زیگورات چغازنبیل شوش؛ نقطه ای مثبت در تاریخ ایران زمین

تماشای معبدی که حدود 1250 سال پیش ساخته شد، حس هیجان و غرور انسان را بر می انگیزد؛ بنایی که نیایشگاهی باستانی بوده و نشانگر اصالت و تمدن در ایران باستان هست. زیگورات چغازنبیل شوش که با نام معبد آناهیتا هم شناخته می شود، موضوع بحث ماست. با ما در این مقاله خواندنی همراه باشید تا بدانید معبد چغازنبیل کجاست و با ابعاد پلان زیگورات چغازنبیل بیش از پیش آشنا شوید.

موقعیت جغرافیایی و نامگذاری

زیگورات چغازنبیل شوش در جنوب غربی کشور، در 40 کیلومتری شهر باستانی شوش و 35 کیلومتری غرب شهر باستانی شوشتر جای گرفته است. معبد آناهیتا به ایلامی زیگورات دور اونتاش ziggurat dur untash و با نام چغازنبیل خوانده می شود. زیگورات از زقوره اکدی سامی نوک به معنای قله کوه و مکان مرتفع می آید. در ایران تلفظ این کلمه از مقالات رومن گیرشمن گرفته شده و زیگورات خوانده می شود. این پدیده شگرف نزد باستان شناسان به دور اونتش یا دژ اونتش خوانده می شود. دور dur ایلامی بوده و به معنای مکان و منزلگاه و اونتاش نام پادشاه موسس آن هست.

تاریخچه

زیگورات چغازنبیل شوش در حدود 1250 سال پیش به وسیله اونتاش گال، پادشاه دوره ایلام میانه و برای ستایش ایزد اینشوشیناک نگهبان شوش در شهری به نام دور اونتاش ساخته شد. این معبد در مرکز سه حصار قرار داشت. معبد آناهیتا و معابد اطرافش همگی در یک حصاره مقدس قرار گرفته که گیرشمن برای این حریم واژه یونانی تمنوس را بکار برد. حصار پیرامونی محوطه حدودا 1625 متر بوده که شامل بنای چغازنبیل به اضلاع 105/20 و 105/20 بطور چهارگوش است. زیگورات در دو مرحله ساخته شد؛ در آغاز، بنایی مربعی با حیاط مرکزی بود که نقشه اش به انباری بزرگ با اتاقی بی روزن شباهت دارد.

در میان هر ضلع از دیوارها یک ورودی ایجاد شده که به حیاطی با کف گودتر می رسید و از حیاط برای مراسم آیینی و مناسک مذهبی استفاده می شد. در سال 1250 قبل از میلاد اونتاش ناپیرشا مصمم می شود تا این معبد یک طبقه را به بنایی عظیم با 5 طبقه تبدیل کند. این 5 طبقه به مانند هرم از پایین به بالا کوچک می شد و بالاترین طبقه به دو خدای حامی شوش ناپیریشا و اینشوشینک متعلق بود. از آن 5 طبقه به ارتفاع 52 متر تنها 2/5 طبقه با ارتفاع 25 متر باقی ماندند. معبد آناهیتا در حمله خونریز سپاه آشور بانیپال به همراه تمدن ایلامیان ویران گردید و دفن شد.

در سال 1890 میلادی زمین شناس معروف، ژاک دو مورگان اعلام کرد که در این مکان چاه نفت وجود دارد و در پی این گزارش، اولین شرکت نفتی ایران شکل گرفت. پس از گذشت 50 سال، مهندسانی که مشغول کار در این محدوده بودند، آجرهایی را یافتند که روی آنها نوشته وجود داشت. پس از آن، کاوش هایی در پلان زیگورات چغازنبیل صورت گرفتند که منجر به کشف این معبد عظیم گشتند. سده های متمادی این بنا به شکل زنبیلی واژگون در خاک فرو رفته بود تا اینکه بدست رومن گیرشمن فرانسوی در زمان پهلوی دوم خاکبرداری شد. اگرچه بیرون آمدن این بنای تاریخی، تمدن و فرهنگ ایران را بیش از پیش به رخ جهانیان کشید، اما بعد از گذشت حدود 50 سال، در دست نابودی است و عوامل طبیعی نقش مهمی را در این مورد داشته اند.

ثبت جهانی

براساس معبد چغازنبیل کجاست باید بدانید که این بنای بی مثال در سال 1979 اولین اثر ایرانی بود که در فهرست میراث یونسکو قرار گرفت.