بررسی وضعیت محوطه باستانی چگاسفلی در پژوهشکده باستان شناسی

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، بررسی وضعیت محوطه باستانی چگاسفلی در پژوهشکده باستان شناسی صورت گرفت.

از نفوذ چگاسفلی در مجامع خارجی تا کریدور عبور انسان به آسیا

عباس مقدم، سرپرست کاوش های باستان شناسی تل چگاسفلی پیرامون بررسی وضعیت محوطه باستانی چگاسفلی در پژوهشکده باستان شناسی بیان کرد: چگاسفلی در منظومه زیستگاه های شاخص هزاره پنجم پیش از میلاد خاور نزدیک از اهمیت بالایی برخوردار است و در آن با جامعه ای مواجه ایم که ساکنان آن با نواحی دوردست مراورده داشتند و مذهب و ایدئولوژی از اهمیت بالایی در آن جامعه برخوردار بوده است.

این باستان شناس با بیان اینکه برخلاف دیدگاه های سنتی، نواحی پس کرانه ای و حتی کرانه ای خلیج فارس یکی از خاستگاه های مهم جوامع حتی در پیش از تاریخ بوده، افزود: روزآمد بودن روشها و دسترسی به امکانات ثبت و ضبط مدارک باستان شناسی به ما کمک کرده تا بهتر از نمونه های گذشته در ثبت و ضبط مدارک باستان شناختی موفق باشیم.

مقدم تاکید کرد: چگاسفلی در حافظه جامعه داخلی و مجامع علمی داخلی و خارجی رسوب کرده که این شاید کمترین دستاورد ما در پنج ساله اول پروژه پیش از تاریخی زهره باشد.

روح الله شیرازی، رئیس پژوهشکده باستان شناسی نیز در توضیح دستاوردهای پروژه پیش از تاریخی زهره در پنج ساله اول 1394تا 1399 گفت: در سال 94 پروژه پیش از تاریخی زهره با هدف انجام پژوهش در محوطه ای باارزش که اطلاعات باستان شناسی کمی از آن در دسترس بود با دو پرسش، «جایگاه چگاسفلی با توجه به مکان قرارگیری در بستر باستان شناسی اواخر هزاره پنجم قبل از میلاد چیست» و «چرا در یک بازه زمانی نسبتا کوتاه وسعتی در این حد یافته است» آغاز شد.

این باستان شناس، پرسش های مطرح شده را شکل گرفته بر اساس دانسته ها دانست و به تشریح راهبرد و روش شناسی این پروژه در ابعاد پژوهشی، حفاظتی، آموزشی، معرفتی و اقدامات گسترده ای که برای معرفی این محوطه تاریخی در همکاری های مشترک با مراکز داخلی و خارجی انجام شده، پرداخت.

بخش بزرگی از دانش قناتها را از دست داده ایم

محمدحسین عزیزی خرانقی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به اینکه نخستین فصل بررسی های باستان شناسی شهرستان انار در راستای تکمیل نقشه باستان شناسی کشور و شناخت توالی فرهنگی استقرارهای این شهرستان و بخش شمالی استان کرمان انجام شد گفت: در بررسی های صورت گرفته در این شهرستان تاکنون 120 اثر فرهنگی- تاریخی شامل محوطه ها و بناهای تاریخی و مخصوصا سازه های آبی شناسایی شده است.

این باستان شناس قدیمی ترین آثار شناسایی شده را چند محوطه تاریخی مربوط به دوره های تاریخی دانست و گفت: عمده آثار مربوط به دوران اسلامی و مخصوصا دوره های صفوی، قاجار و پهلوی است.

وی شاخص ترین اثر شناسایی شده در این شهرستان را ارگ تاریخی انار اعلام کرد که در محل به ارگ ساسانی معروف و 17 دی 1389 به شماره ثبت 3034 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد، و ادامه داد: یکی از یافته های بسیار ارزشمند این بررسی، شناسایی 47 رشته قنات در این شهرستان است که متاسفانه در دهه های اخیر با احداث چاه های عمیق و بهره برداری بی رویه آبهای زیر زمینی، اکثر این قناتها خشک شده و فقط پنج رشته آن هنوز بخشی از آب کشاورزی منطقه را تامین می کند.

عزیزی قنات را یکی از سازه های بسیار پیچیده تامین آب در جهان دانست که احداث آن نیاز به تکنولوژی و دانش بسیار بالایی در خصوص شناخت زمین شناسی منطقه، شناخت جریانهای آب زیرسطحی و پوشش گیاهی و درک و محاسبه دقیق طول آن از مادر چاه تا مظهر قنات داشته است.

