شهرستان ایذه خوزستان | سرزمین نگارکندهای ایران

• ایذه، سرزمین نگارکندها و دشت های مخملی در شمال شرق استان خوزستان است که تنها 180 کیلومتر با اهواز فاصله دارد. شهری که در میانه ی رشته کوه های زاگرس میانی واقع شده که از طریق یکی از جاده های باستانی آن روزگار دشت تمدن خیز خوزستان را به فلات ایران متصل می کرد، شهرستان ایذه خوزستان است. شهرستان اندیکا در شمال، شهرستان مسجد سلیمان در غرب، استان چهارمحال بختیاری در شرق، کهگلویه و بویراحمد در جنوب و شهرستان باغ ملک در جنوب غرب این شهرستان واقع شده. از نظر تقسیمات سیاسی این شهرستان مشتمل بر 3 بخش، 10 دهستان، شامل 468 آبادی دارای سکنه و دارای 2 نقطه شهری است. مهم ترین مراکز تجمع جمعیت در این شهرستان شهرهای ایذه و دهدز به شمار می آید. این شهرستان که نسبت به دشت خوزستان از ساختاری کاملا متفاوت برخوردار است. از دو قسمت دشتی و کوهستانی تشکیل شده است. زهکش طبیعی این شهرستان را رودخانه کارون تشکیل می دهد که در جهت جنوب شرقی به شمال غربی جریان دارد. دشت ایذه باوجود دو تالاب میانگران و بندان، سبزه زاران و کوه ساران دژگونه ی پیرامون آن از زیباترین شهرهای ایران است که از غوغای صنعتی شدن در امان مانده است. سراسر دشت ایذه با بهره مندی از دهش پرمهر طبیعت، به ویژه از بهمن تا اوایل اردیبهشت چون مخملی زمردگون پوشیده از گونه های بی شمار گل های وحشی است، این دشت همواره چراگاه گله های بسیار چهارپایان و آشیان امن پرندگان سبکبال و یکی از خواستگاه های بختیاری های دلیر بوده است که زندگی خویش را بر دامداری بنیان نهاده اند. آثار باستانی ایذه از زیباترین آثار تاریخی ایران در استان خوزستان است که برای باستان شناسان و تاریخ نویسان ارزشمند است. ایذه در دوران عیلامیان (Ayapir) نامیده می شد و در نهایت در دوره اسلامی ایذج نامیده می شد که حافظ شیرازی نیز در بیتی از طبیعت زیبای این شهر سخن گفته است: بعد از این نشکفت اگر بانکهت خلق خوشت / خیزد از صحرای ایذج نافه مشک ختن. پس در ادامه ی مطلب مجله گردشگری همگردی همراه باشید برای سفری هیجان انگیز به جاهای دیدنی ایذه ....
  

  

