احیای دیپلماسی گردشگری ضرورتی انکار ناپذیر در روابط خارجی است

ایسنا/ براساس خبر های بدست رسیده، احیای دیپلماسی گردشگری ضرورتی انکار ناپذیر در روابط خارجی است.

داستان چیست؟

دکتر جواد شعرباف، عضو گروه مطالعات غرب آسیا در دانشکده مطالعات جهان در یادداشتی پیرامون احیای دیپلماسی گردشگری ضرورتی انکار ناپذیر در روابط خارجی است، ادامه داد: البته پرواضح است که در دیپلماسی دوران جنگ سرد، اصولا دیپلماسی به روابط میان حکومت ها مربوط می شد ولی در عصر جهانی شدن، دیپلماسی برای مردم و جوامع است، زیرا افکار عمومی نسبت به سیاست های اتخاذ شده بقدری حساس شده است که دیگر تنظیم و اجرای سیاست خارجی به دستگاه های رسمی بسنده نمی کند و ده ها بازیگر غیرحکومتی نظیر رسانه های گروهی، انجمن ها، گروه ها، اتحادیه ها، کمیته ها، سازمان ها و نهادهای گوناگون در شکل دادن به دیپلماسی موثرند (قوام, 1384). از دیپلماسی غالباً به عنوان علم و هنر انجام مذاکرات و برقراری روابط بین الملل از طریق مداخله دیپلمات های حرفه ای یاد می شود. این مهارت عموما در راه تبدیل اهداف بلندمدت یک کشور از قوه به فعل صورت می گیرد. امروزه از نوع جدیدی دیپلماسی به نام دیپلماسی گردشگری یاد می شود.

کنجکاوی عموم مردم و علاقه به یادگیری و دانستن فرهنگ دیگر نقاط جهان، دیپلماسی گردشگری در سیاست خارجی و روابط سیاسی میان کشورها را دارای اهمیت ساخته است، زیرا گردشگری تعاملات فرهنگی را افزایش داده و عموم مردم را به یکدیگر نزدیکتر می کند. گردشگری امنیت ملی و منافع اقتصادی کشور را تقویت می کند و یکی از ابزارهای مهم دیپلماسی در تنظیم روابط خارجی است. همانطور که می دانید دیپلماسی هنر تنظیم روابط بین الملل و علم بکارگیری فنون و اصول مذاکره توسط بازیگران دولتی است و در نهایت منجر به حفظ حداکثری منافع ملی و ارتقا و پیشرفت دوجانبه می شود. دیپلماسی نوعی همکاری مسالمت آمیز میان کشورها برای تامین امنیت، منافع سرزمینی و آزادی سیاسی است. از عوامل مشترک زمینه ساز روابط دیپلماتیک بین کشورهای جهان، نزدیکی جغرافیایی، تشابه فرهنگی، مذهب، نظام سیاسی و پیشینه تاریخی است. یک کشور از طریق دیپلماسی می تواند از خودش تصویری بسازد تا ارزش چانه زنی دولت خود را توسعه دهد.

هر دولتی، با تکیه بر جایگاه قدرت سیاسی خویش، با توجه به مناسبات دو یا چندسویه با سایر حکومت ها، باید علاوه بر انجام مسائل دیپلماسی عمومی، تسهیلاتی را برای گردشگران بین المللی فراهم کند. در توسعه گردشگری مؤلفه های متعددی نظیر توسعه صنعت گردشگری، گسترش و تعمیق روابط با دیگر واحدهای سیاسی، موثر است. توسعه و تعمیق این روابط بر عهده تشکیلات دیپلماسی کشور، یعنی وزارت امور خارجه است تا با بهره گیری از توانایی های بالقوه کشور و مزیت های آن توجه ویژه ای به دیپلماسی گردشگری داشته باشد (احتشامی هوجقان & ذکی, 1393).

