تهیه آجیل یکی از مهارت های سنتی اهالی فاروج است

میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، تهیه آجیل یکی از مهارت های سنتی اهالی فاروج است.

شهرستان فاروج در شمال شرقی ایران و در شرق خراسان شمالی، در حدفاصل بین شهرستان شیروان و شهرستان قوچان واقع شده و مرکز آن فاروج است. شهری که با بجنورد مرکز استان حدود 90 کیلومتر فاصله دارد و دروازه ورودی خراسان شمالی محسوب می شود.

فاروج شهری کنار جاده ای است که در سالهای اخیر اقتصاد آن تا حد زیادی به عبور مسافران و زائران حرم حضرت رضا گره خورده، گر چه در سالیان گذشته کشاورزی و دامداری شغل غالب اهالی شهرستان فاروج محسوب میشد اما اکنون فروشندگی و تأمین نیاز خدماتی رفاهی مسافران دم دست ترین شغلی است که می شود در فاروج جستجو کرد. از آنجایی که شهر فاروج در مسیر راه مشهد، بجنورد و شمال قرار گرفته، به همین دلیل دارای بازاری جالب و کم نظیر شناخته می شود که با عرضه کالایی مختص به خود از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

وجود جاده آسیایی و عبور آن از مرکز شهر موجب شده بازار آجیل شهر فاروج رونق بیشتری بگیرد. از آنجا که بازارهای اصلی ایران غالبا به شکل خطی و در امتداد مهمترین معبر شهری شکل می گرفت، مهمترین بخش و عنصر اصلی یک بازار، راسته اصلی آن است. راسته اصلی از مهمترین عناصر معماری در بازار ایرانی بود که در ساده ترین شکل آن با دکان های واقع در دو سوی آن شکل می گرفت. در فاروج نیز در امتداد راسته اصلی، آجیل فروشان در دکانهایی که دو سوی راسته مستقر هستند نمایان می شوند، به غیر از افراد محلی، مسافران خریداران اصلی این بازار را تشکیل می دهند. بازار آجیل فروشی از جمله بازارهایی است که حضور در آن تجربه جدیدی برای هر جهانگرد است که غرق در آجیل های رنگارنگ است.

تولید و صادرات خشکبار مرغوب یکی از مزیت های مهم کشور ما است و میتوان آن را در زمره مهم ترین اقلام صادرات غیر نفتی قرار داد. تولیدکنندگان خشکبار استان خراسان شمالی سالهای سال است در زمینه خشکبار فعال هستند، فعالیت آنها کاملا سنتی است.

امروزه مخاطبان بیش از پیش به سلامتی و استفاده از محصولات سالم توجه نشان می دهند. این موضوع باعث شده محصولاتی سالم مانند خشکبار و آجیل با رونق بیشتری همراه شود و مصرف آنها نسبت به گذشته افزایش پیدا کند. این بازار پررونق، بازیگران مختلفی اعم از تولیدکنندگان خشکبار و آجیل بسته بندی شده، فروشگاه های آجیل، خشکبار و... را وارد عرصه کسب وکار کرده است. در فاروج که بیش از 50 سال سابقه خرید و فروش خشکبار را دارد، خشکبار از اولین مرحله تا زمانی که به مرحله فروش برسد آماده می شود، از وقتی که کشاورزان مغزهای خام را به بوجاری ها می فروشند تا زمانی که پاک شده، شسته و پوست گرفته و طعم دار شوند و به دست مشتری برسند.

تاریخچه آجیل فاروج

سالها پیش که هنوز وسایل نقلیه شخصی این اندازه زیاد نشده بود و غالب مسافران با اتوبوس رفت وآمد می کردند، تمامی اتوبوس ها و اندک خودروهای شخصی که قصد سفر به مشهد مقدس را داشتند از محور فاروج حرکت می کردند چراکه راه سمنان اولا کویری بود و در ثانی سایر مسیرها، آسفالت مرغوبی مانند آسفالت فاروج را نداشتند.

یکی از بهترین عوامل جذب اتوبوس ها و مسافران برای تردد از مسیر فاروج، وجود مسجد صاحب الزمان و چلوکبابی سعدی بود آن هم زمانی که از مشهد تا چمن بید هیچگونه چلوکبابی و مسجدی وجود نداشت و تمامی اتوبوس ها برای صرف نهار و شام باید در فاروج توقف میکردند.

این توفیق اجباری برای مسافران و اهالی فاروج سبب شد تا دو نفر از اهالی به نامهای شیرعلی قلی پور و حسین علی حاجی پور جنب مسجد اقدام به فروش آجیل کنند. اولین بار تخمه سیاه آفتاب گردان و کدو به فروش می رسید.آن زمان فقط تخمه شور در بازار موجود بود و از تهران وارد میشد، فاروجی ها تخمه را شور نمی کردند بلکه به صورت خال نمک عرضه می کردند. یعنی بعد از تف دادن تخمه، نمک را با جارو سیخی به روی آن می پاشیدند که بعد ها تخمه خال نمک فاروج نام گرفت و معروف شد.

فاروجی ها برای طعم دار کردن تخمه از آب لیمو، گلپر و کمی رنگ خوراکی استفاده می کردند.با توجه به اینکه چلوکبابی غذای خوب با گوشت بره عرضه می کرد و روزانه بیش از صد دستگاه اتوبوس در فاروج توقف میکرد، اندک اندک کسب و کار فروشندگان آجیل رونق گرفت و در کنار تخمه ژاپنی و آفتاب گردان، محصولاتی چون گردو، بادام و کشمش که در منطقه تولید میشد هم جا باز کرد.

از دلایل مرغوبیت آجیل خراسان این است که به دلیل آب و هوای مناسب اکثر خشکبار مورد استفاده در خود منطقه کشت می شود. همین دسترسی به خشکبار تازه از یک سو و نحوه آماده سازی ماهرانه آن از سوی دیگر سبب می شود تا آجیل خراسان از مرغوب ترین آجیل های ایران باشد.

در بازار آجیل فاروج، گردو، بادام، لواشک، برگه زردآلو، کشک، قره قروت، کشمش، روغن زرد، تخمه کدو، تخمه آفتابگردان، تخمه ژاپنی، بادام خاکی، پسته و دیگر مایحتاج مسافران به صورت شبانه روزی عرضه می شود. این محصولات از تولیدات فاروج است. وجود چند آجیل پزی در بلوار فاروج برای مسافرانی که نحوه تهیه آجیل را می خواهند مشاهده کنند جالب توجه است. نکته جالب توجه دیگر اینکه در تمام شبانه روز مغازه های آجیل فروشی باز هستند و چراغانی آنها از فاصله بسیار دور نمایان است. شرایط نگهداری، نحوه تهیه و فرآوری، میزان و نوع رنگ بکار رفته و بسیاری از عوامل دیگر وجود دارند که در سلامت آجیل نقش تعیین کننده ای ایفا می کنند.

از مکان های وابسته به این حرفه، بازار فاروج است که از ورودی بولوار امام رضا (ع) از طرف شهر قوچان شروع و تا انتهای بولوار امام رضا (ع) خروجی شهر به طرف شهر شیروان (1200 متر) امتداد دارد و در حدود 100 مغازه در عرضه و توزیع خشکبار مشغول بکار هستند و چندین کارگاه صنعتی و سنتی آجیل پزی در این شهر فعال است.