همه چیز در رابطه با سفر کردن افراد ناتوان

تعریف های مشابهی در فرهنگ نامه ها از سفر آمده است:

سفر، در لغت به معنای بیرون آمدن از شهر خود و به محل دیگر رفتن است، نیز به معنای قطع مسافت و راهی که از مکانی به مکان دور طی می کند، آمده است. فرهنگ های عربی سفر را "کشف حجاب و کنار زدن پرده" معنا کرده اند، حجاب هایی که معمولا از جنس اعیان و اشیای خارجی است

سیر و سیاحت با انگیزه صحیح و عقلایی، در قرآن کریم مورد تائید و تشویق قرار گرفته و از مومنان خواسته شده که با مسافرت به گوشه و کنار جهان در سرنوشت ملت های گذشته بیاندیشند و عبرت بگیرند.

گاهی نیز هدف از مسافرت، رفع خستگی و افسردگی است. انسان های خسته از رنج کار و تلاش، با سفر به مناطق مختلف و استفاده از مناظر زیبای طبیعت، خستگی را از تن به در کرده، برای کار و کوشش بیشتر، آمادگی پیدا می کنند. پیامبر (ص) فرمود: " مسافرت کنید تا سالم شوید" گاهی هم سفر با انگیزه ستیز با دشمن و یا حضور یافتن در دیار دوست شکل می گیرد که سفر به قصد جهاد و حج، پاداش بهشت برین دارد. امیرمومنان علی (ع) در این زمینه فرموده است: برای مجاهدان راه خدا (که به خاطر دفاع از حیثیت و شرف خویش پا به میدان جهاد می نهند) و برای آن کس که برای انجام حج از خانه بیرون می رود و در بین راه مرگ گریبانش را می گیرد بهشت را ضمانت می کنم.

در سایر ادیان نیز چنین مشابهت هایی وجود دارد برای مثال پائولو کوئیلو، نویسنده مشهور جهان سفری معنوی را همانند مسلمانان تجربه کرد. پائولو کوئیلو برزیلی پس از پیمودن جاده، "سانتایگو که از کوه های پیرنه فرانسه آغاز می شود و شبه جزیزه (لیری) در اسپانیا رفت و خاطرات خود را در کتابی به نام (خاطرات یک مغ) نوشت. پائولو کوئیلو در این سفر، اسرار و رموز معنوی فراوانی را آموخت، به طوری که بر نحوه زندگی و سلوک معنوی وی تاثیر به سزایی داشت و از آن به بعد روی زندگی این فرد تغییر کرد.

تاثیر سفر بر روح و روان

بسیار سفر باید تا پخته شود خامی

سفر در فرهنگ ما ایرانی ها از گذشته تا امروز معانی و تعاریف مختلفی داشته است. روزگاری در قدیم الایام فقط راهکاری برای زنده بودن بوده و اندک کسانی به آن به دید سیاحت نگاه کرده اند. عده ای هم از آن به عنوان مرحله ای برای سیر و سلوک عاشقانه و عارفانه یاد کرده و خیلی ها هم آن را محکی برای شناخت اطرافیان نامیده اند. در تعریف مدرن تر آن هم با چیز عجیبی روبه رو می شویم که خودتان بهتر با نمود آن آشنا هستید. خیلی از ما سفر را فقط از نقطه ای به نقطه دیگر نقل مکان کردن می دانیم و هیچ آداب و سلوک دیگری هم برای آن قائل نیستیم، اما دسته اندک دیگری هم هستند که طبق یک حس سفر می کنند. اتفاقی برای سیاحت کردن و لذت بردن از تمام چیزهایی که به آن ربط پیدا می کند. چیزی درست مثل اتفاقی که برای جهانگردان حرفه ای می افتد.

تجربه و آموزه های عملی ثابت کرده اند که سفر، نقش مثبتی در تندرستی و بهداشت روانی انسان دارد. شاید این اثر جسمی و روانی از آن روی باشد که با تغییر آب و هوا و پای نهادن به دنیاهای جدید، روح آدمی به وجد و سرور می آید و همین فرحناکی در سلامت جسم نیز اثر می گذارد. به هر روی پیامبر عظیم الشان اسلامی صلی الله علیه و آله به صراحت فرموده اند: سافرواتحصوا، سفرکنید، تا صحت یابید.

