عظمت و شکوه فرهنگ و تاریخ ایران را می توان در کاخ تاریخی متعلق به سلسله هخامنشی که در شهرستان شوش استان خوزستان قرار گرفته، یافت. این اثر تاریخی با معماری کهن خود باعث شده که در کل جهان از شهر شوش به عنوان شهر تاریخی ایران یاد کنند. گردشگرانی که از آثار تاریخی و به جای مانده از ایران کهن در این شهرستان دیدن می کنند، محو زیبایی و عظمت معماری بناهای تاریخی این منطقه مخصوصا کاخ آپادانای شوش می شوند. امروز می خواهیم در مجله همگردی شما را به دیدن کاخ آپادانای شوش یا کاخ آپادانای داریوش که به شماره ثبت 3981 در سال 1380 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، ببریم. می ما می خواهیم شما را با ویژگی های باشکوه معماری این بنای کهن و تاریخچه آن آشنا کرده و اطلاعات مفیدی را در این زمینه ارائه دهیم. از شما دعوت می کنیم که تا آخر مطلب همراه ما باشید. شهر شوش که به عنوان قدیمی ترین شهرهای جهان شناخته می شود، در فاصله 40 کیلومتری از اندیمشک قرار دارد. در مورد این شهر و همچنین منطقه ای که کاخ آپادانای داریوش در آن قرار گرفته، نکات جالب توجهی وجود دارند، از جمله اینکه این منطقه در 9000 سال پیش کشاورز نشین بوده است.

محوطه تاریخی شوش

دستور ساخت کاخ آپادانای شوش در سال های بین 515 – 521 توسط داریوش کبیر داده شد. در واقع او دستور داد بر بالای عمارت تاریخی به جای ماده از زمان عیلامی ها این کاخ باشکوه را بسازند. همین امر سبب شده تا عده ای از کارشناسان تاریخی و باستان شناسان بر این عقیده تاکید داشته باشند که این شهر شاید در زمان داریوش به عنوان مهمترین شهر مذهبی به حساب می آمد. شهرستان شوش نه تنها در گذشته از ارزش و اعتبار زیادی در نزد حاکمان و حکومت های بزرگ ایران برخوردار بود، بلکه امروزه نیز آثار با ارزش تاریخ آن سبب شده که به عنوان یک شهر تاریخی مورد ستایش باستان شناسان و محققان تاریخی باشد. محوطه تاریخی شوش که کاخ آپادانای داریوش یکی از بناهای تاریخی بی نظیر آن است، در فهرست آثار میراث جهانی در سال 2015 میلادی و در طی سی و نهمین جلسه این کمیته به ثبت رسید. آنگونه که این کاخ را وصف کرده اند، به نظر می رسد که بنای این کاخ از تالارهایی با ستون های زیاد چیزی شبیه به تخت جمشید تشکیل شده بود. آثاری که در منطقه شوش و طی کاوش های باستان شناسان فرانسوی در سال 1849 کشف شده، تمام دوره های تاریخی از امپراتوری هخامنشیان گرفته تا دوره های ساسانیان و قبل از تاریخ را در بر می گیرند. متاسفانه، این آثار با ارزش تاریخی نیز از طمع بیگانگان به دور نبوده و امروزه در موزه لوور فرانسه می توانیم سرستون های کاخ را که با اره از محل اصلی خود بریده شده اند و در این محل نگهداری می شوند، از نزدیک مشاهده کنیم که نتیجه بد عهدی و خیانت باستان شناسان فرانسوی به میراث تاریخی کشور ما بوده است. کسانی که دوست دارند از چگونگی ساخت کاخ آپادانای شوش باخبر شوند، می توانند به نوشته های کتیبه ای که متعلق به زمان حکومت داریوش است، مراجعه کنند. از روی ترجمه نوشته های این کتیبه می توان فهمید که در زمان اردشیر اول، نوه داریوش که بعد از مرگ داریوش به حکومت رسید، این کاخ دچار آتش سوزی شد و بعدها اردشیر دوم، نوه دیگر داریوش دست به تعمیر و بازسازی آن زد.

معماری کاخ آپادانا

از نظر معماری به عقیده کارشناسان امر این کاخ به مانند عمارتی کوشک مانند با اتاق ها و تالارهایی زیاد و سه ایوان و تعدادی ستون در بخش های شرقی و غربی و شمالی ساخته شد. تعداد اتاق های این عمارت باشکوه که تا به امروز مورد بررسی قرار گرفته، به 110 اتاق و تالار می رسند. همچنین نتایج باستان شناسی نشان می دهند که کاخ آپادانای داریوش دارای 6 حیاط بوده که 3 تا از حیاط های بزرگ آن در محور غربی و شرقی کاخ و 3 حیاط دیگر در بخش شمالی ساخته شده بودند. راهرویی بزرگ تمام این حیاط ها را که در محوطه درونی کاخ باشکوه آپادانا قرار داشتند، به یکدیگر متصل می کرد. از بی نظیرترین نکات طراحی و معماری کاخ، روشنایی و تهویه اتاق ها و عمارت های آن بوده که توسط این حیاط ها تامین می شد. در قسمت مرکزی محوطه تالار مرکزی کاخ قرار داشت، تالاری که گفته می شود دارای ابعادی به اندازه 58 در 58 متر بوده و از 36 ستون به صورت کله گاوی با ارتفاعی بالغ بر 20 متر ساخته شده بود. برای ایوان های این بنای باشکوه نیز دو ردیف ستون 6 تایی طراحی گشت. معماری بی نظیر کاخ آپادانای شوش چشم همگان را به خود جلب می کند. این کاخ که در زمینی به مساحت 10434 متر و به دستور داریوش بزرگ احداث شده، از طراحی ویژه ای در زمان خود برخوردار بود. از جمله قسمت های تشکیل دهنده این کاخ می توان به حرم سرا، تالار بام عام، سه حیاط مرکزی و کاخ پذیرایی اشاره کرد. برای ساخت دیوارهایی که قسمت داخلی کاخ آپادانا را از یکدیگر جدا می کنند، از آجر لعاب دار که با نقش هایی قدیمی چون، شیر بالدار، سپاه جاویدان و گل نیلوفر آبی تزئین شده، استفاده کرده بودند.

