همراه با همگردی برای روستاگردی در ایران | روستاهای خراسان جنوبی

در این مطلب از روستاهای خراسان جنوبی که از زیباترین و جالب ترین روستاهای ایران است برایتان گفته ایم. در استان خراسان جنوبی می توانیم اقلیم های مختلف و متنوعی را ببینیم و این باعث به وجود آمدن روستا های متفاوتی در این استان شده است که هر کدام دارای قدمت زیادی هستند و از لحاظ آثار باستانی و طبیعت بکر ، خواص خودشان گردشگران را به خود جذب می کنند .

روستای ماخونیک

در کشور ما ایران حدودا 10 روستا وجود دارد که به دلایل داشتن ویژگی های طبیعی و زیستی و همچنین فرهنگی منحصر به فرد هستند . روستای ماخونیک یکی از روستاهای خراسان جنوبی و روستاهای ایران است. این روستا در فاصله 143 کیلومتری از شهر بیرجند یعنی مرکز خراسان جنوبی و در مرز مشترک بین ایران و افغانستان یعنی شرقی ترین نقطه خاک کشورمان قرار گرفته است . این روستا از طوابع شهرستان سر بیشه می باشد که به تحقیق باستان شناسان و با توجه به اسناد به دست آمده قدمتی 300 ساله دارد . در زمان قدیم این روستا با نام ماد خونیک نامیده می شده است . کلمه ماد خونیک که از دو بخش ماد و خونیک تشکیل شده است ، ماد بر گرفته شده از قوم ماد ( یکی از اقوام آریایی ) و خونیک به معنی محل سرد و خنک می باشد که بر روی هم یعنی مکانی سرد و خنک که قوم ماد در آن سکونت دارند . اما این اسم با گذر زمان به ماخونیک تبدیل شده است . یکی از ویژگی هایی که این روستا را در زمره روستا های عجیب کشور قرار داده است قد کوتاه اهالی آن می باشد ، که این موضوع باعث شده به روستای لی لی پوتی ها در ایران معروف شود . به طوری که متوسط قد آن ها بین 80 تا 120 سانتی متر می شود که این موضوع بر روی معماری خانه های آن ها نیز تاثیر داشته است . خانه های اهالی این روستا اغلب در زیر زمین ساخته شده است به طوری که بعضی از آن ها سقفی هم سطح با سطح زمین دارند و کف آن ها حدودا یک متر از سطح زمین پایین تر است و برای ورود و خروج از خانه از یک درب کوتاه چوبی استفاده می کنند ، به طوری که برای رفتن به داخل آن باید کاملا خم شد . این خانه ها دارای اشکال خاص و منظمی نیستند و بر حسب موقعیت قرار گیری و همچنین نا همواری های زمین با یک دیگر تفاوت دارند . بعضی از آن ها به شکل دایره و بعضی مربع شکل هستند . سقف این خانه ها معمولا از جنس چوب یا گل و خار و خاشاک می باشد . ابعاد داخلی آن ها متفاوت است اما بیشتر شان حدود 12 تا 16 متر جا دارند ، و تمامی امکانات یک خانه در یک اتاق جای گرفته است و ارتفاع از سقف تا کف این خانه ها حد اکثر یک متر و 60 می شود به طوری که نمی توان در آن ها کاملا ایستاد . تمامی این خانه ها در گودی زمین و در دامنه تپه ساخته شده اند و به صورت فشرده کاملا در کنار یک دیگر قرار دارند . یک مسجد در وسط این روستا واقع شده است ، نکته جالب این است که همه این خانه ها به این مسجد مرتبت هستند . هر خانه در این روستا که یکی از جالب ترین روستاهای ایران است دارای فضایی برابر با یک کرشک ( اجاق گلی برای طبخ غذا ) و یا یک کندیک ( مخزن نگه داری جو و گندم ) وجود دارد همچنین دارای طاق و طاقچه هستند . مردم این روستا مواد غذایی مورد نیازشان را از مزارع خودشان به دست می آورند و این کار بر شیوه غذایی آن ها تاثیر زیادی داشته است . بیشتر مواد تشکیل دهنده غذای آن ها را جو ، گیاهان کوهی ، شلغم ، چغندر و بنه تشکیل می دهد . همچنین شیر و کشک نیز از دام داران خریداری می کنند . تا چند سال گذشته مردم این روستا که یکی از زیباترین و عجیب ترین روستاهای ایران و روستاهای خراسان جنوبی ست، مردم ارتباط بسیار کمی با شهر ها داشتند . شغل بیشتر مردم ماخونیک کشاورزی است اما عده ای از آن ها دام ژروری هم می کنند . دام ژروران آن ها بیشتر بز پرورش می دهند زیرا پرورش این حیوان در مناطق کوهستانی راحت تر است . در این منطقه زمین کشاورزی بسیار کم است زیرا منطقه کوهستانی بوده و زمین ها به قطعات بسیار کوچکی تقسیم می شوند . حتی گاهی به یک متر مربع هم می رسند . در این روستا تقسیم محصول بسیار عادلانه انجام می شود و زمان آبیاری و کشاورزی در این زمین ها با طلوع و غروب خورشید ( در واقع بانگ خروس ) انجام می شود . این روستا نمونه ای صحیح از همکاری و هم چنین تعامل بین افراد را به نمایش می گذارد ، مثلا هر سال دام داران در مراسمی به نام کال حسنو کود های حیوانی را جمع آوری می کنند تا به طور عادلانه ما بین کشاورزان تقسیم شود . نام مراسمی که در بالا ذکر شد یعنی همان مراسم کال حسنو از مکانی غار مانند الهام گرفته شده است ، این مکان در دل کوه از 3 کیلو متری روستای ماخونیک قرار دارد که در زبان محلی به آن کال حسنو می گویند . شروع این مراسم را جارچی اعلام می نماید و مردم روستا به همراه کدخدا که بزرگ روستای آنها است برای کندن و تقسیم کردن کود ها به سمت غار حرکت می کند . یکی از ویژگی های بسیار جالب و مهم در روستای ماخونیک آرامش و امنیت بالای آن است ، به طوری که حتی یک مورد نزاع و یا جرم و جنایت در آن و جود ندارد وشورایی که به عنوان شورای حل اختلاف در این روستا تشکیل شده است به حل مشکلات مردم روستا های هم جوار می پر دازد . با وجودی که مردم ساکن در روستای ماخونیک از دنیای متمدن امروزی دور هستند اما به راحتی می توان گفت روابط انسانی میان آن ها نماد کامل و درستی از تمدن است . این روستا یکی از روستا های خراسان جنوبی است که به دلیل تمام ویژگی هایی که در بالا ذکر کردیم گردشگران خارجی و همچنین داخلی زیادی را به سمت خود جذب می کند .