در سفر از تکرارهای روز مره خلاص شده و به خود این فرصت را می دهید که دور از همه روزمرگی ها صفحه ای جدید در زندگی باز کنید، کسب تجارب جدید، گشت و گذار در طبیعت و آشنایی با آداب و رسوم و فرهنگ های سایر اقوام و ملل از نتایج بارز سفر بوده که نه تنها به سلامت بیشتر روح و روان منجر شده، بلکه اطلاعات عمومی را هم افزایش می دهد.

سفر به انسان (از آن جمله معلول) می آموزد که چگونه با مشکلات رو در رو شود و چگونه از عهده آن ها برآید، زیرا هر مسافری در طی مسیر با مرارت هایی رو به رو شده که ناگزیر از رفع و رجوع آن هاست. این درگیری موقت با مشکلات، تمرین مناسبی برای حضور فعالانه در همه عرصه های زندگی است.

چگونگی سفر و لذت از آن با میزان تحصیلات، تربیت و شخصیت مرتبط است و بیش از آنکه به توانایی جسمانی و اقتصادی و یا میزان بهره وری از ابزارها و تجهیزات خاص مربوط شود، موضوعی درونی یا حسی و عاطفی است، همانطور که کسب لذت از مشاهده تابلو نقاشی زیبا یا گوش دادن به قطعه موسیقی فاخر و ارزشمند در انسان ها یکسان نیست، مشاهده امواج دریا یا اقامت در کنار دریاچه آرام یا نظاره آسمان پرستاره کویر همه را به یک اندازه به وجد نمی آورد.

مسافری خوب تلقی شده که بداند چگونه از سفر لذت برد و آنرا تفریحی پر هزینه و دشوار نداند، در این صورت می توان حتی بدون برنامه ریزی قبلی یا بدون هیچ نیازی به مقدمات طولانی و خسته کننده به نقاط دور و نزدیک محل سکونت خود سفر کنیم.
وقتی خبرنگاری چند سال پیش از مرگ دکتر پرویز ذوالعین (پر سفرترین جهانگرد ایرانی که موفق شد به 190 کشور جهان سفر کند) پرسید شما چگونه برنامه ریزی کردید تا توانستید این همه سفر کنید؟

پاسخ داد که اگر می خواستم برنامه ریزی کنم، 190 کشور که هیچ، به 10 کشور هم نمی توانستم سری بزنم، توصیه می کنم سفر را سهل و آسان بگیرید و خود را درگیر قیود و زواید آن نکنید تا آرامش بیشتری را تجربه کنید.

سفر حس تازگی و نو شدن به انسان می دهد، احساس خوب دور شدن و جدا شدن از زنجیرهای سنگین خود ساخته و نامرئی که شب و روز به دنبال خود می کشیم، این زنجیرها سبب فشارها و استرس هایی بر روح و روان می شود و به تدریج جسم یا بدن را به بیماری مختلف مبتلا می کند، اجبار سر وقت خوابیدن و بیدار شدن، بی تاخیر به محل کار و قرار رسیدن، چگونگی انجام امور و وظایف محوله از متداول ترین زنجیرهایی هستند که ناخواسته با خود حمل می کنیم.

در سفر و طول مسافرت معمولا سبکبال، راحت و آزاد از تمامی این زنجیرها و به دور از نظم های دست و پا گیر روزانه با استراحت، گشت و گذار و تفریح به بازسازی روح و روانت کمک می کنی، در طول سفر جسم و روح سبکبال و رها شده از قفس روزمرگی با شادی زایدالوصفی به پرواز در آمده و خود را برای تحمل هر چه آسان تر و کم هزینه تر فشارهای فرساینده جسم و روح آماده می کند.

محدودیت های حرکتی در تعاریف جدید و در بحث طبقه بندی بین المللی (icidh 1980) به سه طبقه نقص، ناتوانی و معلولیت تقسیم شده اند.

معلولیت محدودیتی است که در نتیجه نقص و ناتوانی ایجاد می شود به طوریکه فعالیت شخص در زندگی کم می شود که یک مشخصه شخصی نیست، بلکه در رابطه با محیط زندگی است. در واقع فرد معلول محدودیت مشارکت در جامعه دارد و معلولیت در اثر عوامل محیطی افزایش می یابد.

در زندگی همه ما کار از اهمیت ویژه و خاصی برخوردار است، اما در کنار آن تفریح و استراحت هم بسیار مهم است آنقدر که می تواند در چگونگی انجام کار، بهره وری و راندمان آن بسیار موثر باشد. نباید از این واقعیت غفلت نمود که در زندگی هیچ چیز ارزشمندتر از شادمانی، آرامش و رضایت خاطر نیست و در واقع کار و تلاش طاقت فرسا برای دستیابی به این نعمات و موهبت ها است.

