شهرستان پیشوا | مهد انقلاب ایران زمین

شهرستان پیشوا از مناطق فرهنگی، تاریخی و مذهبی ایران اسلامی محسوب می شود که در 45 کیلومتری جنوب شرقی تهران واقع شده است. پیشوا ورامین از شمال به شهرستان پاکدشت، از غرب و جنوب به شهرستان ورامین، از شرق به شهرستان گرمسار منتهی می شود. این منطقه به لحاظ سابقه تمدن و تاریخ از اهمیت به سزایی برخوردار می باشد. چرا که به لحاظ آثار و بقایای تاریخی ایرانی اسلامی و حضور معنوی و پر برکت امامزاده جعفر بن موسی الکاظم (ع) برادر تنی امام رضا (ع) در شهر پیشوا ورامین دوران های تاریخی پر فراز و نشیبی را مانند مبدا قیام 15 خرداد سال 1342 هجری شمسی از سر گذرانده است. تا اواخر دوره قاجاریه این شهر به علت وجود بقعه امامزاده جعفر (ع) در آن به همین نام شهرت داشته است. و بعدها با احداث راه آهن سراسری تهران- مشهد و عبور آن از این شهر نام امامزاده جعفر (ع) به پیشوا ورامین تبدیل گردید که در زبان ادبیات فارسی پیشوا به مفهوم استقبال می باشد. لازم به ذکر است نام قدیمی شهرستان پیشوا "سناردک" بوده است که از ترکیب دو نام پهلوی ساسانی "سنار" به معنی ساحل و بندر، "دک" به معنای خشک و بی آب و علف است و سناردک یعنی بندر خشک و محله اصلی شهر در زمان قدیم سناردک بوده است. از دیگر نام های پیشوای ورامین می توان به سامنات نیز اشاره کرد که شخص به نام کیومرث از شهرستان پیشوا برای جهان گشایی برخواست و اولین سلطانی است که نوروز را عید گرفت. از نظر بافت اجتماعی این شهرستان دارای بافتی کاملا مذهبی است که تاکنون اصالت خود را حفظ کرده است و در بخش کشاورزی و دامپروری از قطب های مهم اقتصادی جنوب شرق استان تهران محسوب می شود.
محلات قدیمی شهرستان پیشوا: پیشوا به دلیل تاریخ فرهنگ و تمدنی غنی دارای محلات قدیمی می باشد که برای نمونه می توان به محلات شهیدگاه (محل شهادت حضرت امامزاده جعفر (ع)، سناردک، قلعه کرد، پاچنار، بازارچه، طارند، کهنک و... اشاره کرد.
جاهای دیدنی شهرستان پیشوا: آثار تاریخی و باستانی این شهرستان در جای جای این منطقه پراکنده شده است. از تپه معین آباد که دارای قدیمی ترین شواهد معماری (6500 قبل از میلاد) است تا دوران تاریخی (تپه ده ماسین) و اسلامی (امامزاده جعفر (ع)، آب انبار و بازار قدیمی) که بخش عمده ای از کاوش های باستان شناسی چند سال اخیر منطقه با تلاش و همت باستان شناسان صورت گرفته. پس با ما در مجله همگردی همراه باشید برای بازدید از جاهای دیدنی شهرستان پیشوا...

تپه معین آباد

این تپه در شرق روستای معین آباد قرار گرفته است. بر اساس لایه نگاری صورت گرفته در تپه معین آباد این تپه مربوط به دوره نوسنگی پیشرفته) تقریبا مربوط به 6500 قبل از میلاد) است و دارای شواهد معماری پیشرفته ای است که قابل مقایسه با معماری زاگرس مرکزی می باشد. از مهم ترین داده های ویژه فرهنگی معین آباد خشت هایی مربوط به دوره نوسنگی پیشرفته است که در این نوع معماری از روش قفل و بست استفاده می شده، به طوری که بر روی سطح خشت تورفتگی هایی وجود دارد که به منظور قرار گرفتن ملات درست شده است و شواهد سکونت و استقرار در آن تا دوره ساسانی نیز مشاهده می شود.

محوطه شغالی (شاه قلی)

این محوطه در دامنه شمال غربی تپه های طبیعی شهر پیشوا واقع شده است، در نتیجه سه فصل کاوش های باستان شناسی و براساس شواهد لایه نگاری افقی و عمودی این محوطه مربوط به دوره فرهنگی روستا نشینی اولیه و دارای تاریخ تقریبی 5500 قبل از میلاد است که تا دوره اسلامی نیز سابقه سکونت داشته است. از مهم ترین داده های ویژه فرهنگی این محوطه می توان به ظروف سفالی جامی اشاره کرد که هم زمان با دوره سیلک 2 و سیلک 3 و نیز داده های آغاز نگارش و غاز ایلامی می باشد.

