هشدار درباره از بین رفتن میراث کشورهای شبه قاره و ایران

ایسنا/ براساس آخرین اخبار بدست رسیده، هشدار درباره از بین رفتن میراث کشورهای شبه قاره و ایران مطرح شد.

حجت الاسلام والمسلمین محمد مهدی ایمانی پور، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در سخنرانی خود در همایش بین المللی «میراث مشترک ایران و هند: نسخ خطی (ظرفیت ها و چالش ها)» که به صورت حضوری و مجازی برگزار شد، گفت: هندوستان از دیرباز یکی از کانون های فرهنگ و تمدن در قاره کهن است. وجود ادیان و آیین های گوناگون، اقوام و زبان های مختلف و آداب و رسوم متنوع سبب شد این سرزمین از تنوع و آمیختگی فرهنگی بسیاری برخوردار باشد و به زعم برخی صاحب نظران به لحاظ کثرت و تنوع فرهنگی در قامت نه یک کشور بلکه یک قاره ظاهر شود.

او پیرامون هشدار درباره از بین رفتن میراث کشورهای شبه قاره و ایران افزود: پیوند فرهنگی و ادبی ایران و هندوستان در طول تاریخ، پیوندی استوار و غیرقابل انکار بوده و با فراز و فرودهای بسیار در گستره روزگاران استمرار داشته است. شاعران، ادبا و حکما حلقه اصلی و مؤثر روابط ایران و هندوستان در دوره اسلامی بویژه در عصر گورکانیان بشمار می رفتند.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی همچنین اظهار کرد: شعر و ادبیات فارسی در هند در این عصر به اوج خود رسید و شاعران با هنرمندی های بسیار تعامل فرهنگی و ادبی این دو سرزمین را در آثار خود به تصویر کشیدند. موارد فراوان از شواهد و آثار تاریخی در دست است که پیوندهای بسیار صمیمانه ای را میان دو قوم ایرانی و هندوستانی نشان می دهد.

او سپس به تاج محل و نشانه های معماری ایرانی در هندوستان اشاره کرد و گفت: در اغلب بناهای تاریخی این کشور که امروزه جهانگردان بسیاری را جذب می کند، عناصر فراوانی از فرهنگ و تمدن ایران وجود دارد. بیش از صدها هنرمند، صنعتگر و ادیب و عارف ایرانی بعد از اسلام تاکنون به هندوستان کوچ کرده اند که منشا آثار متنوع و برجسته در حوزه فعالیت خود بوده اند و برجسته ترین آن تاج محل است که هنرمندان ایرانی در طراحی و ساخت آن نقش داشته اند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان قدمت و پیشینه زبان فارسی در هند مطرح کرد: بخشی از تعاملات عمیق دو کشور در زمینه ادبیات مربوط به تولید آثار غنی شعر و ادب فارسی توسط ادبا و نویسندگان هندی است که در بارزترین نمونه آن، در سبکی موسوم به سبک هندی نمود یافته است و شاعران بزرگ ایرانی و هندی همانند صائب تبریزی، طالب آملی، کلیم کاشانی، بیدل دهلوی، غالب دهلوی، امیرخسرو دهلوی و صدها شاعر بزرگ دیگر آثار ارزشمندی را از خود در این سبک به یادگار گذاشته اند.

ایمانی پور ادامه داد: بر اثر تلاش های این شعرا، ادبا و نویسندگان در حال حاضر بیش از یک میلیون نسخه خطی فارسی در کتابخانه های مختلف هندوستان بر جای مانده است. باید اذعان کرد که بخش مهمی از تاریخ و گذشته سرزمین هند بویژه در قرون میانه اسلامی تا برآمدن انگلیسی ها و حتی مدتی پس از آن در این کشور به زبان فارسی تألیف و تدوین شده است.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی همچنین گفت: در بسیاری از دانش ها همچون شعر و ادب، نجوم، ریاضیات، طب و معارف اسلامی و حتی، آیین هندوئیزم و سیک، زبان فارسی نقش پررنگی در این دوره داشته و آثار فاخری در این علوم به زبان فارسی تولید شده است.

او با اشاره به انتخاب زبان فارسی به عنوان زبان کلاسیک کشور هند بیان کرد: اخیرا در اصلاحیه قانون نظام آموزشی هند در سال 2020 زبان فارسی به عنوان زبان کلاسیک هند به رسمیت شناخته شد و آموزش آن در برنامه های مدارس قرار گرفت.

حجت الاسلام والمسلمین ایمانی پور تأکید کرد: تعداد گروه های زبان فارسی و قدمت این گروه ها در دانشگاه های این کشور نشان از پیوند عمیق ادبی ایران و هند دارد. البته این به معنای نادیده گرفتن موانع و مشکلات زبان فارسی در هند امروز نیست و این آمار و ارقام نباید برای ما فریبنده باشد و ما را در وادی کم کاری بیافکند.