براساس مقاله احیای دیپلماسی گردشگری ضرورتی انکار ناپذیر در روابط خارجی است باید بدانید که دیپلماسی معمولا بطور رسمی و بین دولت ها انجام می شود ولی می تواند از طریق موسسات غیررسمی یا بین ساکنین یا جوامع کشورهای مختلف باشد. گفتگو و مذاکره بین جوامع در حوزه های مختلف کشورداری صورت می گیرد. از آن بین می توان به دیپلماسی سیاسی، دیپلماسی اقتصادی، دیپلماسی فرهنگی، دیپلماسی آموزش، دیپلماسی دفاعی، دیپلماسی گردشگری و رسانه اشاره کرد. دو مورد اخیر در طبقه دیپلماسی عمومی قرار می گیرند و یکی از ابزارهای قدرت نرم هستند.

گردشگری با استفاده از منابع طبیعی و پتانسیل های کشور به یکی از استراتژی های اصلی دولت در کشورهای در حال توسعه تبدیل شده است. دولت از دیپلماسی برای ارتقا گردشگری بهره می گیرد و در واقع این دولت است که در ایجاد مقررات مختلف و برنامه ریزی استراتژیک در گردشگری نقش اساسی دارد. صنعت گردشگری یکی از سریع ترین و بزرگترین صنایع رو به رشد جهان است. مزیت های آن در تمام ابعاد می تواند روابط سیاسی را مستحکم تر کرده و به رونق اقتصادی کمک کند. دیپلماسی گردشگری از دیرباز یکی از بخش های دیپلماسی فرهنگی بوده ولی در قرن اخیر توجه ویژه و خاصی را به خود جلب کرده است.

تعاریف مختلف

برای دیپلماسی گردشگری تعاریف مختلفی وجود دارد. ولی بطور کلی بنا به تعریف افضلی و همکاران «به نقش گردشگری در ایجاد صلح و دوستی، امنیت، تعامل و همکاری میان کشورها، رونق اقتصادی و افزایش درآمد، خنثی کننده تبلیغات منفی خارجی و جایگاه دولت ها در دستیابی به این اهداف اشاره دارد» (افضلی, احمدی, واثق, & جهانیان, 1393). هر دولتی، با تکیه بر جایگاه قدرت سیاسی خویش، با توجه به مناسبات دو یا چندسویه با سایر حکومت ها، باید علاوه بر انجام مسائل دیپلماسی عمومی، تسهیلاتی را برای گردشگران بین المللی فراهم کند. در توسعه گردشگری مؤلفه های متعددی نظیر توسعه صنعت گردشگری، گسترش و تعمیق روابط با دیگر واحدهای سیاسی، موثر است. توسعه و تعمیق این روابط بر عهده تشکیلات دیپلماسی کشور، یعنی وزارت امور خارجه است تا با بهره گیری از توانایی های بالقوه کشور و مزیت های آن توجه ویژه ای به دیپلماسی گردشگری داشته باشد (احتشامی هوجقان & ذکی, 1393). دیپلماسی گردشگری می تواند با درنظر گرفتن موارد ذیل باعث تحقق اهداف سیاست خارجی و روابط دولت ها و ملت ها شود:

- داشتن نگاه ملی به دیپلماسی گردشگری.

- تدوین نقشه راه و مشخص کردن جایگاه دیپلماسی گردشگری و شرح وظایف هریک از بخش های مختلف و دانستن نحوه تعامل با دیگر دستگاه های مرتبط با حوزه دیپلماسی، خصوصا وزارت امور خارجه.

- لزوم استفاده از تاکتیک های جدید، بدلیل اهمیت و پیچیدگی رایزنی های جهانی.

- استفاده از امکانات، ظرفیت ها، تجارب و داشتن مهارت لازم در تحلیل مداوم گزارش ها و دیپلماسی های رسانه ای سازمان های رسانه ای دیگر.