تاریخ سرزمین متمدن ایذه

در دوران اتابکان لر به مال امیر (مالمیر) معروف بوده و در سال 1314 ه ش بنا به تصویب هیات وزیران و مجلس شورای ملی وقت دگر باره به نام ایذه بدل گردید. در کنار طبیعت دلربا و سحرانگیز ایذه، پراکندگی یادمان های باستانی بسیار این شهر، در یک گستره ی جغرافیایی قابل دسترس، ارزش طبیعی، فرهنگی و باستانی ایذه را دو چندان می کند. بررسی های باستان شناختی انجام شده در ایذه، آثار زندگی انسان به پیرامون 40 هزارسال پیش باز می گردد که در صورت بررسی های بیشتر و دقیق تر باتوجه به موقعیت آن به بیش از این تاریخ نیز برمی گردد. از مهم ترین یادمان های باستانی این دشت، نگارکندهای سنگی و صخره ای به ویژه نگارکندهای دوره ی عیلام نو است. قدیم ترین نگارکندهای صخره ای و سنگی ایذه که پیرامون دشت ایذه را فراگرفته اند، به دوره ی عیلام قدیم برمی گردد. فراوانی نگارکندها، ایذه را در یک جایگاه ممتاز جهانی قرار داده است. به همین خاطر باستان شناسان از این شهر به عنوان بزرگ ترین موزه سنگی روباز جهان یاد می کنند.
ایذه به لحاظ داشتن مولفه های غنی زیستی از جمله دشت های میان کوهی حاصلخیز در طول تاریخ زیست گاه عشایر کوچرو بوده است. در این اثنا جامعه عشایری به عنوان ریشه دارترین و بکرترین جامعه بشری در طول تاریخ محسوب می شود و گاها از برآیند زیستی شان به عنوان میراث معنوی تمدن های کهن یاد می شود. جامعه ای که زندگی شان مبتنی بر اصل ساده زیستی، پویا و هماهنگ با طبیعت است. انس، قهر، خشونت و سخاوت از ویژگی های بارز و متقابل آن ها با طبیعت است. میراث فرهنگی شامل ویژگی های خاص آداب و سنن، مسکن، پوشاک، موسیقی، بازی ها و بزم های بومی، شیوه های معیشتی و ارزش های والای اخلاقی است. داشتن جامعه ای با این ویژگی یعنی حافظه یک شیوه زندگی مستمر در طول تاریخ دیرینگی ارتباط عشایر با طبیعت و تاثیر متقابل آن ها برای همه ذائقه های گردشگری جالب، جذاب و آموزنده است و این حکایتی است که هزاران سال در این دیار جاری و ساری است. رقص ها و سوگواری ها، بازی ها، غذاها، ادبیات شفاهی، پوشاک، سنن و آداب حاوی پیام های پر مغز و گنجینه ای گران است.

نگارکند الیمایی باجول

سال ها پیش از شروع آب گیری شهرستان ایذه خوزستان افتتاح شد و نیروگاه کارون 3، در حین عملیات شرکت گاز در روستای باجول بر حسب اتفاق نگارکندی سنگی که بر تخته ی سنگی چهارگوش شده حجاری شده بود کشف شد. این نگارکند بعدها به اداره میراث فرهنگی ایذه منتقل شد بر صحنه این اثر چهار شخص به حالت لمیده که جامی نوشیدنی در یک دست و دست دیگر بر شانه همدیگر به ترتیب قرار داده اند نشان داده شده است، مطالعات نشان می دهد که این نگارکند از آثار باستانی ایذه دارای خط الیمایی بود که نام ناس کیرس بر آن حک شده است، این نگارکند به دوره الیمایی تعلق دارد. علاقه مندان می توانند از این اثر واقع در حیاط اداره میراث فرهنگی ایذه بازدید نمایند.

بلوط بلند

محوطه ی بسیار زیبای بلوط بلند از جاهای دیدنی ایذه با مساحتی حدود 50 هکتار در 65 کیلومتری شرق شهرستان ایذه و 3 کیلومتری شمال شهر دهدز قرار دارد. از مهم ترین ویژگی های این منطقه می توان به تنوع پوشش گیاهی، داشتن چشم اندازهای زیبا به اطراف و از جمله کوه های زاگرس و دریاچه ی زیبای سد کارون 3 و طلوع و غروب بسیار خیره کننده، میوه های مختلف مانند بلوط، پسته کوهی، زالزالک، سیب، تمشک و... اشاره کرد.

بنای کوشک نورآباد

کوشک نورآباد در جنوب غربی شهرستان ایذه خوزستان در محله نورآباد قرار دارد، بنایی اربابی از سنگ قواره شده و لاشه سنگ با استفاده از گچ نیم کوب (گچوره) بدون استفاده از چوب در دامنه کوه الهک بنا شده است، این بنا از دوره ی قاجار تا پهلوی مورد استفاده قرار می گرفت و خوانین و حکام محلی جهت اقامت و اخذ مالیات، دوره ی قشلاق خود را در این مکان می گذراندند. بنای کوشک نورآباد بر بنیان معماری دهدشتی (بهبهانی) است و معماری آن بومی نیست. منبع روشنایی آن سه دری هایی به شیوه ی دهدشتی است و برای اینکه نور بیشتری به داخل بتابد جرز درگاه هایش به شکل مایل یا کج ساخته شده است.

