گروه یک سوخته و بازی را نفر دوم ادامه خواهد داد. همچنین در این بازی طبق توافق دو گروه میتوان بازیکن سوخته را دوباره وارد بازی کرد و آن زمانی است که در مرحله حلاسی یکی از بازیکنان بتواند سه بار با موفقیت چیلینگ را زده، از مَره دفاع کند. شعر بازی در این بخش به صورت زیر است:

یوالداشیمین بیر قیچی یوالداشیمین ایکی قیچی
یوالداشیمین اوچ قیچی من اولسم یوالداش دیری

در بازی گروهی زمانی که همه افراد گروه اول سوختند، گروه دوم به مَره می آمدند و گروه قبلی باید به میدان می رفتند. بازی بیسبال کنونی تا حد زیادی مشابه این بازی است و نحوه بازی و قوانین کلی تا حد زیادی شباهت دارد به این بازی، حتی شاید بتوان گفت بازی کولونگ آغاجی ریشه بازی بیس بال بوده است.

یک قطعه چوب کوچک در حد 10 تا 15 سانتیمتر، یک چوب بلند به طول 75 تا 80 سانتیمتر، دو قطعه سنگ صاف برای قرار دادن چوب کوچک، زمین بازی به شکل یک فضای باز است.

ارزش های شاخصی که این بازی زیبا دارد علاوه بر فعالیت جسمانی و ورزش و تفریح و شادی باعث می شود که اطرافیان در کنار یکدیگر جمع شده و در شادی کودکان سهیم باشند درواقع این بازی به اسم بچه هاست. او و بسیاری از بزرگترها نیز این بازی را اجرا می کنند.

براساس مقاله بازی کولونگ آغاجی زنجان در آستانه فراموشی قرار دارد، باید بدانید که کولونگ آغاجی به شماره 1977 به عنوان میراث ناملموس زنجان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.