او با اشاره به اینکه متاسفانه در بسیاری از نواحی مرکزی ایران با از دست رفتن مقنی های متخصص حفر قنوات، در حال حاضر بخش بزرگی از این دانش از بین رفته است، ادامه داد: هر چند که حفر چاه های عمیق که هر سال بر عمق آنان افزوده می شود، کاملا موضوع آبیاری به وسیله قنات را که هزاران سال باعث آبادانی همه شهرهای مرکزی ایران بودند بی استفاده کرده است.

وی گفت: بررسی و شناسایی و معرفی آثار باقی مانده در این شهرستان می تواند از روند تخریبی آثار فرهنگی در این بخش از کشور کاسته و باعث حفظ و حراست و توجه بیشتر مردم و مسئولان این شهرستان به آثار ارزشمند فرهنگی- تاریخی باقی مانده خود باشد.

کوهبنان، کریدور عبور انسان به سمت شرق ایران و آسیا

علیرضا سرداری، عضو هیئت علمی پژوهشکده باستان شناسی نیز در سخنانی با بیان اینکه شهرستان کوهبنان از نظر جغرافیای فرهنگی، در طول تاریخ جز یکی از بلوک های مهم منطقه کرمان بوده و حتی در بعضی از دوران اسلامی، دامنه نفوذ آن تا بخشهایی از بهاباد و بافق در استان یزد نیز گسترش یافته، افزود: بخش زیادی از این شهرستان کوهستانی است و از نظر منابع معدنی، غنی است که در طول تاریخ نقش مهمی در زندگی مردمان این حوزه داشته است که تپه، محوطه، بنا، آسیاب، آب انبار، بافت روستا، خانه های تاریخی، برج، قنات، معدن و کارگاه شدادی، گورهای سنگی، پناهگاه و محوطه های روباز از آثار تاریخی متعلق به دوره های مختلف هستند که بدست آمده اند.

وی با اشاره به این که در دوره پارینه سنگی تاکنون سه محوطه و یک پناهگاه شناسایی شده، افزود: پیش از این در سال 1962 میلادی، شواهدی از این دوره توسط رینهولد هوکراید، زمین شناس آلمانی در کوهبنان معرفی شده بود که با وجود این بررسی های اخیر نشان می دهد این منطقه یکی از کانون های اجتماعات این دوران و کریدور عبور انسان به سمت شرق ایران و داخل آسیا بوده است.

سرداری با بیان اینکه در دوران بعدی پیش از تاریخ، دو محوطه مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد شناسایی شده که تشابه زیادی با فرهنگهای عصر مفرغ کرمان داشت، ادامه داد: در واقع این آثار، دلالت بر ارتباطات فرهنگی و تعاملات بازرگانی حوزه های جنوبی کرمان با استقرارهای فلات مرکزی ایران دارد که کوهبنان مسیر اصلی این ارتباطات بوده است.

این باستان شناس اضافه کرد: در دوران تاریخی، آثار دوران اشکانی و ساسانی شامل تپه ها، بناها، قلعه ها و گورهای پشته سنگی در شهرهای کوهبنان و طغرل جرد شناسایی شده که بسیاری از این گورهای پشته سنگی در ارتفاعات و ستیغ کوه های منطقه پراکنده است.

او با بیان اینکه غالب استقرارها و آثار شناسایی کوهبنان متعلق به دوره اسلامی است که با توسعه قنات ها، روستاهای زیادی شکل گرفته، افزود: با توجه به منابع تاریخی و حضور جهانگردان، کوهبنان در این دوران با جمعیت زیاد و توسعه شهری، دارای مساجد، خانقاه، برج ها، خانه های اعیانی و بازار بوده است که در این برنامه ثبت و مستندنگاری شده اند.

سرداری با بیان اینکه بیشتر این معادن از نوع کانی های سرب و روی هستند که در منابع تاریخی اشاره زیادی به آنها شده، کوهبنان را یکی از مهمترین مراکز تولید و فرآوری سرب و روی و معروف به توتیا دانست و افزود: با توجه به منابع غنی معدنی، تاکنون 12 معدن مس، سرب، روی و گل رخت شوی شناسایی شده و بقایایی از آثار شدادی و فلزکاری باستان نیز بدست آمده است.