تالاب میانگران

تالاب میانگران با فاصله ی کمتر از 1500 متری از محدوده ی شهرستان ایذه خوزستان در شمال شهر ایذه قرار دارد و پیرامون آن را رشته کوه هایی مرتفع از جمله کوه های کهک و کژمرد – چیوه فراگرفته و آن را همانند جامی در برگرفته است. وسعت این تالاب به طور میانگین 2500 هکتار است که فصول پرآبی به خصوص زمستان و اوایل بهار به بیش از 3000 هکتار و در سال های کم باران و فصل خشک وسعت آن به کمتر از 2500 هکتار نیز می رسد. این تالاب فاقد پوشش انبوه نی زار است ولی به صورت پراکنده و خصوصا حاشیه ی آن دارای پوشش نی، لویی و جگن می باشد. این تالاب زیستگاه بسیار مهم پرندگان آبزی است که سالیانه حدود 50 هزار پرنده مهاجر در فصل زمستان به آن مهاجرت می کنند. تالاب میانگران از جاهای دیدنی ایذه که به عنوان میراث طبیعی که در کنار آثار باستانی برجسته ای همچون: نگارکندهای کول فرح، قلعه کژدم، نگارکند خونگ اژدر، نگارکند خونگ یارعلی وند و نگارکند کمال وند دارای جاذبه های فراوانی است. روستاهای پیرامون تالاب شامل میانگران علیا، خونگ کرمعلی وند، خونگ یارعلی وند، میانگران سفلی، خونگ اژدر، پرچستان فاضل، پرچستان علی، پرچستان گورویی، پرچستان اورک، کول فرح، راسفند و بلوطک شیخان می باشد.

نگارکند شیوند

در ارتفاعات مشرف بر باغ روستای کهن شیوند و در پشت آبشار معروف این روستا در میان درختان بلوط بر روی یک تخته سنگ بزرگ تک افتاده نگارکندی از دوره الیمایی برای اولین بار توسط جعفر مهرکیان کشف و معرفی شد. بر روی این صحنه شخصیت اصلی در حالی که لمیده و جامی در دست دارد. در مقابل او کاهنی گاوهای کوهاندار را برای قربانی آماده می کند و در پایین دست نیز بخوردانی (آتشدان) حجاری شده که مواد خوشبو کننده بر روی آن ریخته می شود. تعدادی نوازنده نیز در حال نواخت موسیقی در این مراسم هستند که می توان موضوع این نگارکند را اجرای مراسم مذهبی برای ایزدان مورد ستایش در دوره الیمایی برشمرد که با شادی همراه است.

کول فرح

تنگه باستانی کول فرح از آثار باستانی ایذه در 5/5 کیلومتری شمال شرقی و در میانه رشته کوه این بخش شهرستان ایذه خوزستان قرار دارد. کول در گویش بختیاری به معنای تنگه و فرح به معنای باز و فراخ است که روی هم رفته معنای تنگه باز می دهد. در داخل و بیرون تنگه بر بدنه و تخته سنگ های تک افتاده 6 نگارکند با موضوعات آیینی از دوره ایلام حجاری شده است.

قلعه کژدم

برفراز و پیش آمدگی کوه رشید از جاهای دیدنی ایذه مسلط بر تالاب میانگران در 1/5 کیلومتری شمال شهرستان ایذه خوزستان قرار دارد. شاید وفور عقرب (کژدم) یا شکل عقرب گونه ی آن به تبعیت از موقعیت طبیعی به کژدم موسوم شده است. این بنا با سنگ و ملات گچ ساخته شده و باوجود آب انبارهای متعدد و عظیم، تسلط کامل بر تالاب میانگران، پراکندگی سازه های معماری که به صورت صفه سازی در سطوح شیب دار در دو سوی زبانه صخره ای سازه ای دفاعی و استراتژیک می باشد.

کاروانسرای دهدز

در شهر دهدز بنایی از زیباترین جاهای دیدنی ایذه با سنگ و گچ به ابعاد 40 در 45 متر ساخته شده و دارای تزیینات تاق و تویزه می باشد. مرمت این کاروانسرا از آثار باستانی ایذه توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری انجام گرفت.