محوطه سفالین (سفالی)

این محوطه از مهم ترین محوطه های آغاز شهرنشینی در ایران است که بر اساس شش فصل کاوش های باستان شناسی صورت گرفته بر روی آن، گل نبشته های آغازین نگارش و پیشرفته از آن بدست آمده است. در کنار این گل نبشته ها مهر و اثر مهرهایی مربوط به این دوره که بیانگر مدیریت اداری پیشرفته تقریبا مربوط به پنج هزارسال پیش می باشد، به دست آمده است. این محوطه به صورت یک ناهمواری در ضلع غربی پیشوا با وسعتی حدود 17 هکتار و نزدیک به بافت شهری واقع شده است.

امامزاده جعفر (ع)

این بنا به واسطه ی اینکه به فرزند بلا فصل امام موسی بن جعفر (ع) و برادر تنی امام رضا (ع) تعلق دارد بسیار مورد توجه است. اگر به این امامزاده سری زدید، گنبد فیروزه ای با ایوان بلندی خواهید دید که از کاشی های معرق، گچبری و آینه کاری برای تزیین آن استفاده شده است. سبک معماری گنبد از لحاظ فرم و شکل کتیبه های کوفی بنایی و ساقه گنبد بقعه امامزاده طاهر شهر ری قابل مقایسه است. بنای امامزاده در زمان شاه طهماسب صفوی احداث و در دوره فتحعلی شاه قاجاری بازسازی، تعمیر و مرمت گردیده است. این آستانه متبرکه در نزد مردم منطقه از جایگاه و ارزش معنوی و مذهبی بالایی برخوردار می باشد و در داخل شهرستان پیشوا قرار گرفته و از برجسته ترین جاهای دیدنی شهرستان پیشوا به شمار می رود.

آرامگاه یوسف رضا (یوسف رازی)

بنای موسوم به بقعه یوسف رضا که به باور مردم مدفن فردی به نام یوسف رضا از عرفای مورد احترام مردم در قرن هشتم هجری قمری است. در روستایی به همین نام قرار دارد. این بقعه از جمله بناهای مذهبی متعلق به دوره ایلخانی است که با مصالحی از آجر و سنگ و ملات گچ با نقشه ای هشت ضلعی ساخته شده است. بنا شامل یک اطاق مقبره، گنبد مخروطی و ایوانی در ضلع شرقی است. که این ایوان در دوره قاجاریه به بنا الحاق شده است.

آب انبار قدیمی

از دیگر جاهای دیدنی شهرستان پیشوا ورامین، آب انبار تاریخی شهر است که در کنار بازار قدیمی و در خیابان امام خمینی (ره) جای گرفته است. این بنا شامل یک سر درب، پلکان وردی، پاشیر، مخزن و چند طاق گنبدی شکل می باشد که در دوره های قدیم جهت ذخیره سازی و تامین آب شرب منطقه مورد استفاده بوده است و طی چند سال گذشته با همت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.

امامزاده اسحق و امامزاده موسی کهنک

این دو امامزاده در محله کهنک پیشوا ورامین قرار گرفته اند. هر دو بزرگوار دارای حرم، ضریح، گنبد جداگانه، صحن و سرای وسیع می باشند که در طول سال اهالی محل جهت زیارت و انجام فرایض دینی و مراسم مذهبی به آن مراجعه می نمایند. بنا دارای ویژگی معماری و تزیینات خاصی نمی باشد و در سال های اخیر نیز در چندین مرحله مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است و در داخل بقعه آینه کاری گردیده است.

قلعه ایرج (گبری)

این قلعه در غرب شهرستان پیشوا ورامین و محصور در میان اراضی کشاورزی روستاهای عسگرآباد، پلنگ دره و یوسف رضا واقع شده که مستطیل شکل، به صورت شمالی- جنوبی با 180 هکتار عرصه داخلی در دوره ساسانیان ساخته شده است. برخی از مورخین قلعه ایرج را همان وارنای چهار گوش می دانند که در اوستا (کتاب مقدس زردشتیان) از آن به عنوان زادگاه فریدون قاتل ضحاک یاد شده است. وسعت بالای قلعه این اثر را در فهرست یکی از بزرگترین قلعه های خشت و گلی ایران جای می دهد که دارای چندین برج و دروازه ورودی و دیوارهای پهن و مرتفع می باشد و جزو شناخته شده ترین جاهای دیدنی شهرستان پیشوا به شمار می آید.

یخچال طارند

در روستای طارند شهرستان پیشوا ورامین یخچالی قدیمی قرار دارد که تقریبا سالم مانده و از نظر فرم و عملکرد با یخچال های موجود در روستاهای همجوار قابل مقایسه است. از این یخچال در قدیم جهت تامین و نگهداری یخ در فصول گرم سال استفاده می گردید که شامل مخزن، گنبد مخروطی، درب و پلکان ورودی و دیوار سایه انداز می شود. در حال حاضر این بنا درون باغی شخصی و میان روستا با قدمتی معاصر قرار دارد.

صنایع دستی شهرستان پیشوا

کارگاه های شیشه گری، سفال گری و مصنوعات سنگی پیشوا از دیرباز به صورت فعال و پویا به تولید پرداخته و هم اکنون نیز از جمله فعالیت های چشمگیر شهرستان پیشوا هستند. علاوه بر این ها رشته های معرق، منبت و سبدبافی از جمله رشته های رایج صنایع دستی در شهرستان پیشوا هستند.