با شماری از بانوان نامور تاریخ ایران زمین آشنا شویم

ایران سرزمینی بوده که همیشه زنان در آن نقش آفرین بوده اند. با نگاهی به تاریخ پر فراز و نشیب این سرزمین هم می توانید با شخصیت های زن موثری که جایگاه والای خود را در تاریخ ثبت کرده اند، روبرو گردید. با ما در مقاله بانوان نامور تاریخ ایران زمین همراه گشته تا شما را با شماری از دلاور زنان ایران باستان آشنا نماییم. قطعا، آشنایی با بانوان برجسته در ایران باستان برایتان جالب خواهد بود.

آرتمیس، نخستین و تنها زن دریاسالار جهان

آرتمیس نخستین بانویی بود که دریانوردی را در حدود 2480 سال پیش آموخت. این زن دستور دریاسالاری خود را از سوی خشایار شاه دانا دریافت کرد و اولین زنی بود که در تاریخ دریانوردی جهان در جایگاه فرماندهی دریا قرار گرفت. در سال 484 پیش از میلاد و هنگامی که فرمان بسیج دریایی برای شرکت در جنگ با یونان از سوی خشایار شاه صادر شد، آرتمیس فرماندار سرزمین کاریه با پنج فروند کشتی جنگی که خود فرماندهی آنها را در دست داشت، به نیروی دریایی ایران پیوست.

ایرانیان موفق به فتح آتن شدند. در آن دوره نیروی زمینی ایران 800 هزار پیاده و 80 هزار سواره داشت و نیروی دریایی شامل 1200 ناو جنگی و 300 کشتی بود. آرتمیس در سال 480 پیش از میلاد و در جنگ سالامین شرکت داشت و شجاعت بسیاری از خود نشان داد. او در یکی از دشوارترین شرایط با دلیری و بی باکی کم مانند توانست بخشی از نیروی دریایی ایران را از خطر نابودی نجات دهد و به همین دلیل فرمان دریاسالاری از سوی خشایار شاه را دریافت کرد.

این مورد از بانوان نامور تاریخ ایران زمین به خشایار شاه پیشنهاد ازدواج داد که به دلایلی این پیوند صورت نگرفت. در سالهای دهه شصت میلادی هم نیروی دریایی ایران برای نخستین بار ناوشکن بزرگی را به نام یک زن نامگذاری کرد. ناوشکن آرتمیس در دوران خدمت دریاسالار فرج الله رسایی به آب انداخته شد و سالها بر روی آب پاسدار سواحل ایران بود.

سردار دلیر ایرانی، یوتاب

یوتاب خواهر آریوبرزن سردار دانای ارتش شاهنشاهی داریوش بود. وی در نبرد با اسکندر همراه آریوبرزن فرماندهی قسمتی از ارتش را برعهده داشته و در کوههای بختیاری راه را بر اسکندر بست. ولی یک ایرانی با خیانت به میهن خود راه را به اسکندر نشان داد و او از مسیری که می شناخت، رهنمون شد و دشمن به ایران هجوم آورد. از یوتاب به عنوان شاه آتروپاتان آذربایجان در سالهای 20 قبل از میلاد تا 20 پس از میلاد هم یاد کرده اند. با این همه هم آریوبرزن و هم این مورد از بانوان نامور تاریخ ایران زمین در راه وطن کشته شدند و نامی جاوید را از خود برجای گذاشتند.

آتوسا، دختر کوروش بزرگ

آتوسا یکی از بانوان نامور تاریخ ایران زمین بوده است. از وی به نام شهبانوی داریوش بزرگ یاد شده و وی چندین بار در لشکرکشی های داریوش مدد روح و جسم داریوش بوده است. آتوسا دختر کوروش بزرگ، ملکه پادشاه هخامنشی داریوش یکم و مادر خشایار شاه هم بود. به گواهی مورخین یونانی، او بانفوذترین همسر داریوش بزرگ بود. شخصیت این مورد از بانوان نامور تاریخ ایران زمین همانند دیگر زنان نبود. به گفته مورخین یونانی، در عین زنانگی او خصلت های مردانه هم نظیر قدرت طلبی، درایت و اقتدار را توامان با هم دارا بود.

آرتادخت، وزیر خزانه داری و امور مالی دولت ایران

در زمان اردوان چهارم، وزیر خزانه داری بانویی بود که اقتصاد پارتیان را برعهده داشت. وزیر خزانه داری و مجری مالی حکومت ایران در زمان شاهنشاهی اردوان چهارم آرتادخت بود. به گفته کتاب اشکانیان اثر دیاکونوف روسی خاورشناس بزرگ، او مالیات ها را سامان بخشید و در اداره امور مالی خطایی مرتکب نشد و اقتصاد امپراتوری پارتیان یا اشکانیان را هم رونق بخشید. نمیتوان از دوره اشکانیان گفت و نامی از بانو آرتادخت نبرد. گفته می شود وی با کارهای ارزشمند خود ایران را سامان بخشید و توانگری خود را نشان داد. این مورد از بانوان نامور تاریخ ایران زمین همچنین دارایی های کشور را گردآوری نمود که نشان از آگاهی وی به دانش شمارش دارد.