کمپینگ گردشگری چلیساد

در 57 کیلومتری شهرستان ایذه و سه کیلومتری شهر دهدز بر روی محور ارتباطی اصفهان، خوزستان قرار دارد. وجود جنگل بلوط، مزارع سرسبز، امنیت کمپ و مهمان نوازی آقای کیانی از ویژگی های این کمپ می باشد.

دشت بزرگ و دشت کوچک

منطقه نمونه گردشگری دشت بزرگ در شهرستان ایذه خوزستان و بخش دهدز در فاصله 78 کیلومتری ایذه و 23 کیلومتری بخش دهدز واقع شده است. این دشت زیبا بر بلندای کوه مافارون قرار دارد و در مسیر آن طبیعت بسیار زیبا و دل انگیزی همچون چهل تنان و لاله های واژگون از جاهای دیدنی ایذه وجود دارد.

دشت سوسن

دشت سوسن از جاهای دیدنی ایذه در 50 کیلومتری شمال غربی شهرستان ایذه واقع شده است. به دلیل عبور رودخانه ی کارون از میان دشت و تقسیم آن به دو بخش شرقی و غربی دارای گونه های مختلف گیاهی از جمله درختان انار، بلوط، انجیر و... می باشد. این منطقه یکی از بهترین مکان های گردشگری طبیعی تاریخی کشور است. مردم منطقه علاوه بر دامپروری به کشت برنج و دیگر محصولات کشاورزی نیز می پردازند. علاوه بر طبیعت بسیار زیبای دشت سوسن به ویژه در فواصل بهمن ماه تا خردادماه دارای غنای بسیار بالای آثار باستانی ایذه شامل تپه های باستانی، پل، بردگوری و... است.

دهکده تفریحی زراس

در 11 کیلومتری دهدز و 65 کیلومتری شهرستان ایذه خوزستان مشرف به دریاچه ی سد کارون 3 رو به روی امام زاده شهپیر و در میان جنگل های بلوط قرار دارند. این دهکده در زمینی به مساحت 200 هکتار با زیربنای 46 هکتار و 35 پلاژ اقامتی مجهز احداث شده است و همچنین دارای اماکن تفریحی و مرکز خرید سوغات محلی، رستوران و... می باشد.

خونگ اژدر

خونگ اژدر از آثار باستانی ایذه و زیباترین جاهای دیدنی ایذه که در 15 کیلومتری شمال شهرستان ایذه خوزستان در روستایی به همین نام قرار دارد. در بیرون از روستا بر روی تخته سنگی بزرگ بر روی جلو (قسمت بالا) و پشت قسمت مرکزی دو نگارکند حجاری شده است. در صحنه ی اول که بر پیشانی این تخته سنگ بر یک قاب مستطیل شکل حجاری شده است در سمت چپ شاه یا خدای عیلامی بر روی تخت نشسته و تعدادی عیلامی به حضور او بارعام یافته اند. شاید قدمت این نقش به زمان پادشاهی سلسله سیماشکی برسد. در پشت این تخته سنگ نیز در قابی مستطیلی شکل مهم ترین نگارکند الیمایی – پارتی از آثار باستانی ایذه حجاری شده است. در سمت چپ مردی سوار بر اسب که شخص دیگری به صورت پیاده در پشت سر او قرار دارد حجاری شده است. در سمت راست یک نفر که به طور ایستاده بزرگتر از همه تصویر شده و در پشت سر او نیز چهارنفر دیگر به حالت احترام و ایستاده حجاری شده اند. براساس مطالعات و مستندات شخص اسب سوار مهرداد اول اشکانی و شخص مرکزی کام ناس کیرس دوم؟ می باشد که به همراه کاهن (مرد پشت سر ناس کیرس) و سه بزرگ زاده الیمایی به حضور شاه اشکانی رسیده اند و حلقه تنفیذ قدرت خود را به وسیله دو پرنده که در دو جهت مخالف به سوی آن ها در حال پروازند دریافت می دارند. این نگارکند کهن ترین نگارکند در بین آثار باستانی ایذه شناخته شده الیمایی پارتی تاکنون است.

