بافت کلاه کرکی از هنرهای دستی کهن استان خراسان شمالی است

میراث آریا/ براساس آخرین گزارشات بدست آمده، بافت کلاه کرکی از هنرهای دستی کهن استان خراسان شمالی است.

هنر بافت کلاه کرکی در تمام نقاط شهرستان بویژه در نقاط شهری دیده می شود. به دلیل سردسیر بودن خراسان شمالی این نوع کلاه در بین قشر وسیعی از اهالی استان طرفدار پیدا کرده و در منطقه بجنورد نیز بافت این نوع کلاه بصورت پراکنده دیده شده که البته از مرغوبیت کلاه پشمی جاجرم و گرمه برخوردار نیست.

کلاه کرکی از سری سرپوش های مردانه در منطقه خراسان شمالی است. از این کلاه جهت محافظت از سرما استفاده می شود. البته در برخی از مناطق خراسان شمالی هم دیده شده که در تمام فصول از آن استفاده می کنند. مواد بکار رفته در ساخت این کلاه از مواد طبیعی بوده که ماده اولیه آن را از پشم شتر و بز بدست می آورند و آن را بدون دخالت ماشین و فقط با پنج میل چوبی می بافند.

در تمام مراحل ساخت این سرپوش از مواد طبیعی استفاده می شود و رنگهای استفاده شده از همان رنگ طبیعی پشم و کرک حیوان است، بطوریکه در برابر عوامل فرسایشی مقاومت و زیبایی منحصر بفردی دارد.

این دست بافته منطبق با فرهنگ منطقه ای بوده و در پوشاک مردمی تعریف شده و پوشش مناسبی برای استفاده در مناطق سردسیر است. این هنر در زمان های بیکاری بیشتر مورد استقبال قرار می گیرد.

مراحل ساخت کلاه کرکی

تهیه پوست های دارای کرک مرغوب: در ابتدای کار استادان این امر، پوست هایی که دارای کرک های با مرغوبیت بالا باشند را تهیه می کنند که اغلب از پشم شتر و بز استفاده میشود.

جدا کردن کرک ها از پوست ها: پس از تهیه پوست ها آنها را چندین بار شستشو داده و سپس پوست ها را با آهک و خاکستر آغشته کرده و چربی زدایی می کنند و آن را در مقابل آفتاب قرار داده و بعد از مدتی کرک ها از پوست جدا می شوند. بعد از جدا شدن کرک ها، آنها را براساس رنگ جدا می کنند.

ریسیدن کرک ها: در این مرحله کرک ها را به وسیله ابزاری به نام دوک یا دیکلون می ریسند و آنها را تبدیل به نخ کاموایی می کنند. در این قسمت باید دقت شود که نخ ها خیلی نازک یا کلفت نشوند. پس از ریسندگی نخ ها را به صورت کلاف هایی درمی آورند و باز براساس رنگ کرک ها دسته بندی می کنند.

بافت کلاه کرکی: در این مرحله با استفاده از پنج میله چوبی که اندازه های آن حدود 20 تا 25 سانتیمتر است شروع به بافتن کلاه می کنند. در ابتدای بافت 5 دانه سر می اندازند و مرتب به تعداد دانه ها اضافه می کنند تا اندازه ای که قطر دور سر بدست آید، سپس از تعداد دانه ها کم می کنند و به حدود 15 دانه می رسانند پس از این مرحله کلاه کرکی آماده می شود.

امروزه این بافته بنا به سفارش مشتریان در رنگهای مختلف قرمز، سفید، مشکی و آجری بافته می شود که رنگ قرمز اخرایی آن از قیمت بالایی نسبت به سایر محصولات برخوردار است. کار بافت کلاه کرکی ممکن است طی روز توسط چندین بافنده انجام گیرد.

ابزارهای مورد استفاده برای بافت

شانه: از دو قسمت شامل قسمت اصلی شانه که از جنس فلز با سیم های نوک تیز و قسمت پایه یا دسته که از چوب ساخته شده و شانه بر روی آن نصب می شود.

دوک یا دیکلون: که چوبی با اندازه 30 سانتیمتر بصورت یک میل نازک که در انتهای میل یک چوب مکعبی شکل سوراخ دار ختم می شود و در انتهای آن یک قلاب فلزی که جهت نگه داشتن و آویزان کردن نخ و محکم کردن آن هنگام تاباندن و عمل ریسیدن مورد استفاده قرار می گیرد.

قطعات چوبی که به شکل میل های بافتنی و جنس آن از جنس درختان ارس یا گز و در مواردی هم از درختان محلی محکم استفاده می شود. طول این میل ها حدود 30 سانتیمتر است و برای بافتن و گره زدن در کلاه کرکی مورد استفاده قرار می گیرد.

برس سیمی: که از دو قسمت دسته و برس تشکیل شده است، قسمت دسته که از جنس چوب است و برس که از جنس سیم یا پلاستیک است و کاربرد آن بعد از اتمام کار و شانه زدن نهایی است تا کلاه به صورت پف کرده درآید.

کلاه کرکی خراسان شمالی به شماره 108 در فهرست میراث ناملموس به ثبت رسید.