آذرمیدخت، شاهنشاه زن ایرانی

آذرمیدخت، دختر خسرو پرویز پادشاه مقتدر ساسانی بود که در اواخر حکومت ساسانی در سال 631 میلادی سی و دومین پادشاه ساسانی شد و پس از گشتاسب بنده بر چندین کشور آسیایی پادشاهی کرد ولی مدت حکمرانیش کوتاه بود. واژه آذرمیدخت به معنی پیر نشدنی و همیشه جوان است. بعد از مرگ خسرو پرویز، قدرت ساسانیان رو به ضعف نهاد و چندی پس از آن هم در زمان یزدگرد سوم حکومت ساسانیان با حمله اعراب به ایران برچیده شد.

آذر آناهید، ملکه ملکه های امپراتوری ایران زمین

آذر آناهید در دوران شاپور یکم ملکه امپراتوری ایران و بنیانگذار سلسله ساسانی بود. نام این این مورد از بانوان نامور تاریخ ایران زمین در قلمرو ایران و در کتیبه های خواندنی زرتشت بارها آمده و او را ستایش کرده اند.

پرین، بانوی دانشمند ایرانی

او دختر کی قباد بود و 924 هزار مورد از نسخه های اوستا را به زبان پهلوی برای نسل بعد از گوشه ممالک آریایی دیدنی گردآوری نمود. با این عمل نام او در تاریخ ایران زمین برای همیشه ثبت گردید. از او چند کتاب دیگر گزارش شده که به احتمال زیاد در آتش سوزی های سپاه اسلام از میان رفته است.

زربانو، سردار جنگجوی ایرانی

زربانو دختر رستم و خواهر بانو گشسب است. این زن در سوارکاری ماهر بوده و در جنگ ها رشادت های بسیاری را از خود نشان داد. تاریخ ایران نام او را با عنوان جنگجویی که آزاد کننده زال آذربرزین بوده، ثبت کرده است.

فرخ رو، نخستین بانوی وزیر

نام این بانو به عنوان اولین زن وزیر در تاریخ نگاشته شده و وی توانسته از طبقه عام به وزیر امپراتوری ایران برسد.

کاساندان، تنها همسر کوروش بزرگ

پس از شاه او اولین شخصیت مقتدر کشور ایران بود. کوروش بنیان گذار سلسله هخامنشیان در ایران و نخستین پادشاه کشور ایران هست. بانو کاساندان در کنار کوروش بزرگ حکمرانانی با درایت و عادل بودند که از خود نامی نیک را در تاریخ ایران زمین به یادگار گذاشتند. مورخ یونانی گزنفون هم از کاساندان با نیکی و بزرگ منشی یاد کرده است.

گردآفرید، بانوی پهلوان

یکی دیگر از پهلونان بود؛ دختر زیبا و دلاوری که پدرش در مرز ایران و توران نگهبان بوده است. هنگامی که به دستور افراسیاب لشکری برای جنگ با ایرانیان وارد مرز ایران شد، گردآفرید به جنگ سهراب رفت. مبارزه بین سهراب و گردآفرید شروع شد و سهراب نمی دانست که گردآفرید زن است، زیرا او در لباس و کلاه رزمی شبیه مردان بود. در زمان جنگ کلاه از سر گردآفرید افتاد و موهای او آشکار شد. سهراب وقتی فهمید که طرف مقابل دختر است، دلباخته او شد و از او خواستگاری کرد.

ولی گردآفرید چون سهراب را ایرانی نمی دانست و از هویت او آگاهی نداشت، این همسری را نپذیرفت، زیرا نمی خواست همسر غیر ایرانی باشد که فرماندهی لشکر دشمن را بر عهده داشت. گردآفرید نقش رزمی جسورانه ای را در اپیزود سوگ وارانه رستم و سهراب در شاهنامه ایفا می کند. همچنین، فردوسی از او با نام زنی جنگجو، دلیر و شجاع از سرزمین پاکان یاد می نماید.

آریاتس، سرداری مبارز

از سرداران دلیر ایرانی هست. متاسفانه، مورخین یونانی در چند جا تنها به نامی کوتاه از وی اکتفا کرده اند.