تاق تویله (عمارت اتابکی)

تاق تویله نام تپه ای باستانی در نزدیکی محله نورآباد شهرستان ایذه خوزستان است که در پی کاوش های باستانی به سرپرستی جعفر مهرکیان بنایی سنگ و گچی از دوره اتابکان لر بزرگ (همزمان با دوره ایلخانی – تیموری) با آرایه های بسیار زیبای گچ بری، کاشی کاری و تلفیقی از این دو، دل تپه ای خرابه سربرآورده است. آب این بنا توسط چند رشته تنبوشه (لوله های سفالی که به صورت نر و مادگی داخل یکدیگر قرار می گرفته اند) از چشمه های نورآباد در دامنه ی کوه الهک از جاهای دیدنی ایذه تامین می شده است.

بردگوری (استودان)

صدها دست کند صخره ای در ایذه موسوم به استودان یا بردگوری وجود دارد. از دیدگاه بومی کاربری این نوع فضا فقط برای محافظت از کهن سالان و ناتوانان از عمل کوچ کرده بوده است که از دیدگاه علمی این برداشت نادرست است، هر چند نوع کاربری آن هنوز هم در بین متخصصان محل بحث است ولی غالبا معتقدند که دخمه یا استودان (استخوان دان) کاربری تدفینی داشته است. زرتشتیان برای عناصر اربعه (آب، خاک، هوا و آتش) حرمت زیادی قائل بودند. آنان مردگان خود را نمی سوزاندند و در زمین دفن نمی کردند بلکه انان را دخمه های محصور رها گذاشته و که بعد از مدتی با از بین رفتن گوشت، استخوان های پاک شده از گوشت و خونابه را با رعایت دستورات دینی دفن می نمودند. از این نوع آثار باستانی ایذه می توان در شیوند، بردگپی، مال ویران، کل نرگس، لنده خونگ اژدر و... نام برد.

اشکف سلمان

محوطه باستانی اشکف سلمان از آثار باستانی ایذه در جنوب شهر ایذه و در میان تنگه ای گشاد قرار گرفته است. بر طبق باورهای مردم ایذه غار کوچک انتهای تنگه محل زندگی سلمان فارسی صحابی معروف رسول خدا (ص) بوده است و به همین دلیل این مکان به اشکف سلمان معروف است. در انتهای تنگه 4 نگارکند از دوره ایلام نو متعلق به هانی فرمانروای ایالت ایلامی آیاپیر حجاری شده است که در بیرون و درون اشکف بزرگ قرار دارند. بر طبق کتیبه میخی نگارکند شماره 3 این مکان نیایشگاه ایزدبانوی تاری شا از ایزد بانوان ایلامی است.

گورستان و نگارند عیلامی شهسوار

در 7 کیلومتری شرق ایذه و پس از گذر از آبادی که باد در انتهای جاده آسفالته گورستانی وسیع از گورخفتگان بختیاری به چشم می خورد. این گورستان وسیع دارای شیرسنگی های زیبا، سنگ های خوابیده و افراشته زیادی است که بر روی گورخفتگان قرار دارد. بر ارتفاعات مشرف بر این گورستان وسیع بر میانه صاف کوه در یک کادر مستطیل شکل نگارکندی از دوره عیلامی حجاری شده است که همانند نگارکند عیلامی خونگ اژدر است. در سمت چپ شاه یا خدای عیلامی بر تخت نشسته و در مقابل او تعدادی از عیلامیان به حضور او بارعام یافته اند. این نگارکند یکی از آثار باستانی ایذه به دلیل عوامل جوی بسیار فرسایش یافته و شاید بتوان آن را به دوره پادشاهی سلسله سیماشکی منسوب کرد.

شمی

محوطه باستانی شمی یکی از جاهای دیدنی ایذه و جاذبه های مهم تاریخی ایران محسوب می شود. مرد پارتی که هم اکنون آذین بخش ملی کشور است از این محوطه باستانی بدست آمده این تندیس در روستای کل چندار دره شمی در 37 کیلومتری ابتدای شهر ایذه کشف گردیده است و اکنون در موزه ایران باستان در تهران نگهداری می شود. کمی از اندازه واقعی بزرگ تر و بلندی آن 190 متر است و در زمان رضاشاه پهلوی بومیان در حین کندن پی ساختمان به آن دست یافتند. پیکره از دو قسمت تشکیل یافته که سر آن جداگانه ساخته شده و به دقت به بدن اتصال یافته است. از بازوی راست به جز زائده ای در بخش فوقانی آن باقی نمانده است.