روستای بویک

روستای بویک از روستاهای ایران و روستاهای خراسان جنوبی ست و زیر مجموعه شهرستان بیرجند است و در مجموعه دهستان شاخنات قرار دارد . جمعیت این روستا 264 نفر است که این آمار بر اساس آمارگیری که در سال 1390 انجام شده به دست آمده است .

روستای خراشاد

اگر از شهر بیرجند 20 کیلومتر فاصله بگیریم به روستایی به نام خراشاد می رسیم که یکی دیگر از از روستاهای خراسان جنوبی و روستاهای ایران می باشد . نام این روستا که از زبان پهلوی گرفته شده به معنی طلوع خورشید است . آب و هوای روستای خراشاد به دلیل همجواری با رشته کوه باقران سرد و کوهستانی است . این روستا که یکی از تاریخی ترین روستاهای ایران است، حدود 790 نفر یعنی تقریبا 220 خانوار را در خور جای داده است . شغل مردم آن بیشتر دامداری و کشاورزی است همچنین به گلیم بافی ، قالی بافی ، توبافی ( نوعی پارچه بافی سنتی ) نیز می پردازند . محصولات کشاورزی آن ها از زرشک ، عناب ، توت ، گردو ، زعفران و زرد آلو تشکیل می شود . در این روستا آثار باستانی هم دیده می شود ، از جمله به قلعه و برج خراشاد و تونلی که این دو را به یکدیگر متصل می کند ، آسیاب آبی ، حمام قدیمی و قبرستان گبرها ( زرتشتیان ) می توان اشاره کرد . همچنین این روستا به عنوان نخستین روستا از طرف سازمان میراث فرهنگی به عنوان روستایی هدف ، برای داشتن صنایع دستی انتخاب شده است . زیرا تو بافی که نوعی پارچه بافی سنتی استان خراسان است در این روستا کاملا و به صورت زیبا و صحیحی انجام می شود. می توان گفت تقریبا تمام بانوان این روستا بافندگی می کنند . روستای خراشاد دارای امکاناتی همچون مخابرات ، خانه بهداشت و بیمارستان روستایی ، تاکسی تلفنی ، بانک ، دفاتر بیمه و پست می باشد ، همچنین کانون های تربیتی ، ورزشی ، فرهنگی ... نیز در آن قرار دارد .