گردیه، خواهر بهرام چوبینه و همسر خسرو پرویز

گردیه خواهر بهرام چوبینه بود. فردوسی بزرگ از او به عنوان همسر خسرو پرویز یاد کرده که در چند نمونه از نبردها در کنار شاه قرار داشته و دلاوری بسیاری را از خود نشان داده است.

هلاله، پادشاهی عادل و کاردان

پادشاه زن ایرانی که به گفته کتاب دینی مفید کیانیان بر تخت شاهنشاهی نشست. از او به عنوان هفتمین شاه مقتدر یاد شده است. او مادر داراب بود و پس از وهومن سپندداتان بر تخت شاهنشاهی ایران نشست. وی با زیبایی تمام سی سال پادشاه ایران بود و هیچ گزارشی مبنی بر بدکردار بودن وی و همچنین ثبت قوانین اشتباه و ظالمانه از وی به ثبت نرسید.

پوران دخت، پادشاه 10 کشور آسیایی

پوران دخت زنی مقتدر بود که بر بیش از 10 کشور آسیایی سلطنت می کرد. او پس از اردشیر به عنوان بیست و پنجمین پادشاه بر تخت شاهنشاهی ایران نشست.

شیرین، معشوقه نامی خسرو

شیرین شاهزاده ای ارمنی بود. ارمنستان یکی از شهرهای زیبا و دیدنی بوده و تحت نظارت شاه ایران حکومت میکرد. خسرو پرویز و شیرین حماسه ای را تشکیل دادند که برای همیشه ماندگار شد. شیرین زیبا از خسرو 4 فرزند به نام های نستور، شهریار، فرود و مردانشه بدنیا آورد که هر چهار فرزند وی در زندان سرد از بین رفتند. پس او سر بر بالین خسرو نهاد و با خوردن زهری، عشق خود به خسرو را جاودانه ساخت و هر دو با هم جان باختند.

بانو گشنسب و منظومه

بانو گشنسب خواهر زربانوی دلیر بود. نام بانو گشسب جنگجو در برزونامه و بهمن نامه فراوان ذکر شده است. یکی از معروف ترین حکایت ها نبرد سه گانه فرامرز، رستم و بانو گشسب هست. نام سه بانوی گردآفرید، هلاله و بانو گشتسب از شخصیت های اسطوره ای شاهنامه بوده که براساس ماهیت اسطوره ها و شخصیت های واقعی ساخته شده اند. چنانکه فردوسی می گوید: که رستم یلی بود در سیستان منم کردمش رستم داستان.

فرانک، مادر فریدون

فرانک همسر آبتین و مادر فریدون هست که سبب زنده ماندن فریدون در دست دژخیمان ضحاک بود و در به قدرت رسیدن او نقش مهمی داشت.

سیندخت، مادربزرگ رستم

سیندخت مادر رودابه و مادربزرگ رستم بوده که در همسری زال و رودابه و جلب موافقت مهرآب پدر رودابه به این ازدواج نقش پررنگی داشت و در زمان تولد رستم هم یار و مددکار دخترش بود.

رودابه، مادر رستم

رودابه دختر مهرآب کابلی و همسر زال و مادر رستم است. رودابه در زمان تولد رستم نخستین عمل سزارین را انجام داد. چنین زایمان هایی را باید رستمی گفت نه سزارین، زیرا سزار قرن ها پس از تولد رستم دستان بدنیا آمد.

تهمینه، مادر سهراب و همسر رستم

تهمینه دختر پادشاه سمنگان و همسر رستم بود. ثمره عشق او بدنیا آمدن سهراب بوده که داستان زندگی و از بین رفتن دردناکش به دست پدر در شاهنامه فردوسی آمد.

فرنگیس، همسر سیاوش

فرنگیس دختر افراسیاب بود که با سیاوش وصلت کرد. کیخسرو پادشاه مقتدر ایرانی که از طرف پدر نوه کیکاووس و از طرف مادر نوه افراسیاب بود، از این ازدواج بدنیا آمد و شرح زندگی و مرگ سیاوش در شاهنامه آمده و در ادبیات جایگاه ویژه ای دارد. کیخسرو و مادرش پس از مدتی از توران به ایران آمدند. کیخسرو به راهنمای یاری رستم پهلوان برای گرفتن انتقام خون سیاوش به جنگ پدربزرگش افراسیاب رفت، لشکر توران را شکست داد و افراسیاب و عده زیادی از نامداران توران از جمله اشکبوس را از بین برد. در پایان زندگی چون انسانی مقدس، پاک و منزه بود، در چشمه ای از نظرها ناپدید شد و به همین جهت، مردم ایران در آن روزگار و زرتشتیان همیشه او را سوشیانت که معنی سودرسان است، می دانند و منتظر بازگشت و ظهور او هستند.

