آبشار و سازه های آبی شوشتر؛ شکوه معماری در خوزستان

نوروز فرصتی تکرار نشدنی است که می توان در آن، از زیبایی های خلقت خداوند بهره برد، روح را جلا داد و به زندگی آشفته، آرامش بخشید. فصل بهار، فرصت تجدید دیدار با طبیعت زیبای ایران است. با خانواده و دوستان همراه شویم و به دامن طبیعت برویم تا بدانیم که به خاطر گرفتاری و مشکلات زندگی چقدر از خود و ایران دور شده ایم. با همگردی و من در مقاله معماری سازه های آبی شوشتر همراه شوید تا این بار سفری زیبا به شهر شوشتر داشته باشیم و با یکی از دیدنی های این شهر تاریخی یعنی آبشار و سازه های آبی شوشتر آشنا شویم. برای علاقمندان لازم هست عنوان کنیم که در این مطلب برای افزایش سطح آگاهی شما، مختصری هم از کاربرد سازه های آبی شوشتر برایتان می گوییم که قطعا مفید خواهد بود.

آشنایی کوتاه با شهرستان شوشتر

شوشتر از شهرهای استان خوزستان در جنوب غربی ایران بوده و در دامنه کوه های زاگرس قرار دارد. پس از حمله اعراب به ایران، این شهر زیبا لقب دارالمومنین را گرفت. شوشتر علاوه بر خاک آبرفتی دامنه زاگرس که بسیار حاصلخیز بوده، دارای معادن گچ، آهک، سنگ ساختمانی، شن و ماسه هست. در شوشتر جنگل های بزرگی به صورت بیشه در میان شاخه های مختلف رودخانه کارون وجود دارند. شوشتر دارای زمستان و پاییزی مدیترانه ای هست. این شهر با زیست بوم جلگه ای-کوهستانی خود در سراسر سال و به ویژه در نوروز، پذیرای گردشگران است. گرمترین و سردترین ماه های سال این شهر به ترتیب تیر و دی هستند. طبق گفته تاریخ نویسان، شوشتر به معنی خوبتر بوده و چون شهر شوش رو به ویرانی می رفت، این نام ایجاد شد. این منطقه خوش آب و هواتر و حاصلخیزتر از شوش بود و آن را شوشتر یعنی از شوش بهتر نامیدند. شوشتر و آثار باستانی آن در نشست سالانه کمیته میراث جهانی یونسکو به عنوان دهمین اثر ایران با شماره 1315 به ثبت رسید. زبان مردم شوشتر، گویش شوشتری از گویش های زبان فارسی است. همچنین، گویش بختیاری و زبان عربی نیز دیده می شود. شوشتر، شهری دیدنی بوده که صنایع دستی فراوانی دارد که از جمله آن به پارچه بافی، ابریشم بافی، کپو بافی، جاجیم بافی، حجاری (سنگتراشی)، معرق ساقه گندم، فلز کاری و طلاسازی و زرگری اشاره می کنیم. این شهر در دوره ایلامی به دلیل نزدیکی به معبد چغازنبیل از اعتبار ویژه ای برخوردار بوده است. شوشتر در دوره اشکانیان پایتخت حاکمان محلی خوزستان بوده و در زمان ساسانیان یکی از مراکز مهم خوزستان به شمار می رفت.

تاریخچه و معماری سازه های آبی شوشتر

آبشار و سازه های آبی شوشتر مجموعه ای از پل ها، بندها، آسیاب ها، آبشارها، کانال ها و تونل های عظیم بوده که در ارتباط با یکدیگر کار می کنند. بنای اولیه این سازه در دوران هخامنشیان تا ساسانیان برای بهره برداری از آب ساخته شده است. در مقالات تاریخ نویسان معاصر دنیا، از این مجموعه به عنوان بزرگترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شد. این مجموعه به همراه پانزده اثر دیگر در نشست سالانه کمیته میراث جهانی یونسکو در26 ژوئن 2009 با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر بصورت یکجا با شماره 1315 به ثبت رسید.

اجزای مجموعه آبشارها و آسیاب های آبی شوشتر

بخش های مختلف براساس کاربرد سازه های آبی شوشتر عبارتند از: بند میزان، برج کلاه فرنگی، پل بند گرگر، صابئین، بند ماهی بازان شوشتر (بند خدا آفرین)، قلعه سلاسل، کانال داریون، پل بند شادروان، بند خاک، پل بند لشکر، پل شاه علی و بند شرابدار.

ویژگی های بنا

سد گرگر مسیر رودخانه را مسدود کرده و سطح آب را برای آبگیری سه تونل حفر شده در تخته سنگ بالا می آورد. تونل های سه گانه آب را به مجموعه هدایت می کنند و به کانال های متعددی تقسیم می شوند که پس از گرداندن چرخ آسیاب ها، آب بصورت آبشارهایی به محوطه ای حوضچه مانند سرازیر می شود. یک ویژگی بسیار زیبا و منحصر بفرد نیز که در این مجموعه وجود دارد و جلوه ای خاص بدان می بخشد، این است که آب حاصل از پساب آسیاب ها بصورت آبشارهای مصنوعی زیبا به محوطه ای حوضچه مانند می ریزد که منظره ای چشم نواز و دل انگیز را در مقابل دیدگان هر بیننده بوجود می آورد. رود گرگر کاملا کند بوده و احداث آن به اردشیر بابکان، شاهنشاه ساسانی نسبت داده اند. موقعیت ممتاز و شرایط مناسب زندگی در شوشتر، به دلیل مجاورت با رودخانه کارون است.

کلام پایانی

امید است با مطالعه این مقاله، پی به زیبایی های این سازه جهانی برده باشید و این زیبایی مهندسی را در برنامه سفر خود برای ایام نوروز قرار دهید.