روستای دهک

در صورت حرکت در مسیر جاده بیرجند ـ زاهدان به روستایی به نام دهک عربخانه می رسیم یکی دیگر از از روستاهای خراسان جنوبی و روستاهای ایران می باشد. این روستای 1200 نفره از توابع شوسف در شهرستان نهبندان می باشد . در واقع 210 خانوار در این روستای گرم و خشک زندگی می کنند . البته به دلیل کوهستانی بودن منطقه تابستان ها کمی خنک می شود . نام این روستا در واقع به معنی ده کوچک است و در گذشته از زاهدان تا بیرجند تنها دهک و بعد از آن نهک ( همان نهبندان ) بوده است . مردم این روستا بیشتر به کار کشاورزی و دامداری مشغول هستند . در این روستا می توان چند اثر باستانی را نیز مشاهده کرد . از آن جمله قلعه کهنه دهک که مربوط به دوران صدر اسلام است که امروزه تنها ویرانه های آن بر جای مانده است و همچنین قلعه اسلام آباد را می توان نام برد . قالی بافی ، گلیم ، جاجیم و بافت پارچه های پنبه ای و برک از صنایع دستی این روستا می باشند .

باغستان سفلی

روستای باغستان سفلی یکی دیگر از از روستاهای خراسان جنوبی و روستاهای ایران می باشد که بین باغستان اسلامیه و علیا قرار گرفته است از شهرستان فردوس 6 کیلومتر و از بخش اسلامیه 3 کیلومتر فاصله دارد . مجموعا 178 خانوار یعنی حدودا 700 نفر در آن سکنی گزیده اند . دلیل انتخاب نام باغستان برای این روستا وجود باغ های زیاد در این منطقه است که البته در گذشته باغ های موجود در این روستا جزئ شهرستان طبس محسوب می شدند. در این روستا درختان چنار بلند و سر به فلک کشیده ای را می بینیم که وجود این درختان باعث خنک تر بودن هوای این منطقه نسبت به شهرستان فردوس شده است . در میان این همه درخت در روستا چناری کهنسال در منطقه سرآسیاب آن قرار گرفته است که به ثبت میراث فرهنگی نیز رسیده است . این روستا از لحاظ صنعتی پیشرفت داشته است به طوری که می توان در آن شهرک صنعتی ( که در آن چند گلخانه قرار دارد ) ، کارخانه اناری ، کارخانه شیر پاستوریزه و همچنین کارخانه نساجی را مشاهده کرد . صنایع دستی نیز در این روستا رونق خاص خود را دارا می باشد که از آن جمله می توان به تو بافی ، بافت قالی و قالیچه ، چادرشب ، بقبند و پلاس سنتی و همچنین چهار گلکی اشاره کرد . از سوغات و محصولات محلی آن نیز می توان انار شیرین آن ، رب انار ، نان های خوشمزه محلی ، ابریشم و همچنین قطیفه های محلی را نام برد .