در معلولین به دلیل محدودیت های جسمانی و محیطی متعدد نیاز به شادمانی، آرامش و رضایت خاطر در استمرار زندگی مطلوب تر آنان بسیار پر رنگ و پر اهمیت می شود، به همان نسبت نیز نیاز به سفر، تفریح و تغییر ذائقه ضرورت بیشتری می یابد.

معلولان اعم از ناشنوایان، نابینایان و آنان که دارای محدودیت حرکتی هستند نیز مانند هر کس دیگری حق بازدید از موزه ها و اماکن تاریخی و طبیعی را دارند، اما لازم است در ابتدا مناسب سازی در آن ها صورت گیرد یا تجهیزات و خدمات مناسب با توانایی معلولین جسمی- حرکتی (از آن جمله ضایعه نخاعی) و حسی به آسانی در دسترس باشد که بی تردید تا با قوانینی خاص این مهم و خواسته برحق حمایت نشود تحقق آن ناممکن بنظر می رسد.

همانطور که گفته شد معلولان نیز مانند دیگران حق دارند به سفر بروند حال چه به منظور تفریح و بازدید از سایت های تاریخی و فرهنگی و چه به منظور درمان که البته سفر درمانی برای ایشان از اهمیت خاصی برخوردار است. به گزارش CHN میراث طبیعی و فرهنگی، میراثی عام هستند بدین معنی که متعلق به عموم مردم اند و نگهداری و مراقبت از این آثار نیازمند احساس مسئولیت همه آحاد جامعه است و از سوی دیگر هر نفر حق بازدید و بهره برداری از این آثار را دارد. از این حیث میان افراد سالم و آنان که محدودیت جسمی دارند تفاوتی وجود ندارد، افراد ناشنوا، نابینا و یا معلولان جسمی حرکتی به اندازه افراد سالم حق سفر و رفتن به موزه ها و یا سایت های تاریخی فرهنگی مانند تخت جمشید و ارگ بم و سایت های طبیعی اعم از دشت لار و چشمه دیمه یا اقصی نقاط کشورمان ایران و دیگر کشورها را دارند.

طبق بررسی های انجام شده از سوی همایش معلولان جسمی اروپا تنها در کشورهای اروپایی بیش از 50 میلیون نفر با ناتوانی های جسمی زندگی می کنند که بر این تعداد باید رقم رو به رشد دیگری از افراد سالمند بالای 65 سال را افزود و این رقم نشان دهنده تعداد بسیار زیاد مسافران بالقوه برای بازارهای مختلف صنعت توریسم داخلی و خارجی است، اما این بازار تنها در کشورهای توسعه یافته رونق یافته است.

همچنین طبق آخرین بررسی های انجام شده از سوی یکی از موسسات آکادمیک انگلستان تخمین زده شده که حدود 27 درصد از کل جمعیت اتحادیه اروپا از طرح ویژه توریسم برای همه که در این کشور طراحی و اجرا شده بهره می برند و این بخش از صنعت گردشگری طبق همین بررسی ها درآمدی بالغ بر 80 میلیارد یورو در سال تولید می کند.

این آمار و ارقام در عین حال بخش عظیمی از جمعیت با ناتوانی های خاص نظیر زنان باردار و خانواده هایشان و نیز کودکان را مورد توجه قرار نداده و از نظر جغرافیایی نیز چنان که آمد تنها بر کشورهای اروپایی تمرکز داشته باشد، بنابراین مسافران خاص از سایر نواحی جهان از جمله امریکا و استرالیا و آسیا را می توان بر این ارقام افزود که بی تردید رقم شگفت آوری خواهد شد.

با توجه به این ارقام ایجاد کشتی های مناسب و نیز ایجاد پایانه ها و مراکز ویژه برای افراد معلول و نیز تامین امکانات حمل و نقل زمینی و همچنین ارائه مقاصد توریستی با شرایط مناسب معلولان نه تنها یک اقدام خیریه نیست، بلکه یک تجارت عالی و مقرون به صرفه است.

