بلاد شاپور نگین درخشان معماری صفوی در جنوب غرب ایران است

خبرگزاری تسنیم/ براساس آخرین اخبار بدست رسیده، بلاد شاپور نگین درخشان معماری صفوی در جنوب غرب ایران است.

بافت تاریخی دهدشت که براساس دست نوشته های تاریخی به دستور اردشیر بابکان و به یاد فرزندش "شاپور"، بلاد شاپور نام گرفت، در ضلع جنوبی شهر کنونی دهدشت به وسعت 34 تا 40 هکتار قرار گرفته است.

در سندی که از عصر شاه عباس صفوی در سال 1086 هجری قمری به جا مانده، نام این شهر قریه الدشت بوده که در زمان حکومت سلجوقیان به اوج رونق خود رسیده است.

با توجه به موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی این شهر و اینکه کوتاهترین راه میان بنادر جنوبی و اصفهان مرکز حکومت صفویان بود، از اهمیت خاصی برخوردار بوده است.

وجود راههای سنگفرش شده و پل های متعدد و مرکزیت تجاری آن حکایت از این دارد که شاخه های فرعی جاده ابریشم از این شهر عبور میکرد.

شهری مذهبی و تجاری که در آمیختگی هنر و مذهب سبب خلق شاهکارهای شگفت انگیزی در آن شده و وجود 7 امامزاده، 2 مدرسه، یک کاروانسرا، 4 مسجد، بازاری بزرگ و منازل مسکونی گواه بر این مطلب است.

بلادشاپور در 27 مرداد سال 1364 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. این بافت همچنین به دلیل وجود بارگاه 7 امامزاده در آن، به شهر هفت گنبد نیز مشهور است.

امامزاده جابر، امامزاده سلطان مهدی، امامزاده بی بی عصمت، امامزاده معصوم، امامزاده جعفر، حمام کهیار، حمام مسجد جامع (حمام محمد)، بازار امامزاده جابر، مسجد جامع، ارگ محمدخانی، مسجد مورک، قبر خضر نبی، برج دیدبانی، زائرسرای امامزاده معصوم، تجارتخانه، سه دختران، آب انبار و تعدادی از منازل مسکونی موجود در بافت از جمله بناهایی هستند که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده اند.

سنگ لاشه، گچ، ساروج، خاک، نی و تنبوشه سفالی عمده ترین مصالح ساختمانی بکار رفته در بافت قدیم شهر دهدشت هستند.

باروی شهر

براساس مقاله بلاد شاپور نگین درخشان معماری صفوی در جنوب غرب ایران است باید بدانید که بافت قدیمی شهر دهدشت دارای برج و باروی محیطی بوده و بخشی از آثار بارو در نزدیکی امامزاده بی بی عصمت در جنوب و نیز بخشی از آثار بارو بر فراز بلندی های شمالی شهر دیده شده است. علاوه بر این، شهر حداقل دارای دو دروازه اصلی، یکی در میان باروی جبهه غربی و دیگری در سمت غربی یا ارگ قدیمی شهر در گوشه شمال شرقی بوده است.

ارگ قدیمی

بنای ارگ یا قلعه قدیمی شهر در بلندترین بستر شهر قدیم بر پا شده و دارای دو باروی جداگانه است که بخش های دو گانه فضای ارگ را از یکدیگر جدا می ساخته و ورودی آن رو به فضای شهر قدیم و در میان جبهه غربی ارگ بوده است. این بنا احتمالا به عنوان مرکز حکومتی شهر استفاده میشده است.

حمام کهیار

حمام کهیار در ضلع غربی بافت تاریخی دهدشت به فاصله 40 متری از کاروانسرا قرار دارد. دارای دو بخش سربینه و گرمخانه همراه با سردرب، چاه آب و تون حمام است که به وسیله راهروهای پیچ دار به همدیگر راه دارند. در چهارگوشه صحن مرکزی و نیم گنبد آن رسم بندی های هندسی متقارنی وجود دارد که پلان چهار گوش را به گنبد تبدیل کرده و می توان گفت حمام کاروانسرا عروس بناهای شهر هفت گنبد است.

آب انبار

این بنا در ضلع شرقی شهر هفت گنبد و در دامنه آبریز مشرف بر شهر به فاصله 120 متری از ارگ دهدشت بنا شده که دارای 4 حوضچه پلکانی بوده که کف هر حوضچه نسبت به حوض قبل از خود برجسته تر است. پلان آن به شکل مستطیلی با مصالحی از گچ، سنگ و ساروج خاکستری که خاص زیرساخت های آبی شهر هفت گنبد بوده ساخته شده است. این بنا مهم ترین آب انباری است که در دوره صفویه برای آب آشامیدنی ارگ ایجاد شده است.