- بازاریابی و تبلیغات برای بهبود تصویر ایران در عرصه گردشگری.

- تدوین برنامه بلندمدت و کلان.

- هدایت دیپلماسی گردشگری توسط دستگاه های مسئول در امر گردشگری.

- زدودن تبلیغات منفی در رسانه ها برای منزوی کردن ایران.

- برگزاری نمایشگاه در کشور در هنگامه تراکم گردشگر.

- فعالیت موثر سازمان ها، نهادها، دفاتر و نمایندگی های اطلاع رسانی در امور سیاحتی در سطوح ملی و بین المللی.

باتوجه به تاثیرگذاری گردشگری در اقتصاد کشورها، گردشگری به یکی از موضوعات گفت وگو بین هیات های بلندپایه دولتها تبدیل شده است. راه گردشگران برای ورود به کشور از سفارتخانه ها می گذرد. از این رو، سفرای ایران با اعمال دیپلماسی خاص و با رعایت همه جوانب و مسائل داخلی و خارجی و منطقه ای، باید گردشگران را مورد توجه قرار دهند، چرا که با اجرایی شدن دیپلماسی گردشگری، تاثیر بسیار مستقیم و قدرتمندی در ابعاد مختلف سیاست خارجی و بهینه سازی روابط خواهد داشت (مجتهد زاده, عزتی, & مرتضایی, 2019).

اهمیت و جایگاه در کشور

جمهوری اسلامی ایران با داشتن جاذبه های فراوان می تواند در صنعت گردشگری به رتبه بالایی در سطح جهان دست یابد. از آنجا که هر گردشگر یک دیپلمات بالقوه محسوب می شود، دستگاه دیپلماسی ایران در همکاری با سایر دستگاه های دست اندرکار گردشگری با به خدمت گرفتن سیاست خارجی فعال و گسترش و تعمیق روابط با دیگر واحدهای سیاسی می تواند در راه نیل به اهداف دیپلماسی گردشگری گام های اساسی بردارد و نیز با اجرای برنامه های خرد و کلان به نحو شایسته ای کشور را از سود معنوی و مادی حاصل از صنعت گردشگری بهره مند سازد (احتشامی هوجقان & ذکی, 1393). به عقیده مجتهدی و همکاران (1398)، درآمدهای حاصل از گردشگری، نوعی صادرات نامرئی و پنهان است. از عوامل استقبال گردشگر از یک کشور، به لحاظ اجتماعی گردشگری در بستر محیط طبیعی، فرهنگی و اجتماعی، و به لحاظ سیاسی، ثبات سیاسی و خوش رفتاری کشورها در مناسبات بین المللی است. ورود گردشگر نشان از آرامش آن کشور، قدرت و امنیت منطقه دارد (مجتهد زاده, عزتی, & مرتضایی, 2019) از جمله مزیت های توجه به دیپلماسی گردشگری در کشور ایران مواردی است که در ذیل به آنها اشاره می شود:

- تفاهم و درک متقابل ملت ها و افزایش تعاملات فرهنگی

- تقویت صلح و گفتگوی تمدن ها، نزدیکی ملت ها و در نهایت دولت ها به یکدیگر

- تقویت دیپلماسی عمومی از طریق گردشگری و ایجاد ایران امن برای گردشگران

- بهبود تجارت در سطح بین المللی و افزایش جذب منابع و سرمایه گذاری خارجی

- گسترش بازارهای صادراتی برای ورود صنایع دستی ایران به بازار جهانی

- اشتغال زایی، فقرزدایی، و رشد تولید ناخالص داخلی

- حفظ و بهبود محیط زیست و میراث فرهنگی

- توسعه زیرساخت ها و فناوری پیشرفته در حوزه گردشگری (رضایی, 1393)

در جهت نیل به اهداف و منافع کشور در این حوزه، ضروری است دستگاه دیپلماسی کشور از هنر، علم و مهارت برداشتن گام های اولیه در تعامل با دنیا برای همکاری های دوجانبه، منطقه ای و بین المللی برخوردار باشد و با بهره گیری از منابع قدرت نرم، جذب گردشگر خارجی را در کشور تسهیل کند.

