تیروئیدیت هاشیموتو چیست؟

مجله پزشکی دکتر سلام/تیروئیدیت هاشیموتو نوعی التهاب مزمن غده تیروئید است که براثر یک بیماری خودایمنی به وجود می آید.

سیستم ایمنی به طور معمول بدن را در برابر میکروب هایی مانند باکتری و ویروس محافظت می کند و در صورت شناسایی عوامل بیماری زا در بدن سریعا حمله کرده وآنها را از بین می برند. به طور معمول، سیستم ایمنی بدن می تواند سلول های خارجی را از سلول های داخلی خود بدن تشخیص دهد. اما بیماری خود ایمنی، وضعیتی است که سیستم ایمنی بدن اشتباها بخشی از بدن مانند مفاصل یا پوست را به عنوان مهاجم شناسایی و با آزاد کردن پروتئین هایی به نام آنتی بادی به سلول های سالم حمله می کنند. شایع ترین بیماری های خود ایمنی وقتی بوجود می آیند که سیستم ایمنی بدن در برابر یک یا چند ماده تشکیل دهنده طبیعی بدن پاسخی را ایجاد کند که گویی مضر هستند.

هنگامی که سیستم ایمنی بدن قادر به تفکیک بین “خودی” و “غیر خودی” نیست، ممکن است سلول های ایمنی یا آنتی بادی هایی ایجاد کند که سلول ها، بافت ها و یا اعضای بدن خود را هدف قرار می دهد. این حملات باعث التهاب و آسیب بافتی و اختلالات خود ایمنی می شوند.

تیروئیدیت هاشیموتو از کجا آمد؟

تیروئیدیت هاشیموتو اولین بیماری خودایمنی شناخته شده است که در سال 1912 توسط شخصی به نام هاکارو هاشیموتو درآلمان کشف شد. این بیماری تقریبا سیر کندی دارد؛ یعنی به آرامی درغده تیروئید پیشرفت می کند و به تدریج باعث تخریب در بافت تیروئید و موجب افت سطح هورمون تیروئید در خون می شود.

دلایل بروز تیروئیدیت هاشیموتو

تا امروز هیچ علت قطعی برای ابتلا به این بیماری یافت نشده است، بعضی از متخصصان عامل آن را نوعی ویروس یا باکتری می دانند؛ امّا دانشمندان با مطالعه بیشتر، دلایلی را برای زمینه سازی هاشیموتو معرفی کرده اند ، مانند:

جنسیت

جالب است بدانید که این بیماری در زنان هفت برابر مردان شیوع دارد و شاید این نشانگر نقش هورمون های جنسی در بروزهاشیموتو باشد. زنان در بعضی موارد بعد از زایمان به این عارضه دچار می شوند که اغلب به صورت موقت است که بعد از یک سال خود به خود از بین می رود ، تنها بیست درصد این موارد پایدار می ماند که نیاز به درمان دارد.

تشعشعات

آیا می دانستید قرار گرفتن در معرض اشعه های درمانی احتمال ابتلا به کم کاری تیروئید و هاشیموتو را افزایش می دهد؟

مطالعات نشان می دهد ، بیمارانی که برای سرطان خون با اشعه تحت درمان قرار گرفته اند بیشتر به اختلالات این غده دچار شده اند.

وراثت و ژنتیک

متخصصان عوامل وراثتی را شایع ترین علت بیماری هاشیموتو می دانند؛ ولی از آنجا که دلایل کافی برای بروز این اختلال کشف نشده است، قوی ترین احتمال آن ژنتیک است. بررسی بیماران مبتلا به کم کاری تیروئید نشان داده است که اغلب آنها سابقه بیماری های خودایمنی و تیروئید را در خانواده خود داشته اند.

سن

هاشیموتو می تواند در هر سنی بوجود آید اما معمولا در سنین میانسالی شایع است.

بیماری خودایمنی دیگر

داشتن بیماری خود ایمنی دیگر از جمله آرتریت روماتوئید، دیابت نوع 1 یا لوپوس خطر ابتلا به بیماری هاشیموتو را افزایش می دهد.

از کجا بفهمیم که بیماری تیروئیدیت هاشیموتو داریم؟

در کل اگر احساس خستگی یا بی حالی مفرط می کنید، پوست خشک، یبوست و صدای خشن دارید یا مشکلات قبلی تیروئید یا گواتر دارید، پزشک برای شما تست بیماری هاشیموتو را می نویسد.

تشخیص بیماری هاشیموتو بر اساس علائم و نشانه های شما و نتایج آزمایشهایی است که سطح هورمون تیروئید (T3 و T4) و هورمون تحریک کننده هورمون تیروئید (TSH) تولید شده در غده هیپوفیز را اندازه گیری می کنند.