خونگ یار علی وند

در روستای یار علیوند در میانه راه خونگ اژدر و خونگ کمال وند بر روی بدنه صخره در یک قاب ذوزنقه شکل دو نفر شخصیت الیمایی حجاری شده اند که به دلیل فرسایش طیاد تا حدودی محو شده است. در سمت چپ یک شخصیت مهم ایستاده و در مقابل او شخصی دیگر (کاهن) هم اندازه در حالی که در دست خود شی ای را نگه داشته و مایعی را بر زمین می ریزد. مطالعات انجام گرفته هییت مشترک ایران و ایتالیا وجود خط الیمایی را در این نگارکند به اثبات رسانده است.

خونگ کمال وند

برارتفاعات مشرف بر روستای کمال وند از جاهای دیدنی ایذه و در میانه تنگه ای که در پشت این روستا قرار دارد بر بدنه صخره ای مشرف بر روستای کمال وند از آثار باستانی ایذه و در میانه تنگه ای که در پشت این روستا قرار دارد بر بدنه صخره ای در یک قاب مستطیل شکل دو نفر شخصیت الیمایی را حجاری کرده اند. در سمت راست شخص برتر صحنه سوار بر اسب و نیزه ای در دست دیده می شود. در جلو او همچون نگارکند یارعلی وند شخص کاهنی که شی ای را در دست نگه داشته و در حال ریختن مایعی مقدس بر زمین است. بر بالای این صحنه جمله ای به خط آرامی نقر شده است که معنی آن چنین است: فرهاد کاهن پسر کام ناس کیرس.

کمپینگ گردشگری گلزار

در 40 کیلومتری شهرستان ایذه قرار دارد. وجود جنگل بلوط و ارزن، چشم انداز دریاچه سد شهید عباسپور، قرار گرفتن بر روی محور ارتباطی ایذه به امام زاده سلطان ابراهیم (ع) از ویژگی های این منطقه می باشد.

امامزاده سید صالح (ع)

بارگاه امامزاده سید صالح (ع) از نوادگان امام موسی کاظم (ع) در دهستان مرغا روستای صالح در 40 کیلومتری ایذه قرار دارد. بارگاه ایشان از جاهای دیدنی ایذه، بر روی تپه ای که اطراف آن را یک قبرستان قدیمی با شیر سنگی دارای زائرسرا در برگرفته است می باشد.

امامزاده شاهپور (ع) شهپیر

از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می باشد که محل دفن و بارگاه ایشان در روستای دهنو، واقع در 15 کیلومتری جنوب دهدز است، که پس از آبگیری کارون در بهمن ماه سال 83 به دلیل اینکه ممکن بود قبر امامزاده زیرآب برود مکان بارگاه با حضور باشکوه مردم منطقه جا به جا شد و به محل بالاتری انتقال داده شد و سپس آرامگاهی دیگر حدود 3 هزار مترمکعب ساخته شد و هم اکنون زیارتگاه مردم منطقه و مسافران است.

قلعه مدرسه

در 24 کیلومتری شمال شرقی شهرستان ایذه خوزستان، در مسیر جاده ی خوزستان، اصفهان و 4 کیلومتری سد کارون 3 قرار دارد. در این مکان باتوجه به اهمیت آن سه بنا از دوران اتابکان لر تا پهلوی وجود دارد.

امام زاده سلطان ابراهیم (ع)

بومیان از اولاد امام موسی کاظم (ع) می باشند که محل دفن و بارگاه ایشان در روستای کارتا در 60 کیلومتری شمال شرقی ایذه از طریق گلزار واقع است.