ضرورت برگزاری دوره ها در راستای تامین اهداف و منافع ملی

در صورتی منافع ملی تامین و اهداف ملی محقق می شود که همه مسئولان به ویژه سازمان های مرتبط ، که پیشتر به آنها اشاره شد، در سیاست گذاری های خارجی با یکدیگر هماهنگ باشند. پیوند عمیق میان دیپلماسی گردشگری و سیاست خارجی، هم به عوامل گردشگری و هم جامعه دیپلماتیک نیاز دارد تا مهارت ها و منابع لازم را برای دستیابی به اهداف مشترک خود مهیا کنند. گسترش تقاضا در زمینه نیازهای دیپلماسی گردشگری، اهمیت مشارکت دیپلمات های دولتی و کارشناسان حوزه دیپلماسی و گردشگری، کارشناسان دیپلماسی و سیاست خارجی، کارشناسان و مدیران بخش های گردشگری بین الملل و ارتباطات بین الملل و ارتباطات سیاسی را در این زمینه پررنگ تر کرده است.

با توجه به مواردی که پیشتر به آنها پرداخته شد، دیپلماسی گردشگری برای تحقق اهداف و تامین منافع ملی بسیار مورد توجه واقع شده است. پذیرش گردشگر یکی از ابزارهای سیاست خارجی کشور است. اساسا، دیپلماسی گردشگری فقط به دنبال بهره گیری از سیاست خارجی نیست بلکه می تواند به تحقق اهداف سیاست خارجی کمک کند. پس بین دیپلماسی گردشگری و سیاست خارجی رابطه متقابل برقرار است. قطعا برقراری همکاری های علمی، آموزشی، پژوهشی و عملیاتی میان دانشگاه تهران و وزارت خانه های مربوطه جهت بالابردن مهارت، علوم و فنون، القاء تصویر برتر بین المللی درباره سیاست های داخلی و خارجی، در نیل به اهداف کشور در این زمینه موثر خواهد بود. دانشگاه تهران در راستای مسئولیت های اجتماعی خویش و نیز به منظور بین المللی کردن فعالیت های آموزش پایه در این زمینه، می تواند به محور جذب و آموزش فعالان حوزه گردشگری تبدیل شود. طبعا طی این مسیر با کمک و مشارکت وزارت خارجه و سایر نهادهای دولتی و موسسات و شرکت های خصوصی صورت خواهد گرفت و بر دامنه و عمق آموزش های مهارتی و عملی خواهد افزود و اعتبار مضاعفی را برای مجریان و شرکت کنندگان فراهم خواهد آورد.

با توجه به تخصصی شدن فعالیت های دیپلماتیک، امروزه علاوه بر وزارت امور خارجه، دهها سازمان و نهاد دیگر درگیر مسائل دیپلماتیک شده اند. در این راستا، وزارت امور خارجه باید از اقتدار و توان لازم برای هماهنگی فعالیت های دیپلماتیک برخوردار باشد. میزان موفقیت در ایفای این نقشِ مهم نیازمندِ داشتن مهارت متناسب با دیپلماسی امروز جهان است. ضرورت برگزاری دوره مهارت دیپلماسی گردشگری نه تنها برای دیپلمات های دولتی بلکه برای کارشناسان حوزه دیپلماسی و گردشگری، کارشناسان دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی، فعالان بخش خصوصی، کارشناسان فنی کمیسیون اتاق بازرگانی ایران و کارگزاران فعال مفید خواهد بود.