در حال حاضر توریسم برای معلولان بازار رو به رشد جهانی توریسم بدون مرز، سفر آسان، توریسم برای همه از جمله عبارات و عناوینی هستند که در سال های اخیر در زمینه مسائل مربوط به سفر معلولان بدنی در بیشتر کشورهای پررونق توریستی جهان رواج یافته و موضوع اصلی آن بر وضعیت افراد معلول و یا سالمندانی است که از پول و فرصت کافی برای استفاده از طیف وسیعی از خدمات گردشگری برخوردارند.

انتشار و رواج این موضوع سبب شده که تجارت و صنعت توریسم، سفر و هتل داری برای افراد معلول در سطح جهانی به مبحث روز و مهمی تبدیل شود و عناوین فرعی ترین در این زمینه نظیر سفر شهروندان سالمند، سفر برای روندگان کم سرعت، گشت و گذار برای دیالیزی ها، توریسم درمانی و مانند آن را مطرح کند.

در کشورهای توسعه یافته به طور کلی با توجه به رشد فزاینده فرصت های برابر شغلی و تحصیلی و تفریحی برای معلولان مسئله توریسم ویژه معلولان نیز به عنوان بخشی از این امکانات مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر این توریسم آسان برای معلولان عمدتا با انگیزه های مالی و اکثرا در کشورهایی چون آمریکا، بریتانیا، ژاپن، هنگ کنگ، سنگاپور، استرالیا، چین و نیوزیلند رشد و توسعه یافته و در سایر کشورهای جهان از آن جمله همچنان مورد غفلت است.

در نتیجه به رغم تلاش های جاری در سطح جهانی هنوز 650 میلیون انسان معلول با مشکلات و محدودیت های گوناگون مسافرتی نظیر مشکلات حمل و نقل، خدمات راهنمایی، مقاصد دشوار و دسترس ناپذیر، مشکلات ناشی از پیدا کردن تاکسی و اتوبوس و خدمات هواپیمایی و همچنین مشکلات موجود در استفاده از اتاق هتل ها و رستوران ها و نیز با مشکل کمبود افراد علاقمند و داوطلب به همکاری و یاری مواجه اند.

علاوه بر این ها مسئله هزینه های اضافی نیز نکته مهمی است، زیرا یک توریست معلول نیازمند به استفاده از ابزارهایی چون ویلچر، عصاهای مخصوص و یا کفش های مخصوص ارتوپدی و مانند آن هستند که هزینه سفر را از سطح عادی بالاتر می برد. طبق برآوردهای انجام شده روشن شده است که توریسم و سفر برای یک فرد معلول در حدود 30 تا 200 درصد هزینه بیشتر از افراد عادی تحمیل می کند.

به نظر می رسد که اطلاعات نارسا و یا فقدان هر گونه اطلاعات در زمینه توریسم معلولان به خود افراد معلول یکی از مهمترین عوامل رشد بالقوه این حوزه از توریسم باشد. در نتیجه افراد معلول اغلب اطلاعات بسیار اندکی درباره توریسم معلولان و راه های سفر آسان تر و مطلوب تر دارند. اغلب اطلاعات شفاهی اطرافیان و بستگان تنها منبع اطلاعات افراد است.

این مسئله حتی در اینترنت هم تا حد زیادی نادیده گرفته شده است. بنابراین لازم است که سایت های وابسته به صنایع و خدمات گردشگری به وضوح به تسهیلات و امکانات موجود برای سفر توریست های معلول تمرکز کنند و حتی اگر تسهیلات مشخصی در دسترس نباشد هم این اطلاعات باید در اختیار معلولان قرار گیرد تا در طراحی برنامه سفر و تصمیم گیری و تنظیم مخارج خود آن موارد را لحاظ کنند.

مواردی از تغییرات منطقی که باید برای معلولان مورد توجه قرار گیرد

ارائه اطلاعات ثبت نام و اطلاعات با حروف بسیار بزرگ برای افراد کم بینا

تهیه نسخه های لازم از انواع منوها و یا اطلاعات گوناگون به روش بریل در رستوران ها یا فرودگاه ها و مراکز دیگر مسافرتی تهیه دستگاه های تلفن با گوشی های بزرگ و قوی مخصوص ناشنوایان در هتل ها و مراکز دیگر توریستی

تامین زنگ های هشدار دهنده مربوط به اطفا حریق با سطح ارتعاشات بالا برای افراد ناشنوا تامین میزهای ویژه پذیرش با ارتفاع کوتاه برای افرادی که از ویلچر استفاده می کنند.

