مقبره پیر پالان دوز از نقاط دیدنی شهر مشهد به شمار می رود

میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، مقبره پیر پالان دوز از نقاط دیدنی شهر مشهد به شمار می رود.

معرفی

آرامگاه پیر پالان دوز منسوب به شیخ محمد مقتدی کارندهی (کاردهی) از عرفای شیعه مذهب ذهبیه، مشهور به پیر پالان دوز است که در قریه کارده مشهد بدنیا آمد و در شهر مشهد خانقاهی بر پا ساخت. او اگرچه از شیخ های سلسله ذهبیه بود، اما برای امرار معاش پالان دوزی می کرد. از وی قرآن هفت سوره ای بر جای مانده که به خط ثلث نوشته شده است.

تاریخچه مقبره

بنای اولیه آرامگاه پیر پالان دوز در زمان شاه محمد خدابنده صفوی (پدر شاه عباس صفوی، فردی نابینا بود) به سعی قنبر علی بن خواجه حسین در سال 985 قمری ساخته شده است. این بقعه در سالهای اخیر بطور کامل بازسازی شده و مشتمل بر درگاه ورودی، رواق ها و فضاهای طرفین، صحن و فضای اصلی مقبره است. نمای دیوارهای بیرونی با طاق نماها، قاب، لچکی و کاشی کاری زیبا آراسته و درون آن با نقش های هندسی و ترنج مزین شده است. این بنای تاریخی در تاریخ 5 اردیبهشت 1356 با شماره ثبت 1375 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

معماری مقبره

این مقبره شامل بنایی چهارگوش با گنبدی بر فراز آن و ایوانی آجری در مقابل است. در داخل بقعه، شاه نشینی است که در بالای آن، یزدی بندی هایی اجرا شده که در اصل دارای نقاشی بوده و به داخل بقعه جلوه خاصی می بخشیده است. بدنه های بنا، از دوران صفویه، دارای تزیینات نقاشی بوده که بر اثر گذشت زمان و نفوذ رطوبت، جز بخش کمی از آن که مرمت و ثابت گردیده، بقیه از میان رفته است. در زیر کاسه گنبد نیز ترنج زیبایی با نگاره های گیاهی نقش اندازی شده است.

نمای خارجی بنا به ایجاد طاق نماهای تیزه دار آجری و پشت بغل های کاشی و قاب های مستطیل تزئینی بر فراز آنها، در عین سادگی، منظره ای زیبا دارد. سطح گنبد پیازی شکل فراز بنا که روی گردنی استوانه ای شکل استوار شده، دارای پوشش ساده ای از کاشی فیروزه ای است. شکل کلی بنا و بازمانده های نقاشی های درون آن، بنا را اثری از دوران صفوی معرفی می کند که در سال 985 هجری قمری ساخته شده است. تاریخ مزبور بر کتیبه سنگ سفید مربعی کنده شده است.

پیر پالان دوز که بود؟

شیخ محمد عارف عباسی مشهور به پیر پالان دوز از عرفا و پیران سلسله ذهبیه است که در نیمه دوم قرن دهم هجری قمری ولادت یافت. ایشان متولد روستای کارند مشهد و معاصر شیخ بهایی بوده اند. او علاوه بر اینکه در عرفان به مقامات بلندی دست یافت، در کیمیاگری و خطاطی متبحر بود. شیخ محمد در خط ثلث استاد بوده و هفت سوره از قرآن نگاشته شده به خط خوش ایشان موجود است. وی با اینکه صاحب موقعیت بود و می توانست بدون کوشش زندگی خوبی داشته باشد، از راه پالان دوزی روزگار می گذراند. شیخ محمد عارف، بر مبنای باور توحیدی خود و توکل بر خدا، ذکر تشکر، خدمت، طاعت، قناعت و ایثار که از صفات عارفان است، به جست وجوی راه معرفت پرداخت و مدتی از عمر خود را به کسب فیض از اهل حق سپری کرد و به بروز کراماتی معروف شد.

شیخ برای ساختن خویش، در جستجوی مردان حق برخاست. با عنایت حضرت پروردگار به حضور شیخ کمال الدین حسین تبادکانی (تاج الدین خوارزمی) راهنمای اهل دل آن روزگار رسید. از خدمت او کسب آداب سلوک راه خدا کرد و برحسب آمادگی ذاتی خود مورد توجه مبارک استاد شد و پس از سپری ساختن مدارج کمال به خلافت شیخ خود معین گشت و به دامادی وی سرفراز آمد. لقب پالان دوز از این رو به او داده شده که برای گذران زندگی خود با وجود مقام والا، به کار پالان دوزی اشتغال داشته است. از این شخصیت، قرآن هفت سوره ای در دست است که به خط خوش ثلث نوشته شده اند و حکایت از توانایی او در کار خطاطی دارند.

ذهبیه چه کسانی بودند؟

ذهبیه شاخه ای عرفانی از پیروان معروف کرخی و نجم الدین کبری بوده اند (یکی از سلسله های تصوف اسلامی است که در ایران و سایر کشورها پیروانی دارد و به عنوان یکی از سلسله های تصوف شیعی شناخته می شود و قدمت سلسله دراویش ذهبیه را به قرن سوم هجری قمری نسبت می دهند) که از سده هفتم قمری به بعد شیوخی چون میر سید علی همدانی، خواجه اسحاق ختلانی و سید عبدالله برزش آبادی پیشوایی این فرقه را بر عهده داشته اند. سیدعبدالله که از اعقاب امام سجاد (ع) و نسل بیستم وی بوده عمده عمرش را در قریه بفرزش آباد مشهد گذرانیده و به سال 827 قمری درگذشته و در همان روستا مدفون شده است. از زمان سید عبدالله به بعد پیروان وی خصوصا به ذهبیه شهرت یافته و عمدتا روی به تشیع نهاده اند. ششمین قطب سلسله ذهبیه پس از سید عبدالله برزش آبادی همین شیخ محمد کاردهی بوده است.

بازدید از مقبره

برای دسترسی به مقبره پیر پالان دوز کافی است خود را به ورودی نواب صفوی حرم مطهر برسانید. بازدید از این مکان تاریخی رایگان است. طبق گفته های بازدیدکنندگان، تجربه ای آرامش بخش و معنوی را به ارمغان می آورد.