امروزه، دیپلماسی گردشگری از اهمیت بیشتری برخوردار شده و متخصصان حوزه گردشگری باید به خوبی آماده شوند. با توجه به ظرفیت های بالای گردشگری در کشور، تربیت دیپلمات ها و سفرای اقتصادی و گردشگری کشور در زمینه های علمی و کاربردی برای سیاست گذاری ها و تصمیم گیری های بهینه ضروری به نظر می رسد. برای توسعه گردشگری باید از توان دستگاه دیپلماسی کشور بهره برداری کرد و لازم است این امر در ردیف اولویت های اصلی سیاست خارجی قرار گیرد. جامعه هدف و مرتبطان با حوزه گردشگری با گذراندن دوره های مهارتی دیپلماسی گردشگری، ضمن فراگیری استفاده درست از پتانسیل گردشگری ایران، قادر به تدوین و اجرای راهبردهای «سیاست گردشگری» خواهند بود. با توجه به مقاله مجتهدزاده و همکاران، سیاست گردشگری، مجموعه ای از قوانین و مقررات، خطوط راهنما، اهداف ترویجی، دستوری و توسعه ای و همچنین شامل استراتژی هایی هستند که بر تصمیم های فردی و جمعی توسعه گردشگری به صورت مستقیم تاثیرگذار بوده و فعالیت های روزانه در داخل یک مقصد براساس آن انجام می شود (مجتهد زاده, عزتی, & مرتضایی, 2019). علاوه بر مهارت های یاد شده، شرکت کنندگان در دوره قادر به شناسایی و بررسی علل و عواملی خواهند بود که در ذیل به آنها اشاره می شود:

- بررسی علل عدم رشد کمّی ورود گردشگر

- بررسی عملکرد دستگاه دیپلماسی کشور در ورود گردشگر

- بررسی پیامدهای دیپلماسی گردشگری

- چگونگی ارزش گذاری گردشگری به عنوان یک صنعت

- چگونگی بهره گیری از گردشگری در جهت ایجاد اشتغال، فقرزدایی، جلب و جذب سرمایه های داخلی و خارجی و افزایش درآمد ملی

- چگونگی بهره گیری از توان گردشگری با کاهش تصدی گری دولت و فعال کردن بخش خصوصی

- آشنایی با عقد قرارداد و فن مذاکره با سازمان های منطقه ای و جهانی

نقش دانشگاه در توسعه و تعلیم دیپلماسی و برگزاری دوره ها

با توجه به جایگاه استراتژی دیپلماسی گردشگری در مقطع کنونی در کشور ایران، ایجاد دوره های آموزشی در دانشکده های فعال در حوزه دیپلماسی و روابط خارجی و همکاری سازمان های فعال در حوزه گردشگری و ارتباطات سیاسی و وزارت امور خارجه برای پیشبرد اهداف آموزشی ضروری است؛ به گونه ای که زمینه آموزش مهارت های دیپلماسی ، مذاکره و علوم مرتبط متناسب را برای یک دیپلمات فراهم آورد. دانشکده مطالعات جهان در راستای عمل به وظایف آموزشی و انجام مسئولیت های اجتماعی و ایفای نقش اصلی در بین المللی کردن هرچه بیشتر دانشگاه، در این زمینه گام های بلندی برداشته است. دانشکده با برگزاری دوره های آموزشی دیپلماسیمحور و با هدف توسعه و ترویج مفهوم دیپلماسی و کاربردی کردن این مفهوم در حوزههای مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و بین المللی می کوشد در ترویج تعاملات مدنی و همکاری های دولتی_غیردولتی نقش موثری ایفا کند. برگزاری دوره های (MBA و DBA) دیپلماسی، نخستین گام بلند دانشکده در این حوزه است و میتوان آن را به عنوان پلی ارتباطی میان دو حوزه نظر و عمل و تلفیقی از تجربه عینی حوزه گردشگری و نظام فکری دانشگاهی در راستای توسعه تعاملات بین المللی دانشگاهی تلقی کرد.