ده سلم

این روستا یکی دیگر از از روستاهای خراسان جنوبی و روستاهای ایران می باشد که به دلیل داشتن نخلستان های زیاد خرما در دل کویر و ایجاد منظره زیبا در میان آن خشکی بزرگ مسافران را جذب خود می کند . در واقع این روستا در همسایگی استان کرمان قرار گرفته است و آخرین نقطه از حوزه استحفاظی شهرستان نهبندان می باشد . قدمت این روستا با نهبندان یکسان است زیرا آثاری برابر با قدمت شهرستان نهبندان دارد. در روستای ده سلم در بافت قدیمی آن قلعه ای قدیمی خودنمایی می کند که بعد گذشت سالیان هنوز دیوارهایی پابرجا دارد . البته دو قلعه دیگر نیز در این روستا دیده می شوند به نام های محمد تقی خان و ده بالا و شوره گزک ، که هر کدام از آن ها دارای قنات مخصوص به خود بوده اند . در این روستا که یکی از روستاهای ایران و روستاهای خراسان جنوبی ست، به دلیل قرار گرفتن در منطقه کویری خانه ها به صورت گنبدی و گلی ساخته شده اند . شغل اصلی مردم این روستا پرورش شتر است و چون قنات این روستا بسیار پر آب است بر خلاف تصور ما از منطقه کویری کشاورزی در آن از رونق خاصی برخوردار است . مردم ساکن در روستای ده سلم در کنار نخلستان های خرمای خود به کاشت جو ، گندم و پنبه نیز مشغول هستند .

کریمو

این روستا از سمت شمال به کوه سفید و شمال شرقی به کوه بیم می رسد و از سطح دریا 2000 متر ارتفاع دارد و در واقع در دره ای بسیار زیبا قرار گرفته است . اگر از شهر سرایان 30 کیلومتر به سمت شمال بروید به روستای کریمو خواهید رسید . این روستا دارای اقلیمی معتدل و نیمه خشک است و در فصول بهار و تابستان و همچنین اوایل پاییز هوایی مطبوع و دلپذیر دارد اما در زمستان دارای آب و هوایی سرد است . در این روستا حدود 1150 نفر یعنی 313 خانوار ساکن هستند . دلیل نامگذاری این روستا به روستای کریمو، عبور امامزاده کریم شاه در قرن دوم هجری از این منطقه و همچنین شهادت ایشان و سپس دفن این بزرگ در منطقه بوده است . در گذشته دور زائران امام هشتم از این روستا گذر می کردند . روستای کریمو جزو روستاهای قدیمی استان خراسان جنوبی محسوب می شود و بنای امامزاده کریم شاه و همچنین بافت قدیمی این روستا مهری بر این ادعا است . زبان مردم این روستا فارسی بوده و گویش ( لهجه ) آن ها خراسانی است . دین آنان اسلام و مذهبشان شیعه می باشد . شغل بیشتر مردم روستای کریمو دامداری ، باغداری و کشاورزی است البته در کنار آن به صنایع دستی نیز اشتغال دارند . وجود خاک مناسب و همچنین آب و هوای خوب باعث رونق کار کشاورزان و باغداران در این منطقه شده است . در این روستا باغداران به پرورش درختان سیب ، توت ، بادام ، آلو ، زردآلو و گردو مشغول هستند و کشاورزان به کشت زعفران ، یونجه ، گندم ، جو ، چغندر و تره بار می پردازند همچنین کشک و ماست نیز در این روستا تولید می شود . البته قالی بافی هم از منابع در آمدی مردم این روستا محسوب می شود. خانه های این روستا به دلیل قرار گرفتن در کوهپایه بسیار متراکم و نزدیک به هم در کوچه هایی پر پیچ و خم بنا شده اند و اغلب آن ها یک طبقه بوده وسقف هایی مسطح با در و پنجره هایی کوچک دارند . رودخانه کال این روستا را به دو بخش تقسیم کرده است . در ساخت خانه های قدیمی روستا بیشتر از چوب ، سنگ ، خشت و گل استفاده شده است . این روستا که یکی از روستاهای ایران و روستاهای خراسان جنوبی ست، دارای مکان های خوش آب و هوا و لذت بخشی فراوانی در خود و اطرافش می باشد .چشمه ای در نزدیکی آن به نام چشمه علوی قرار دارد که به دلیل سرسبزی و طبیعت دلپذیر اطراف آن به مکان تفریح و یا به عبارتی ییلاقی تبدیل شده است . چشمه دراز ، اکبرآباد ، چشمه مسکی ، مزرعه اسپید کوه ، تک تودک ، دره ی کلگی و سیدک از دیگر جاذبه های روستای کریمو محسوب می شود . البته در جاده سرایان به کریمو ییلاقات فراوان وزیبایی نیز وجود دارد که از آن جمله می توان به رودهن ، کلاته زرد ، دره حسن آباد ، کلاته رجب ، خال سفید ، آمین و بوسی ، هورمچ علیا و سفلا اشاره کرد . همچنین قنات های متعددی که در مسیر دره زیبای نای واقع شده اند طبیعت زیبایی را به ارمغان آورده اند . این روستا که یکی از تاریخی ترین روستاهای ایران است، مراسم و جشن های مخصوص به خود را نیز دارد که شرکت در آن ها می تواند لذت بخش باشد ، مانند مراسمی که در شب های زمستان برگذار می شود و در آن به صورت دسته جمعی به تهیه نوشیدنی به نام کف بیخ می پردازند . همچنین در مراسم خود از صدای دلنشین سازهایی چون سرنا ، دهل و دوتار نیز لذت می برند . ودر مراسم های خود رقص های زیبای خراسانی از جمله نبرد عشاق و چوب بازی را اجرا می کنند . البته به ندرت می توان لباس های محلی را در این روستا دید مگر بر تن زنان و مردان کهنسال روستا که همچنان به سنت ها و آیین کهن و قدیمی سرزمینشان پایبند هستند . در این روستا بازی هایی چون گردو بازی ، هفت سنگ و تیله بازی نیز انجام می شود . صنایع دستی هم در این روستا از جایگاه خاصی برخوردار است . از مهمترین آن ها می توان به بافت گلیم ، قالیچه ، زیلو و بخصوص قالی اشاره کرد . مردم روستای کریمو در بافت قالی و قالیچه های خود از طرح و نقش خراسانی استفاده می کنند و در کارهای خود طبیعت و حیات وحش را به نمایش می گذارند . مردم صنایع دستی خود را برای فروش به بازارهای موجود در شهرهایی چون طبس ، بیرجند ، قائنات و فردوس می برند . از سوغاتی های این روستا به غیر از صنایع دستی زیبای آن می توان آلو ، گردو و زعفران و همچنین برخی گیاهان دارویی را نام برد . می توانید برای دیدن این روستای زیبا از طریق راه آسفالته از شهرهای سرایان و فردوس به این روستا رفته و از غذاهای خوش طعم آن چون کوکوسبزی ، آبگوشت محلی ، انواع آش به ویژه آش شک و اشکنه لذت ببرید.