منیژه، دختر افراسیاب

منیژه دختر افراسیاب بوده که بیژن عاشق او شد و به بند اسارت افراسیاب درآمد. به دستور افراسیاب او را به چاهی انداختند تا سرانجام رستم که خود را در قالب بازرگانی درآورده بود، توانست او را نجات بدهد.

ماندانا، مادر کوروش کبیر

ماندان یا ماندانا دختر آژی دهاک آخرین پادشاه ماد بود و از این ازدواج کوروش بدنیا آمد. او در انتقال قدرت به کوروش بزرگ سهم مهمی داشت.

دغدویه، مادر زرتشت

دغدویه از شهر ری بود و در آنجا با کوی ها و کرپن ها که مردم را اغفال می کردند و از آنها مرتب قربانی گرفته و دین را وسیله ای برای رسیدن به خواست های ناروای خود کرده بودند، به مبارزه پرداخت. پدر و مادرش چون جان او را در خطر دیدند، او را به آذربایجان فرستادند. او با پوروشسب ازدواج کرد و ثمره این پیوند زرتشت، پیامبر بزرگ ایرانیان است.

پوروچیستا، دختر زرتشت پیامبر

پوروچیستا کوچکترین فرزند زرتشت هست. در گفتار زرتشت از پوروچیستا بیش از فرزندان دیگرش سخن و اندرز مانده است. یکی از مهمترین سخنان زرتشت با پوروچیستا درباره ازدواج با جاماسب حکیم هست. زرتشت به دخترش می فرماید: پوروچیستا، جاماسب خواهان همسری با توست و تو را از من خواستگاری کرده و من او را برای همسری تو مناسب می دانم ولی تو با خرد مقدست مشورت کن ببین آیا او را شایسته همسری خود می دانی یا نه؟ این گفتار زرتشت یک مورد را آشکار می سازد و آن این است که دختر در آئین زرتشت در انتخاب همسر آزاد بوده و عقیده پدر بر او تحمیل نمی گشت.

رکسان یا رکسانا (روشنک)

رکسان یا رکسانا یا روشنک دختر داریوش سوم بوده که همسری اسکندر را به جهت دوستی و سازش پذیرفت.

پانته آ، همسر یکی از سرداران کوروش

او همراه شوهرش که فرمانده سپاه کوروش کبیر بود، به میدان جنگ رفت. همسرش در میدان از بین رفت. به درخواست او مراسم دیدنی برای همسرش برپا شد و آرامگاه مجلل و شایسته ای را برای او ساختند. پانته آ پس از سخنرانی مهیجی که برای لشکریان کوروش ایراد کرد و آنان را به ادامه رزم و پیروزی تشویق نمود، بر بالای آرامگاه همسرش با خنجری که همراه داشت، خود را کشت.

موزا، ملکه اشکانی

موزا زن فرهاد چهارم و مادر فرهاد پنجم بوده که در سکه های بدست آمده از زمان اشکانیان تصویر این ملکه زیبا و با ابهت اشکانیان کنار پسرش فرهاد بر روی سکه ها دیده می شود.

کتایون، مادر اسفندیار

کتایون مادر اسفندیار و یکی از اولین کسانی بود که زرتشت را پذیرفت. موقعی که اسفندیار به فرمان گشتاسب قصد کرد به نبرد رستم برود، کتایون به شدت با وی مخالف بود و او را پند داد ولی او نپذیرفت. وی در جنگ با رستم کور و سپس کشته شد و کتایون با غم و درد به سوگ او نشست.

پریچهر، همسر جمشید

پریچهر همسر جمشید است. پریچهر در معنای زبان پارسی یعنی بسیار زیبا، بسیار زیبا، زیباروی، پری روی و انسانی که سیمای پری دارد. استاد توس درباره او گفته است: پری چهره را بچه بد درنهان از آن خوب روی، شادمان شد جهان.

رام بهشت، همسر ساسان

رام بهشت مادر بابک و همسر ساسان است که در نزدیکی دریاچه بختگان پادشاهی کرد و برای فرزند دیگرش به نام اردشیر داراب پهناور را گرفت و این شروعی برای بوجود آمدن سلطنت ساسانی در ایران زیبا بود.

بی بی قدم خیر بختیاری و فرماندهی ارتش

شیر زنی از ایل بختیاری که فرماندهی ارتش بختیاری در برابر ارتش انگلیس را برعهده داشت.

بی بی مریم بختیاری و فتح تهران

بی بی مریم بختیاری با رشادتی که داشت باعث شد که تهران را فتح کند و سرپرستی ارتش پیش قراول سپاه فاتح تهران را به عهده داشت. سپس، فتح تهران به نام برادرش سردار اسعد بختیاری رقم خورد.