علائم بیماری تیروئیدیت هاشیموتو

علامت های این بیماری معمولا پنهان هستند و ممکن است تا چند سال تشخیص داده نشود، چرا که تیروئید هاشیموتو معمولا به آهستگی پیش روی می کند. بعد از آن این بیماری به طور معمول خود را با ورم کردن این غده بروز می دهد که در صورت تشدید، بلعیدن غذا و تنفس را با مشکل مواجه می کند. اما علائم دیگر این بیماری که به تدریج با کاهش هورمون های تیروئید در خون افزایش پیدا می کند ،عبارتند از :

افزایش حساسیت به سرما

یبوست

پوست خشک و رنگ پریده

صورت پف کرده

صدای گرفته

افزایش میزان کلسترول خون

افزایش وزن (اغلب 3 تا 6 کیلو)

درد عضلانی، حساسیت به لمس و خشکی (به خصوص در شانه ها و باسن)

درد و سفتی مفاصل، ورم زانو یا مفاصل کوچک دست و پا

ضعف عضلانی به خصوص در پایین تنه

افزایش میزان خون ریزی عادت ماهیانه یا طولانی شدن آن

افسردگی

فراموشکاری و کند بودن فرایند تفکر

عوارض بیماری تیروئیدیت هاشیموتو

گواتر:

بزرگ شدن غده تیروئید که گواتر هم نامیده می شود. کم کاری تیروئید یکی از علل اصلی ایجاد گواتر است که هاشیموتو اغلب خود را با کم کاری تیروئید نشان می دهد. بنابراین انتظار می رود که یکی از عوارض هاشیموتو گواتر باشد. گواتر موجب بروز مشکلاتی در تنفس فرد شده و بلع غذا را مشکل می کند.

مشکلات قلبی:

به علت افزایش مقدار کلسترول بد (LDL)، در اثر بیماری تیروئیدیت هاشیموتو، برخی مشکلات قلبی ایجاد می شوند. کم کاری تیروئید موجب افزایش اندازه قلب و به دنبال آن ناتوانی در عملکرد قلب می شود که عارضه ای بسیار خطرناک و جدی است.

مشکلات روانی:

افسردگی یکی از علائم ابتدایی بیماری هاشیموتو است که در اوایل بیماری خود را نشان می دهد و هرچه از زمان ابتلا به بیماری بگذرد، شرایط افسردگی وخیم تر می شود. بیماری هاشیموتو، می تواند باعث کاهش میل جنسی در زنان و مردان شود و همین موضوع نیز برای فرد مشکلات روانی خاص خود را به همراه دارد. همچنین این بیماری می تواند عملکرد ذهنی را کند کرده و فرد را تا حدود زیادی دچار فراموشی کند.

نقص نوزاد هنگام تولد:

نوزادانی که از مادران مبتلا به هاشیموتو متولد می شوند، بیشتر در معرض خطر نواقص مختلف در هنگام تولد هستند. این مشکلات بیشتر متوجه مشکلات فکری و رشد بدنی است که اغلب خود را در دوران کودکی نشان می دهند. همچنین در بین این نوزادان، کودکان لب شکری بیشتر دیده شده است. بنابراین برای جلوگیری از تولد چنین نوزادانی اگر قصد بارداری دارید، حتما آزمایش تیروئید را انجام داده و از سلامت خود مطمئن شوید.

درمان بیماری تیروئیدیت هاشیموتو

همان طور که قبلا اشاره کردیم، تیروئیدیت هاشیموتو اغلب خود را با کم کاری تیروئید نشان می دهد. فرد می تواند با مصرف داروهای هورمونی، مانند لووتیروکسین یا عصارهٔ خشک کرده تیروئید که برای کم کاری تیرو ئید استفاده می شود تا حد زیادی علائم بیماری را کنترل کند.

هورمون درمانی

اگر این بیماری موجب کمبود هورمون تیروئید گردد، از این روش استفاده می کنند. استفاده روزانه از لووتیروکسین مفید می باشد. لووتیروکسین بسیار شبیه هورمون تیروکسین مترشحه از غده تیروئید می باشد. به علت آن که، مقدار لووتیروکسین تجویزی ممکن است تغییر یابد، لذا بیمار باید هر 6 تا 12 ماه به پزشک مراجعه کند تا میزان TSH را در خون اندازه گیری کند.

قابل ذکر است که ، مقدار زیادی لووتیروکسین، باعث کاهش توده استخوانی و پوکی استخوان و آریتمی قلبی می شود.

داروها و مکمل

توجه داشته باشید که تعیین مقدار داروی مصرفی یا به عبارتی تعیین دوز دارو به شدت بیماری و وزن بیمار بستگی دارد و توسط پزشک تعیین می شود. ولی معمولاً مصرف یک قرص لووتیروکسین در روز سطح تیروکسین خون را در حالت عادی نگه می دارد. البته بیماران مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو اغلب لازم است تا پایان زندگی خود از این دارو استفاده کنند.

برخی داروها، مکمل ها و غذاها، بر جذب لووتیروکسین اثر دارند. اگر به مقدار زیاد از فراورده های سویا استفاده می کنید و یا رژیم های غنی از فیبر دارید و یا یکی از داروهای زیر را مصرف می کنید، حتما با پزشک خود مشورت کنید:

مکمل آهن

کلستیرامین (دارویی برای پایین آوردن کلسترول خون)

هیدروکسید آلومینیوم (داروی ضد اسید معده)

سدیم پلی استیرن سولفانات (برای جلوگیری از افزایش مقدار پتاسیم خون)

سوکرافیت (داروی اولسر یا زخم)

مکمل کلسیم

یادمان باشد همیشه تشخیص زودهنگام هر بیماری موجب درمان موفق تر آن می گردد. در مورد تیروئیدیت هاشیموتو هم در صورت تشخیص زودهنگام ، این بیماری به خوبی به درمان واکنش نشان می دهد. درمان تیروئید هاشیموتو اغلب با استفاده از جایگزینی هورمون و مصرف داروی لووتیروکسین انجام می شود. تعیین میزان مناسب دارو فرایندی است که پزشک با رصد کردن طولانی مدت بیمار قادر به تکمیل آن است. در صورتی که نیاز به درمان دارویی با لووتیروکسین در بیمار تشخیص داده، احتمال زیادی هست که به مصرف این دارو برای باقی عمر نیاز داشته باشد.