او نسخه های خطی را سرمایه و پشتوانه فرهنگی هر ملت دانست و افزود: این گنجینه ها نمایانگر تاریخ علم و ارزش های هنری در قرون مختلف است. وجود نسخه های خطی ارزشمند، پشتوانه قوی علمی گذشتگان را نیز نشان می دهد. علاوه بر متون اصلی نسخ خطی، حواشی، شرح ها، اسناد، تقویم ها، وقف ها، امضاها و مهرها حاوی اطلاعات تکمیلی مهمی هستند که مطالعه آنها نیز برای محققان ارزش فراوانی دارد، چرا که خطاطی، نقاشی، تذهیب و جلدسازی از هنرهایی هستند که با شناخت نسخ خطی تکامل یافته اند.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی همچنین بیان کرد: از آنجا که زبان فارسی بیش از 700 سال زبان دیوانی شبه قاره بوده است، تعداد بسیار زیادی نسخ خطی فارسی در کتابخانه ها و مراکز اسناد این کشور وجود دارد. بدیهی است که یکایک این نسخه ها میراث ارزشمند فرهنگی و تاریخی کشورهای شبه قاره و کشور ما بشمار می آیند، اما شرایط خاص اقلیمی و هوای گرم و مرطوب شبه قاره و شرایط نامناسب حفاظت و نگهداری این نسخه ها باعث شد که بسیاری از این نسخ خطی به مرور زمان دچار پوسیدگی شده یا در معرض پوسیدگی قرار گیرند.

او ادامه داد: با وجود این که در سالیان اخیر به این مهم از سوی مسئولان دو کشور هند و ایران توجه ویژه ای شده است، اما به دلیل حجم بالای این نسخه ها، تا شناسایی، فهرست نویسی و تبدیل آنها به شکل دیجیتالی راه درازی در پیش است. بی شک تأخیر در این امر موجب از بین رفتن حجم عظیمی از میراث فرهنگی کشورهای شبه قاره و ایران خواهد شد.

حجت الاسلام والمسلمین ایمانی پور با تأکید بر گسترش همکاری های فرهنگی بین دو کشور گفت: ثروت و دارایی های معنوی و فرهنگی مشترک ایران و هند بسیار زیاد است. ثروت و دارایی هایی که بر اثر تلاش های بی وقفه فرهیختگان و مشاهیر فرهنگی ایران و هند در طول تاریخ پدید آمده و حفظ این میراث گران سنگ فرهنگی و تاریخی خود از ضروریات و واقعیات انکارناپذیر است.

او افزود: باید بهره گیری از ظرفیت عظیم و غیرقابل جایگزین میراث مشترک فرهنگی با تعریف و ترسیم یک راهبرد واقع بینانه در مدار درست و منطقی قرار گیرد و ضمن صیانت از این میراث گرانبها به عنوان یک گنجینه فرهنگی تمدنی، از آن در جهت پررنگ کردن ارزشهای اخلاقی، انسانی و بارور کردن هرچه بیشتر درخت علم و معرفت در گستره جغرافیایی وسیعی که همه ملت ها و دولت های این حوزه تاریخی و تمدنی را در برگیرد، استفاده شود.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی خاطرنشان کرد: نگاه ما به هندوستان همواره به عنوان شریک راهبردی است که همکاری های علمی و فرهنگی طرفین باید قوی تر شود که این امر در سفر رؤسای دو دولت به تهران و هندوستان مورد تأکید قرار گرفت و در بندهای برنامه مبادلات علمی و فرهنگی بین دو کشور گنجانده شد که یکی از آن بندها اشاره به «ایجاد صندوق حفظ میراث مشترک فرهنگی ایران و هندوستان» دارد و بر همین اساس آماده همکاری و تبادل نسخ خطی فی مابین هستیم.

او موضوع همکاری کتابخانه های دو کشور در زمینه تبادل نسخ خطی و حفظ این میراث مکتوب را از دیگر بندهای یادداشت تفاهم سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با شورای روابط فرهنگی هند برشمرد و گفت: باید تلاش کرد تا این تفاهم نامه ها اجرایی و عملیاتی شود.

حجت الاسلام والمسلمین ایمانی پور تصریح کرد: مرکز تحقیقات فارسی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در هند این آمادگی را خواهد داشت تا برای نشر میراث مشترک موجود در کتابخانه این مرکز با محققان و نهادهای فرهنگی همکاری کند. بدیهی است در این راستا باید مذاکرات و تلاش های مقامات فرهنگی دو کشور ایران و هند نیز به سمت و سویی هدایت شود تا نسخ خطی و اسناد و میراث مکتوب راحت تر در اختیار محققان دو کشور قرار گیرد و نسخ خطی از حبس در قفسه ها و کتابخانه ها رهایی یابد و تصحیح و منتشر شود و در اختیار علاقمندان قرار گیرد.

او در پایان سخنانش اظهار امیدواری کرد با برگزاری برنامه های علمی و فرهنگی افق های جدیدی در توسعه روابط فرهنگی بین دو کشور گشوده شود.