شهر باستانی شوش و آپادانی معروف

قدمت شهرستان تاریخی شوش که بناهای تاریخی بیشماری در آن قرار گرفته و از نظر گردشگری تاریخی اهمیت و ارزش زیادی برای توریست های داخلی و خارجی دارد، به 4000 سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد. شهرستانی که از آن می توان به عنوان یکی کهن ترین منطقه مسکونی در ایران نام برد. پیشینه تاریخی این شهرستان سبب شده که تمدنی ارزشمند از بناها و آثار تاریخی برای آیندگان به وجود آید. اولین نشانه های سکونت انسان را می توان در این شهرستان و در دهکده ای که 7000 سال قبل از میلاد مسیح در این منطقه وجود داشت، جستجو کرد. به دلیل ارزش بالای تاریخی و باستان شناسی که این منطقه دارد، همین الان که شما در حال خواندن این متن هستید، همچنان کاوشگران، باستان شناسان و تاریخ شناسان در حال جستجوی بخش های مختلف فرهنگ و تاریخ گذشتگانی هستند که روزگاری دور در این منطقه زندگی می کردند. شهر شوش شاهد افول و عروج پادشاهان و امپراتوری های بزرگ بوده و خاطرات تاریخی خود را از زمان حکومت امپراتوری های بزرگ همچون هخامنشیان به صورت بناهای تاریخی برای عصر ما به یادگار گذاشته است. آثار تاریخی و باشکوهی که در این شهرستان قرار گرفته اند، ارزششان جدای تاریخی بودن نشان دهنده فرهنگ و هویت غنی سرزمین ایران است. این آثار تاریخی آنقدر بی نظیر و ستودنی بوده که باستان شناسان، مورخان و تاریخ شناسان را به تحسین خود وا داشته اند.

شوش و مارسل و ژان دیولافوا (Marcel-August & Jane Dieulafoy)

مارسل اوگست دیولافوا به همراه همسرش مادام ژان دیولافوا از سوی دولت فرانسه مامور شده بود که در سال 1881 برای کاوش بر روی شوش و آثار باستانی این منطقه به ایران بیایند. آن ها سه بار به کشور ما سفر کردند. در کتابی که همسر مارسل اوگوست در مورد مشاهدات اجتماعی و مطالعات و یافته های باستان شناسی به رشته تحریر در آورده، یادداشت های روزانه او را درباره کاخ آپادانای داریوش می توانیم بخوانیم. دیولافوا از سوی دولت فرانسه مدال لژیوم دونور را نصیب خود کرد. دیروز به حالت تاسف گاوسنگی بزرگی که چیزی در حدود 12 هزار تن وزنش است را نگاه می کردم. این گاو سنگی سنگین وزن در طی کاوش های چند روز اخیر کشف شده است. تصورش را بکنید چگونه یک چنین توده بزرگی را در آن زمان توانسته اند حرکت دهند؟ بالاخره با اندکی نگاه کردن خشم تمام وجودم را فرا گرفت و حیوان سنگی را به زیر پتکی گرفتم. ضربه هایم آنقدر خشمگین و سنگین بودند که سر ستون از هم مانند میوه ای شکافته شد. اگر دیر جنبیده بودیم قطعه سنگ بزرگی که در اثر ضربه سنگین من بر سر ستون سنگی وارد آمد و از کنار ما رد شد، ممکن بود صدمه جبران ناپذیری را به پای ما وارد کند. متاسفانه این زوج باستان شناس اشیای با ارزشی را از این مجموعه تاریخی به دور از مفاد قرارداد دولت فرانسه با ایران و به صورت غیرقانونی به خارج از کشور برده و امروزه در موزه لوور فرانسه نگهداری می شوند. حتی دربار قاجار اعتراض خود را نسبت به سرقت این اشیای با ارزش تاریخی ایران به دولت فرانسه اعلام داشت و تنها اقدامی که از سوی دولت فرانسه صورت گرفت، این بود که دولت ایران را دعوت کرد تا از موزه لوور پاریس دیدن کند. متاسفانه، شاه قاجار که آخرین سفرش در سال 1307 هجری قمری به کشور فرانسه بود، تحت تاثیر قرار گرفت و به راحتی خام دولت فرانسه شد. او نه تنها اعتراض خود را پس گرفت، بلکه قراردادی دیگر با آن ها بست تا کارشناسان فرانسوی برای کاوش مجدد به شوش بیایند.