گازار

روستای گازار یکی دیگر از از روستاهای خراسان جنوبی و روستاهای ایران می باشد که از شهر بیرجند 73 کیلومتر و همچنین از شهر مهمویی 5 کیلومتر فاصله دارد . این روستا در تابستان دستخوش باد های تندی می شود اما به طور کلی دارای آب و هوایی خشک و سرد است . نام این روستا از کلمه جازار گرفته شده است البته کلمه جازار هم خود از گزار ( یعنی مکانی که در آن بوته های گز فراوانی می روید ) گرفته شده است زیرا در اطراف این روستا گیاه گز به وفور یافت می شود . در این روستا 1000 نفر ( حدود 260 خانوار ) که شغل اکثر آن ها کشاورزی و دامداری است زندگی می کنند . روستای گازار که یکی از روستاهای ایران و روستاهای خراسان جنوبی ست، قدمتی 1400 ساله دارد که از نشانه های آن می توان به کتابخانه و مکتب خانه قدیمی ، قلعه بزرگ و بسیار مستحکم و راه آبی قدیمی روستا اشاره کرد . البته در کتاب شیخ محمد باقر آیتی نیز به آن اشاراتی شده است . همچنین قلعه دیگری به نام برزو در آن قرار دارد که البته آثار کمی از آن بر جای مانده اما یادآور پهلوانان شاهنامه است . همچنین در این روستا حدود 50 قنات وجود دارد که وظیفه آبیاری مزارع کشت زرشک ، بادام ، آلو ، شلغم ، زعفران ، عناب ، هندوانه و چغندر را بر عهده دارند .