عمارت موسی خانی؛ بنایی با معماری خاص در شهر بابک

در محله سفلا و در خیابان شریعتی شهر بابک، یک عمارت تاریخی و قدیمی وجود دارد به نام عمارت موسی خانی که قدمت آن به دوران قاجار بر می گردد. این بنا در تاریخ 1227 تا 1232 هجری شمسی ساخته شده و قدمت آن به بالای 150 سال می رسد. این عمارت از زیباترین بناهای ایران به حساب می آید، زیرا تزئیناتی که در آن بکار برده شده، واقعا جالب توجه و خاص هستند؛ تزئیناتی که به صورت سیم و سکه در قسمتهای مختلف نمای ساختمان اجرا شده و سبب گشته که بنای عمارت از معماری ویژه ای برخوردار شود. با ما در مقاله عمارت موسی خانی کجاست همراه شوید تا شما را با معماری عمارت موسی خانی آشنا کنیم.

معرفی عمارت

جلوه ای از چهار فصل را میتوان در هر دو طبقه عمارت حس کرد. در قسمت جنوبی یا تابستانه بنا تالاری ساخته شده که دارای اتاق های سه دره هست. اتاقهای پنج دری قسمت شمالی و زمستانی بنا هم جلوه ای بی نظیر را به آن داده است. در زمانهای گذشته عمارت موسی خانی در نزدیکی های بازار سرپوشیده شهر بابک قرار داشت. در ساخت عمارت از چوبهای درخت گردو استفاده شده بود. ارسی ها، پنجره ها و درها هم به زیبایی هر چه تمام تر با چوب گردو به صورت هنرمندانه ساخته شده بودند و در ساخت حایل ها و ستونهای عمارت نیز از چوب درخت توت استفاده شد.

عمارت موسی خانی به دست فرزند حاج محمد علی که به حاج آقا ملقب بود، ساخته شده است. در واقع، در زمان آقا محمد خان فرزند سلطان محمود یعنی ابوالحسن خان به عنوان حاکم شهر در شهر بابک حکمران بود. ابوالحسن خان به دستور آقا محمد خان کور شد و حاج محمد علی، برادرزاده ابوالحسن خان بعد از وی به عنوان حاکم شهر بابک منصوب گشت. محمد علی ملقب بود به حاج آقا که بعد از وی فرزندش که دوران حکومتش با سلطنت محمد شاه و ناصرالدین شاه قاجار همزمان بود، به عنوان حاکم شهر بابک انتخاب شد و حدود 30 سال بر این شهر حکمرانی کرد.

موقوفات بسیاری توسط وی انجام شده و این عمارت نیز یکی از ساختمانهایی است که به دستور وی ساخته شد. تعداد اتاقهای این عمارت 60 اتاق هست. برای رفتن به حیاط خانه باید از دالانی گذشت؛ دالانی که نسبتا طولانی بوده و دارای یک در هشتی است با زاویه 90 درجه که نشان دهنده معماری سنتی و ستودنی ایران در زمانهای گذشته هست. این عمارت همچنین دارای طاق نما، انبار برای ذخیره غله، بادگیر و همچنین حوض درونی و بیرونی است.

معماری عمارت

• ضلع بهارنشین یا جنوبی بنا: طاق نمایی در ضلع جنوبی معماری عمارت موسی خانی ایجاد گردیده و ایوان و تمامی اتاقهای عمارت مشرف به حیات داخلی و باغ بزرگ عمارت هستند. در این ضلع از عمارت دو ایوان دو طبقه که نسبت به هم متقارن هستند و در وسطشان یک ایوان اصلی قرار دارد، قرار گرفته اند.
• ضلع غربی، تابستانی: در فصل گرما از طریق بادگیر بلندی که در ضلع غربی ساختمان ایجاد شده، هوای خنک به درون اتاقها وارد می شود. این بادگیرها را میتوان در بخش شمالی و در قسمت شاه نشین بنا اما در اندازه کوچکتر نیز مشاهده نمود که هم جنبه زیبایی دارد و هم باعث می شود که جریان هوایی مطبوع و مناسبی در ساختمان گردش داشته باشد. انبار غله به گونه ای طراحی شده که نسبت به بقیه جاهای عمارت همواره دمایش کمتر هست.
• ضلع زمستان نشین یا ضلع شمالی: در ضلع شمالی یک بادگیر دو قلو وجود داشته که بیشتر کاربردش در فصل بهار بود. البته این بادگیرها را نوه موسی خان در زمان فرج الله خان به برج نگهبانی تبدیل نمود. امروزه موزه مردم شناسی در این قسمت دایر هست. همچنین ایوان ها در محور باریکه ها و در طرفین هم سه دری ها به صورت قرینه در بخش شمالی حیاط مرکزی قرار دارند که این قسمت دو طبقه هست. میتوان از میان طاق هایی که در ضلع شمالی حیاط قرار گرفته اند، به این قسمت وارد شد. باغچه هایی که حوض بزرگ حیاط مرکزی را احاطه کرده اند، به فضای حیاط مرکزی جلوه ای خاص بخشیده و حوض بزرگ دیگری که در جلوی این قسمت از بنا قرار گرفته نیز در نوع خودش قابل تمجید است.
• براساس مقاله عمارت موسی خانی کجاست، باید بدانید که در بخش دوم این عمارت باغی وجود دارد که با دیوارهایی به ارتفاع 8 متر در فصول مختلف سال علی الخصوص در بهار و تابستان با حوضی که در داخل خود دارد و حیاطش نیز که آجرکاری بوده، بسیار دیدنی و تماشایی هست و منظره ای بی بدیل را به نمایش می گذارد.