کاروانسرا

در ضلع غربی بافت تاریخی دهدشت کاروانسرایی به جا مانده از عصر طلایی صفویه وجود دارد، این بنا دارای 37 حجره و 30 ایوان در جلوی حجره ها بوده که دور تا دور حیاط بنا شده اند. 4 ایوان بزرگ در چهارگوشه آن به شکل متقارن وجود دارد که هر ایوان به سه یا چهار حجره راه دارد. این کاروانسرا محل بیتوته بازرگانان آن روزگار بوده است.

بازار

مجموعه بازار دهدشت از کاروانسرا تا ارگ تاریخی به طول یک کیلومتر امتداد داشته که دو بخش شرقی و غربی شهر را به همدیگر وصل می کرد. این بازار یکی از شاهرگ های مهم است که تمامی معابر اصلی به آن راه داشته و بیشتر بناهای عام المنفعه از جمله کاروانسرا، حمام ها، امامزاده ها، مدرسه‏ ها و بناهای مسکونی و تجارتی در مسیر آن تأسیس شده اند. با توجه به موقعیت استراتژیکی شهر دهدشت در آن زمان، این بازار یکی از بازارهای فعال و مهم در منطقه جنوب و جنوب غربی ایران بوده که با کشورهای حوزه خلیج فارس و هند و چین ارتباط داشته است.

بناهای مذهبی

در زمانهای گذشته افرادی که به نام نیکو شهرت داشتند و نزد مردم از احترام و تقربی برخوردار بودند، حتی پس از مرگ نیز فراموش نمی شدند و با ساختن مزارهای باشکوه بر آرامگاه آنان یاد و نامشان باقی می ماند و مردم نیز به زیارت قبرشان می رفتند. معمولا مقبره امامزاده در شهر دهدشت همچون جاهای دیگر از یک بنای گنبدی شکل تشکیل شده که قبر امامزاده در زیر گنبد اصلی قرار گرفته است. این امامزاده ها همچنین دارای شبستان هایی برای بر پایی نماز و دیگر مراسم مذهبی هستند. درکنار این امامزاده ها به علت اینکه زائران از نقاط مختلف می آمدند یک یا چند کاروانسرا و حمام وجود داشته است.

امامزاده پیرغازی

در محله رواق از بافت تاریخی دهدشت، بنای امامزاده پیرغازی بصورت تک بنایی باقی مانده است، این بنا قابل مقایسه با گنبد دانیال شوش و امامزاده عبدالله شوشتر و امامزاده محمود سر تنگ پیرزال دهدشت است و احتمالا متعلق به دوره سلجوقی است.

امامزاده معصوم

بقعه امامزاده معصوم در جنوب بافت و به فاصله 100 متری جنوب مسجد جامع و در غرب حمام ضلع شرقی بافت قرار دارد. پوشش گنبدی امامزاده بخاطر حجم و ارتفاع آن از نقاط مختلف بافت پیدا است و به عنوان شاخص و نقطه عطفی در بافت قدیم است. این بنا یکی از بناهای به جا مانده از دوره ایلخانیان و دارای قبری منسوب به امامزاده معصوم است.

مسجد جامع

مسجد جامع کهن ترین مسجدی است که در ضلع شرقی بافت قدیم دهدشت و بین دو محور اصلی شهر قرار دارد. به نظر می رسد که این مسجد از اولین مساجد شهر تاریخی هفت گنبد است که قدمت آن احتمالا به قبل از دوره صفویه برمی گردد.

مسجد مورک

مسجد مورک نیز در ضلع غربی بافت تاریخی دهدشت قرار دارد که در اوایل دوره صفویه بنا شده و شبستان آن اقتباسی از مساجد اولیه دوره اسلامی در منطقه جنوب کشور است.

قدمگاه خضر نبی

در جنوب غربی دهدشت بقعه ای معروف به بقعه خضر نبی وجود دارد، این زیارتگاه که جایگاه حاجت خواهان و معتقدان محلی است دارای ساختمان ده ضلعی کوچکی بوده که چندین بار مرمت و بازسازی شده است.

سفالینه ها

در کاوش شهر قدیم دهدشت قطعات چینی آبی و سفید، اشیای شیشه ای، اشیای سنگی، مهرهای ریز و درشت و سکه هایی از جنس مس بدست آمده است. شکل ظروف متنوع بوده و بشقاب، کوزه، خمره، بطری، ابریق، پیاله و کاسه های بزرگ از متداول ترین آنها است. همچنین تعدادی تکه های ظروف سفالینه سلادون به رنگ سبز در کاوش بدست آمده است. سفالینه های یافت شده درکارگاه های کاوش شهر قدیم دهدشت نشان می دهد که مربوط به دوره صفویه هستند و گاهی قطعاتی از بعضی خرده سفال ها پیدا شده که نشان از اوایل دوره صفویه وحتی پیش از آن دارد.