مسجد شیخ لطف الله اصفهان | اوج معماری عصر صفویه

اصفهان شهر تاریخی و زیبای ایران دارای جاذبه های بسیاری است و افراد بسیاری از سرتاسر ایران و جهان در طول سال به آن سفر می کنند و از زیبایی های آن لذت می برند. یکی از این جاذبه ها مسجد شیخ لطف الله اصفهان واقع در میدان نقش جهان است و از آنجایی که اصفهان در زمان صفوی پایتخت ایران به شمار می رفته به همین دلیل بیشتر جاذبه های تاریخی آن مثل معماری مسجد شیخ لطف الله اصفهان متعلق به این دوران است. در این متن خواندنی با همگردی همراه باشید تا با معماری و تاریخچه مسجد شیخ لطف الله اصفهان بیشتر آشنا شوید.

معرفی

در بخش شرقی میدان نقش جهان اصفهان، بنای بسیار با ارزشی به نام مسجد شیخ لطف الله جلوه گری می کند. این بنا در کنار مسجد امام (شاه سابق) و رو به روی عمارت عالی قاپو قرار دارد. ساخت این مسجد به دستور شاه عباس اول صفوی در سال 1603 میلادی شروع شد و 16 سال بعد تکمیل گردید. معمار مسجد شیخ لطف الله، محمدرضا اصفهانی بوده که به صورت بسیار زیبایی این بنا را خلق کرده است، معماری این مسجد را به حق جز شاهکارهای معماری قرن 11 هجری می دانیم. در طول سال گردشگران از این بنای زیبا و خیره کننده دیدن می کنند. مسجد شیخ لطف الله به سال 1310 شمسی به ثبت ملی رسید.

تاریخچه مسجد شیخ لطف الله اصفهان

همانطور که در بالا نیز گفته شد، ساخت این مسجد حدود 16 سال طول کشید. در این زمان معماری صفوی به اوج خود رسیده بود و نقشه های دیگری مانند باغ هزار جریب و چهار باغ نیز در دست اجرا بود. مسجد شیخ لطف الله در زمان ساخت، نام های دیگری مانند فتح الله و صدر داشته است. یکی از روحانیون شیعه در آن زمان، شیخ لطف الله جبل عاملی بود که به کمک شاه عباس همانند شیخ بهایی از لبنان به ایران آمد. حکومت صفوی، حکومت اسلامی بود و علما و روحانیون شیعه در این حکومت جایگاه ویژه ای داشتند و به همین دلیل، شاه عباس برای تجلیل از او، دستور ساخت چنین مسجدی را می دهد. خوب است بدانید شیخ لطف الله، پدر همسر شاه عباس صفوی بوده و مسجد در محل زندگی او بنا شده است. در کنار مسجد، مدرسه ای بنا شد تا شیخ لطف الله به تدریس نیز بپردازد و در طی زمان، این مدرسه از بین رفت و دیگر اثری از آن نمی بینیم.

معماری مسجد شیخ لطف الله اصفهان

معماری این مسجد جز بهترین ها در نوع خود است. این مسجد به طرز شگفت انگیز و بسیار زیبایی ساخته شده که هر فردی را به خود جذب می کند. از جمله عناصر بسیار زیبای این بنا، کاشی کاری های آن است که در سال 1028 هجری پایان یافت. سر در این بنا کتیبه ای دیده می شود که توسط استاد علیرضا عباسی نوشته شده، دیگر کتیبه های این بنا که در داخل آن قرار دارند نیز کار استاد علیرضا عباسی و باقر بنا هستند. در قسمت ورودی درب چوبی دو لنگه ای دیده می شود که تماما از چوب چنار یک پارچه تشکیل شده است. در معماری این مسجد از شبستان ورودی و مناره استفاده نشده است، اما ورودی آن با چند پله آغار می شود. مشخصه اصلی معماری مسجد شیخ لطف الله چرخش 45 درجه ای آن نسبت به قبله بوده که چنین چیزی در معماری پاشنه خوانده می شود. شگفتی چنین معماری در این است که در فضای بیرونی هیچ گونه چرخش و کجی در بنا احساس نمی شود، دلیل آن هم وجود یک راهرو است که در سمت چپ قرار دارد سپس یک پیچ به سمت راست دارد. این راهرو به طور کامل از کاشی کاری پر شده است، کاشی های این راهرو بیشتر به رنگ سبز و آبی هستند. بعد از گذر از این راهروی زیبا به فضای اصلی که گنبد بر روی آن قرار دارد می رسیم. این گنبد از زمین تنها 32 متر ارتفاع دارد که می توان گفت به نسبت ارتفاع کمی است. گنبد مسجد شیخ لطف الله در نوع خود جز زیباترین ها است که در ساخت آن از فرم ها، تزئینات و رنگ های به خصوصی استفاده شده است. این بنا در قسمت های پایینی پلان چهار ضلعی و در قسمت های بالایی پلان 8 ضلعی دارد. در این مسجد دیوارها عرض بسیار زیادی دارند، دیوارهای اصلی 2 متر و دیوارهایی که در آن ها پنجره وجود دارد، 1.7 متر عرض دارد، دلیل عریض بودنشان تحمل سنگینی این بنا است. در قست ورودی مسجد، فضای بازی دیده می شود که برای روشنایی محراب و روشنایی کلی کاربرد دارد. برای روشنایی کلی این مسجد از 16 پنجره مشبک استفاده شده است. به دلیل مشبک بودن این پنجره ها، بخشی از نور خورشید را وارد فضای داخلی مسجد می کنند، این میزان تابش نور توسط معمار این بنا حساب شده است تا توجه بیشتری به سمت کاشی صورت گیرد. در محراب این مسجد دو لوح دیده می شود که بر روی آن ها عبارت: عمل فقیر حقیر محتاج بر رحمت خدا محمدرضا ابن استاد حسین بنا اصفهانی، نوشته شده است. در اطراف این محراب نیر چند کتیبه وجود دارد که روایاتی از پیامبر و امام جعفر صادق و اشعاری به خط استاد علیرضا عباسی نوشته شده است. اشعاری که بر روی این کتیبه ها نوشته شده طبق تحقیقات انجام شده متعلق به شیخ بهایی است. آیاتی به خط ثلث در 4 گوشه مسجد بر روی کاشی های سفید حک شده اند.