سد دریاچه و پل های قوسی کارون سه

رودخانه کارون پرآب ترین و طویل ترین رود ایران است، طول رودخانه کارون 950 کیلومتر و وسعت حوزه آبریزان آن 60 هزار کیلومترمربع است و تنها رود ایران است که بخشی از آن قابل کشتیرانی است. سرچشمه کارون، آب کاج، از زردکوه بختیاری است. این رودخانه از رشته کوه های زاگرس سرچشمه گرفته است که پس از عبور از مناطق کوهستانی و بر پیچ و خم، در منطقه ای به نام گتوند وارد دشت خوزستان می شود. رود کارون در مرز ایران و عراق به اروند رود پیوسته و روانه خلیج فارس می شود. سد کارون 3 عظیم ترین و پیچیده ترین سد خاورمیانه که هر ساله 2000 مگا وات برق تولید می کند که یا آبگیری این سد دریاچه ای به طول 60 کیلومتر به وجود آمده است. بدنه این سد در 28 کیلومتری شهرستان ایذه خوزستان در شمال شرق خوزستان قرار دارد. پل های قوسی کارون 3 بزرگ ترین پله های زیر قوسی خاورمیانه می باشند که طول عرشه آنان جمعا 552 متر و ارتفاع 227 متر از بستر دریاچه در لابه لای کوه های سر به فلک کشیده زاگرس و بر روی دریاچه سد کارون احداث شده اند. اکنون در کنار سد کارون 3 مسجد و بازارچه و نمایشگاه مشرف بر سد ساخته شده است که برای بازدید عموم دایر است.

موتور برق قدیمی ایذه

تا پیش از این که شهرستان ایذه خوزستان از نعمت برق سراسری برخوردار شود نیروی روشنایی شهر از یک موتور برق بزرگ تامین می شد. این موتور برق ساخت کشور چکسلواکی در سال 1956 ساخته شد این منبع تولید برق به تنهایی می توانست روشنایی مورد نیاز شهر را تامین نماید. با اتصال ایذه به شبکه برق سراسری این موتور برق به تدریج متروک شده و به عنوان یادمانی صنعتی یکی از جاذبه های صنعتی شهر ایذه محسوب می شود.

چنار کهنسال کی قباد

در قلعه سرد بالا علاوه بر داشتن باغات انار، زردآلو، به، انجیر، گردو و... چشمه های پشت چنار، زیر چنار و... قله ها، قبرستان قدیمی از دوران گذشته تاکنون با برخورداری از شیرسنگی و قبرهایی برخوردار از نقوش، بقعه هایی با نام چلتنان، مسلم و بازنگلی، غارهایی به نام آب تک، آب سوراخ، میان دژان و... چناری چند هزارساله به نام کیقباد که در وسط روستا قرارگرفته است، همگی حکایت از قدمت منطقه و بکر بودن آن دارد. در روستای قلعه سردبالا چناری با قدمت چند هزارساله وجود دارد که به گفته مردمان روستا چنار کیقباد، میدان بازی الختر قلعه سرد بالا محسوب می شود.

منطقه شیوند

مجموعه روستای شیوند که از سه روستای بزرگ شیوند، روستای نوشیوند و پشت آسیاب تشکیل شده با پیوندی عمیق با طبیعت اطراف و به تبعیت از شرایط فیزیوگرافی و توپوگرافی بر روی یالی مسطح به وجود آمده و در تقسیمات سیاسی از توابع دهستان دنباله رود شمالی، بخش دهدز شهرستان ایذه است این منطقه در 43 کیلومتری جنوب غرب ایذه و در دل منطقه حفاظت شده منگشت و شالو واقع شده که رودخانه کارون از شرق آن می گذرد. آبشار بلند و مرتفع روستای شیوند نیز از دل کوه فاصله ای حدود 4 کیلومتر را طی می کند و به دریاچه می ریزد. نگارکند الیمایی شیوند، بردگوری، کاروانسرای عباسی و امامزاده محمد از جمله آثار باستانی ایذه هستند. آثار دهکده هایی قدیمی و دو آسیاب آبی که برای تبدیل گندم به ارد از آن ها استفاده می کرده اند از دیگر جاهای دیدنی ایذه در روستای تاریخی شیوند هستند.