هشدار درباره سبقت باستان شناسی کشورهای حاشیه خلیج فارس از ایران

ایسنا/ براساس اخبار بدست آمده، هشدار درباره سبقت باستان شناسی کشورهای حاشیه خلیج فارس از ایران مطرح شد.

یکی از بنادر اصلی و مهم در تجارت و بازرگانی خلیج فارس که مدارک مکتوب و یافته های باستان شناسی بدست آمده از آن، قدمت آن را به دوران ساسانی تا قرون اولیه اسلامی نشان می دهد، بندر باستانی سیراف است.

مرحله جدید کاوش های باستان شناختی سیراف پس از انجام فصل اول در سال 1385 و فصل دوم به سال 1388 از خرداد 1401 در کمتر از دو ماه با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شد. این کاوش ها پس از حدود 13 سال از سر گرفته شد و اعتبار آن را اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بوشهر تأمین کرد.

محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار که سرپرست هیأت کاوش بندر سیراف بوده، می گوید: آگاهی ما از باستان شناسی خلیج فارس به ویژه در دوران تاریخی و اسلامی بسیار محدود است. رشد شتابان مطالعات باستان شناسی خلیج فارس در سواحل جنوبی و استفاده از نام مجعول برای خلیج فارس، ضرورت توجه و انجام مطالعات باستان شناختی را دوچندان می کند. از طرفی، انجام کاوش های باستان شناختی در محوطه ها و بنادر جنوبی خلیج فارس به ویژه بنادر دوره اسلامی آن هم از نظر کیفی و هم کمی در مقایسه با ایران بسیار بیشتر است.

از سوی دیگر بنادر باستانی خلیج فارس تا پیش از شکل گیری مناطق نفتی و گازی خلیج فارس دوره آرامی داشتند، پس از شکل گیری و گسترش مناطق صنعتی نفتی و گازی، موج تخریب آثار تاریخی در آنها سرعتی شتابان به خود گرفته و بخش بزرگی از عرصه آن در سایه غفلت سازمان های متولی مورد ساخت و ساز و نابودی قرار گرفته است.

باستان شناسان پس از 13 سال وقفه، با هدف آگاهی از وضعیت سیراف، شناخت تجارت دریایی ایرانیان در خلیج فارس از اواخر دوره ساسانی تا صدر اسلام (قرن پنجم قمری)، دستیابی و تحلیل شواهد باستان شناسی اهمیت بندر سیراف در اواخر دوره ساسانی و قرون اولیه اسلامی در بازرگانی دریایی و کاوش گسترده به سیراف بازگشتند.

سفال، شیشه، فلز، سنگ، قطعات گچی و صدفی مهمترین یافته های باستان شناسان بود. آنها سفال هایی را یافتند که گونه شاخص تجارت دریایی ایران با جهان باستان (هند، چین و آفریقا) بود، که در پنج دوره تاریخی از سال 400 تا 1025 میلادی تاریخ گذاری شده است. سفال های کاوش اخیر نیز لعاب دار، ساده یا با پوشش گلی بوده اند.

باستان شناسان همچنین بخش هایی از قلعه و مسجد جامع سیراف را که در گذشته کاوش در آنجا به دلیل شکایت مالکان زمین متوقف شده بود، دوباره از سرگرفتند که در نتیجه آن، فضاهای معماری و کارگاهی به همراه مواد فرهنگی که از نظر گاهنگاری از قرن پنجم تا صدر اسلام را دربر می گرفت به همراه مدارک تجارت دریایی بدست آمد. کاوش ها اما به دلیل محدودیت زمانی و کمبود منابع ملی ادامه نیافت و باستان شناسان هنوز به خاک بکر نرسیده اند.

بندر سیراف در باریکه ای به طول چهار کیلومتر و عرض700 متر، بین دریا و کوه و در فاصله 250 کیلومتری شرق بندر بوشهر، در ساحل خلیج فارس قرار دارد که از آغاز سده 19 میلادی مورد توجه مأموران سیاسی، پژوهندگان تاریخ و باستان شناسان خارجی و البته ایرانی بوده است.

مهندسی دقیق تأمین و توزیع آب حتی در ارتفاعات و مناطق صعب العبور سیراف نیز بخشی از شگفتی های سیرافی ها در سنت شهرسازی آنهاست که ضرورت انجام مطالعات دقیق و گسترده را دوچندان می کند، اما به گفته باستان شناسان، بی توجهی به سیراف و تخریب گسترده عرصه آن با ساخت و سازهای بی رویه و سکوت و چراغ سبز به این تخریب از یکسو و برخورد نکردن قاطع وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سرعت تخریب ها را به اندازه ای بالا برده است که بخش بزرگی از عرصه آن جوﻻنگاه ساخت و ساز به شکلی زشت و ناموزون شده است.