کاروانسرای حوض سلطان| کاروانسرایی آجری از آثار دوره قاجار

وقتی نام حوض سلطان را می شنویم، قطعا یادِ جاده ی قم، بیابان های برهوت و زمین های ترک خورده در ذهنمان تداعی می شود. اما همین حوض سلطان در فصل پاییز یکی از زیباترین مقصدهای گردشگران، طبیعت گردان و کویرنوردان است. گذر از این جاده ی بی انتها در گذشته های دور نه تنها راحت و آسان نبوده بلکه از مسیرهای دشوار برای تجار و مسافران بوده. کاروانسراهای بین راهی که در جاده ها برای اقامت و استراحت مسافران بوده، در گذشته های دور، بروبیایی داشتند. اما هم اکنون از آن ها هیچی باقی نمانده و به علت بی توجهی روبه نابودی است. در اینجا افسوس تنها واژه ای است که به زبان می آید. کاروانسرای حوض سلطان قم یکی از بزرگترین کاروانسرهای ایران در دوره صفوی- قاجار است که در یکی از مسیرهای پر رفت و آمد ایران، جاده ی تهران- قم و در شهرستان قم، بخش مرکزی و روستای چشمه شور قرارگرفته و متصل کننده ی این دو شهر به یکدیگر است و از جاذبه های تاریخی و گردشگری شهر قم به حساب می آید. این کاروانسرای تاریخی با شماره ثبت 7695 در تاریخ 17 اسفند سال 1381 در لیست آثار ملی ایران قرار گرفته. با همگردی برای سفری مختصر به کاروانسرای حوض سلطان قم همراه باشید. 

کاروانسرای حوض سلطان قم

کاروانسرایی آجری که در زمان ناصرالدین شاه بر روی یک پایه ی سنگی در دشت های جنوبی کوهمره احداث شده. این کاروانسرا سه تالار ستون دار در سه گوشه ی بنا دارد که در تالارها سکویی بین ستون ها برای نشستن طراحی شده و دارای حیاطی بزرگ که دورتا دور آن اتاق هایی آجری با ازاره هایی از سنگ سفید آهکی برای استراحت و اقامت مسافران ساخته شده و تنها یک راه ورودی با طاقی بزرگ در پیش خوان حیاط اصلی برای رفت و آمد وجود دارد. بعد از وارد شدن به دروازه ی اصلیِ کاروانسرا در دو طرف ورودی اتاق های نگهبانان و قهوه خانه به چشم می خورد. ایوان هایی که با قرینه سازی در جلوی اتاق ها طراحی شده، زیبایی این کاروانسرا را چند برابر کرده. در پشت ایوان ها تالاری برای پناه بردن از گرمای طاقت فرسای قم ساخته شده که به وسیله ی چهار تنوره همیشه دارای هوای خنک و مطلوب بوده. برای ورود به بالا خانه در کنار ایوان، راه پله ای قرار گرفته و در کنار این ایوان ها ورودی هایی تعبیه شده برای رفتن به اصطبل. راه ورود به تالار ستوندار از دهلیزِ بزرگی که در گوشه ی شمال شرقی است، ممکن می باشد. همچنین در این کاروانسرا آب انبارهایی برای ذخیره آب مورد استفاده روزانه ی مسافران وجود داشته. حیاطی برای پناه بردن از بادهای سوزان و گرد و غبار در جلوی کاروانسرا با طاق نمایی زیبا برای اقامت کاروانیان نمایان است. همچنین مکان های موقتی ای برای استراحت مسافران با اسب هایشان در زیر طاق نماها در نظر گرفته شده. اتاق هایی در سمت جنوب که به دیوار کاروانسرای صفویه متصل شده به چشم می خورد. بعد از اقامت راحت و استراحت، حمام کردن یکی از نیازهای مسافران بوده که در جنوب غرب این سازه ی وسیع حمامی با یک اتاق بزرگ و دو اتاق کوچکتر وجود دارد که از اتاق بزرگتر به عنوان رختکن و سربینه و از اتاق های کوچکتر برای برای ماساژ و آب تنی استفاده می کردند. کوره حمام برای تعبیه آب گرم در زیر این اتاق ها قرار گرفته بود. این کاروانسرا یکی از پیشرفته ترین کاروانسراهای کویری ایران در آن زمان بوده که در زمان های گذشته مسافران زیادی به آنجا رفت و آمد می کردند.