برگزاری کلاس های آموزشی برای افراد و کادر پرسنلی در تمام مراکز توریستی و مسافرتی در باره شناخت مشکلات و نیازهای ویژه معلولان

نکته مهم آن است که طبق تحقیقات انجام شده معلولان عمدتا به عنوان معتبرترین مشتریان خدمات و سرویس هایی شناخته شده اند که یک بار مورد رضایت آن ها قرار گرفته باشند.

در حالیکه بازار توریسم معلولان همچون هر بخش دیگر صنعت توریسم نیازمند تامین نیازهای و شرایط خاص خود از نظر اطلاع رسانی، بررسی مشکلات اجتماعی، مشکل هزینه های اضافه، دسترسی آسان به مقاصد توریستی و بالاخره حق برخورداری از اوقات خوش برای معلولان است. شاید یکی از مهمترین مشکلات در این زمینه مسائل اجتماعی باشد و از این میان مهمترین مسئله نگاه و نگرش مردم در کشورهای میزبان است، زیرا این یکی از بزرگترین مشکلاتی است که یک توریست با ناتوانی های بدنی با آن مواجه است و حل این مسئله نه تنها برای توریست ها بلکه برای ارتقای سطح روابط اجتماعی در مقاصد توریستی نیز بسیار مفید است.

نیازهای ضروری تورهای معلولین و سالمندان

ارائه خدمات ویژه در طول مسافرت هوایی، دریایی، زمینی
اسکان در اقامتگاه های مناسب سازی شده برای معلولان و سالمندان (دارا بودن رمپ با شیب کم، سرویس های بهداشتی مناسب، آسانسور)
تردد در داخل شهرها با سرویس های مخصوص حمل و نقل معلولان و استفاده از پایانه های تاکسی و اتوبوس های ویژه و مناسب سازی شدهانتخاب مراکز دیدنی، رستوران ها، مراکز تفریحی و ورزشی با داشتن تمامی امکانات مناسب سازی شده برای معلولین
از همه مهمتر برگزاری کلاس های آموزشی برای افراد و کادر پرسنلی در تمام مراکز توریستی و مسافرتی به منظور شناخت مشکلات و نیازهای ویژه معلولان

مشکلات سفر معلولین در ایران

در ایران توسعه و تسهیل گردشگری معلولان با وجود برخورداری از درجه اهمیتی بالا، جایگاه خاصی در قوانین حمایتی ندارد. امکانات رفاهی گردشگری بسیار نامناسب و اکثر آن ها بویژه در مراکز و فضاهای بین راهی برای معلولین مناسب سازی نشده است، چنانچه در رستوران ها یا غذاخوری های بین راهی، سرویس های بهداشتی و فضای استراحتگاه ها اغلب نیازمندی های معلولین نادیده گرفته شده که نتیجه ای جز افزایش محدودیت ها و یا وابستگی های معلولین ندارد. حتی برای برخورداری از حق طبیعی برخورداری از تخفیف یا نیم بها شدن هزینه بلیط هواپیما، قطار و برخی از اماکن معلول ناگزیر به طی مراحل متعدد اداری و کسب معرفی نامه جداگانه است.

اگر مسئولین بخواهند سفر معلول و همسفرانش به سفری مشقت بار و پر دردسر تبدیل نشود لازم است که هر چه سریع تر با کارهای کارشناسی دقیق و بهره برداری از تجارب کشورهای پیشرفته در توریسم یا گردشگری معلولین به رفع مشکلات اساسی حضور معلولین (بویژه معلولین جسمی-حرکتی) در جای جای میهن اسلامی پرداخته و بیش از این نخواهند این نیاز اساسی و حیاتی انسان معلول را نادیده بگیرند.

در خاتمه یادآوری نکته مهمی که همیشه در سفرها باید به آن توجه داشت، ضروری است.

در طول سفر تلاش باید بر این باشد که تا حد امکان هماهنگ با همسفران خود باشید و نخواهید نظرات و خواسته های شخصی را به سایرین تحمیل کنید که نتیجه ای جز ثبت خاطره تلخ در ذهن سایر همسفران ندارد. احترام به جمع و یکی شدن از مهمترین مسائل در سفرهای جمعی است، تنها به فکر تفریح و راحتی خود بودن آفت سفر است و خلاصه سفر و شرایط مختلف آن و واکنش همسفران عامل مهم شناخت بهتر همنوعان می شود، چنانچه از قدیم هم گفته اند آدم ها را باید در سفر شناخت و پی به خیلی از واقعیت های وجودی آن ها برد.

منبع: مرکز ضایعات نخاعی جانبازان