با شماری از معروف ترین وسایل حمل و نقل در ایران قدیم آشنا شویم

در دنیای امروز، وسایل نقلیه متنوعی وجود دارند که کار حمل و نقل و جابجایی انسانها را آسان کرده اند و مردم به راحتی از آنها بهره می برند. ولی، اینجا این سوال پیش می آید که اگر روزی این وسایل نباشند، زندگی چگونه خواهد شد و در زمانهای گذشته که ماشین ها نبودند، حمل و نقل چگونه انجام میشده است؟ با ما در مقاله بهترین وسایل حمل و نقل در ایران قدیم همراه شوید تا شما را با تعدادی از معروف ترین وسایل حمل و نقل در ایران قدیم آشنا کنیم.

عماری یا هودج

یکی از بهترین وسایل حمل و نقل در ایران قدیم هودج یا عماری است. این وسیله از دو تیر بلند افقی و اتاقک تشکیل شده و این اتاقک دارای در، پنجره و پرده بوده است. سروته این دو تیر روی پالان دو قاطر بسته شده و بار و وسایل مسافران هم روی تیرها سوار میشده اند.

کجاوه و پالکی

پالکی وسیله ای بوده که از دو صندوق بدون در تشکیل میشده است. این صندوق ها دو طرف شتر یا قاطر بسته میشده و سقفی نداشته اند. کجاوه هم وسیله ای شبیه پالکی بوده با این فرق که سقف داشته است. دو نفری که داخل این صندوق ها قرار می گرفتند، به اصطلاح هم پالکی هم بوده اند. البته، افرادی که از وضع مالی بهتری برخوردار بودند، اسبی هم با خود می بردند تا اگر زمانی پایشان در صندوق ها خسته شد، از آن استفاده کنند.

درشکه

در دوران ناصرالدین شاه، وسیله نقلیه ای به نام درشکه به ایران آمد. درشکه دو یا چهار چرخ داشته و توسط دو اسب حرکت داده میشده است. در آن زمان، درشکه نسبت به کالسکه با استقبال بیشتری روبرو شد، چون این وسیله 4 نفر را در خود جای می داد و با دو اسب حرکت می کرد. شخصی بنام میرزا جواد خان با اجازه ناصرالدین شاه مکانی به نام درشکه رانی را تاسیس کرد که 30 درشکه داشت. سپس، تعداد درشکه ها در تهران به 400 دستگاه در سال 1301 رسید.

تخت روان

این وسیله غالبا مخصوص شاهزادگان و ثروتمندان بوده و گاهی هم برای حمل بیمار یا جسد مورد استفاده قرار میگرفته است. این وسیله توسط دو قاطر یا الاغ حمل میشده و اتاق بزرگی دارای پنجره و شیشه داشته که روی دو تیر چوبی قرار میگرفته است. اتاق طوری روی تیرها بسته میشدند که تیرها از هر دو طرف حدود دو متر آزاد بودند. زنجیر محکمی هم دو سر تیرها را در جلو و عقب بهم وصل میکرد که نهایتا، این زنجیر به پالان الاغ یا قاطر بسته میشد. همیشه نردبانی که چهار پله داشت را روی پالان حیوان عقبی قرار داده تا در مواقع سوار یا پیاده شدن از آن استفاده کنند.

واگن اسبی

واگن اسبی را میتوان به نوعی از اجداد متروی امروزی دانست. واگن اسبی روی ریل راه آهن با دو اسب فعالیت داشته و در سه خط برای جابجایی مردم درون شهر استفاده میشده است. واگن اسبی متشکل از چند بخش بود که یک قسمت آن جای سورچی یا راننده و بخش دیگر محل نشستن مسافران بوده که در پشت سر سورچی قرار داشت. مسیرهای حرکت این وسیله به سه خط خلاصه میشدند:

• اولین خط از بازار شروع شده و به انتهای خیابان لاله زار می رسید.
• دومین خط از بازار حرکت کرده و بعد از گذر از خیابان ناصریه و چراغ گاز و سپس خیابان ری، به ایستگاه ماشین دودی می رسید.
• سومین خط که مبدا آن بازار و مقصدش دروازه باغ شاه بوده، در طول مسیر از شش دوراهی عبور میکرده است.

کالسکه

تا زمان شاه عباس صفوی، خبری از کالسکه در ایران نبود. در زمان این شاه صفوی، کالسکه توسط یک تاجر روسی به ایران آورده شد. این شخص کالسکه را به شاه عباس هدیه کرد. در آن زمان، از این وسیله به علت سرعت کم و تکان های زیادی که هنگام حرکت داشت، استفاده چندانی نشد. در زمان حکومت قاجار، این وسیله رونق زیادی پیدا کرد و در شهر تهران 30 دستگاه کالسکه وجود داشت. از این 30 دستگاه، 7 تا در خارج شهر و 23 تا در داخل شهر کار می کردند. این کالسکه ها توسط ناصرالدین شاه از روسیه خریداری شده بودند.

دلیجان

یکی دیگر از وسایل نقلیه قدیمی، دلیجان است. این وسیله که بیشتر برای قشر مرفه بوده، علاوه بر اینکه عده بیشتری را در خود جای میداد، جایی هم برای حمل بار در قسمت پشت و روی سقف داشت. دلیجان دارای سقف و چهار چرخ بوده است. نکته جالب دیگر این هست که در این وسیله فنری بوده که در زیر اتاقک وجود داشته و از انتقال ضربه های شدید حین حرکت به مسافران جلوگیری میکرده است.