سفری یک روزه به جاهای دیدنی و تفریحی ورامین

ورامین به دلیل خاک حاصلخیزش از روزگاران کهن موردتوجه اقوام گوناگون بوده و به همین دلیل هم مملو از آثار باارزش تاریخی و فرهنگی است که تاکنون بیش از 50 اثر در این شهرستان شناسایی شده و 81 اثر آن در فهرست آثارملی قرار گرفته است. ورامین از لحاظ پستی و بلندی شامل دشت وسیعی است که جنوب آن به کویر مرکزی منتهی می شود. از مهم ترین رودهایی که در دشت ورامین جاری است. می توان از رودخانه جاجرود نام برد. دشت ورامین علاوه بر دارا بودن زمین های وسیع و حاصلخیز که از نظر کشاورزی حائز اهمیت است. جاهای دیدنی و تفریحی ورامین، در اکثر ماه های سال، پذیرای گردشگرانی است که خواهان گذراندن اوقات استراحت خود در فضایی با طبیعت مزرعه و در عین حال لذت بردن از جاذبه های کویر هستند. در کتاب هفت اقلیم آمده است: "ورامین در گذشته حاکم نشین و قلعه در نهایت حضانت داشته و پس از تهران و ری محلی از آن شگرف تر نیست و میوه انگورش بر تمامی ولایت رجحان دارد. ورامین دارای مزارع و آثار متعدد معماری و تاریخی از دوران پیش از میلاد تا معاصر است. پس به شما یادآوری می کنیم اگر خواستید جاهای دیدنی ورامین تهران را ببینید به ویژه باتوجه به پراکندگی آن ها باید سفری بیش از یک روز به اثار تاریخی ورامین داشته باشید. این شهرستان در زمان آل بویه قصبه بزرگی بوده که از نواحی عمده کشاورزی محسوب می شده است. امروزه صنایع دستی و به ویژه قالی بافی و سفال گری در ورامین جایگاه قابل قبولی پیدا کرده است. مهم ترین جاهای دیدنی ورامین تهران عبارتنداز: مسجد جامع، برج علاء الدوله، امامزاده یحیی (ع)، امامزاده عبدالله (ع) و قلعه ایرج که در بررسی های باستان شناسی برنامه های هدفمندی برای آشنایی با پراکندگی آثار معماری این شهرستان در نظر گرفته شده است. شهرستان ورامین تا قبل از تسلط مغولان بر ایران شهرت چندانی نداشته است اما پس از خرابی ری به وسیله مغولان از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار شده و مقر تشکیلات اداری و مالی منطقه گردید. اکثر اثار تاریخی ورامین در عهد شکوفایی و مجد و عظمت این شهر در زمان ایلخانان مغول ساخته و پرداخته شده است. دشت ورامین به دلیل موقعیت مکانی و حاصلخیزی خاک و امکانات بالقوه ای که داراست از روزگار کهن موردتوجه اقوام و طوایف مختلف قرار گرفته و امروزه شاهد آثار و بقایای تمدنی متعدد در این منطقه هستیم که از دوره پیش از تاریخ تا دوره اسلامی و معاصر تدوام پیدا کرده است. شهرستان ورامین در 40 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان تهران و در حاشیه شمال غربی کویر مرکزی ایران واقع شده است. این شهرستان از شمال به پاکدشت، از جنوب به استان قم و فشاپویه از غرب به ری و از شرق به پیشوا و پارک ملی کویر منتهی می شود. پس در ادامه با ما در مجله ی گردشگری همگردی همراه باشید برای سفری یک روزه به جاهای دیدنی و تفریحی ورامین...

مسجد جامع ورامین

شاید مهم ترین اثار تاریخی ورامین، مسجد جامع این شهر باشد که نمونه کاملی از مساجد بانقشه چهار ایوانی در دوران اسلامی و متعلق به دوران سلطان محمدالجایتو (سال 726 هجری قمری) از حکمرانان ایلخانی است. این بنای باشکوه در مرکز بافت قدیم شهر ورامین واقع ده است. در معماری این مسجد می توان سه بخش مجزا را تشخیص داد:
1- مدخل، سردر و ایوان ورودی مسجد
2- صحن، ایوان ها و رواق های پیرامون صحن
3- بخش اصلی مسجد که شبستان گنبددار (مقصوره) است.
ویژگی شاخص مسجد جامع ورامین، تزیینات به کار رفته در بخش های مختلف بناست و شامل تزیینات نوشتاری، هندسی و اسلیمی است که با مصالحی از گچ، آجر، کاشی، رنگ و در برخی مواقع تلفیقی از آن ها به زیبایی تمام به اجرا درآمده است.
سردر ایوان وردی مسجد با تزیینات مقرنس کاری و کاشیکاری جلوه خاصی دارد و رواق های پیرامون صحن با تزیینات زیبا گچ بری شده است.
بیشترین تزیینات بنا در قسمت جنوبی و در مدخل ایوان و شبستان گنبددار مسجد است. کتیبه های گچبری و آجرکاری و محراب زیبای گچبری مسجد از شاخص های تزیینی آن است که چشم هر بیننده ای را به خود مجذوب می کند و یکی از زیباترین اثار تاریخی ورامین به شمار می رود.
کتیبه ها و لوایح به شرح زیر است:
لوح نخست: به صورت یک کادر کل بقایای موجود در محراب را در برمی گیرد که در بعضی نقاط آن به خط کوفی گوشه دار، کلمات لااله الا الله به چشم می خورد.
لوح دوم: این لوح برجسته ترین بخش محراب را شامل می شود. قوس طاق محراب و لچکی های بالای محراب را در برمی گیرد و دارای کتیبه ای به خط کوفی باحروف پهن و باریک است که اصطلاحا کتیبه مادر از سوره هفدهم قرآن کریم الاسرا است.
لوح سوم: این لوح دور تا دور محراب و قوس محراب را در برمی گیرد و به خط کوفی ساده است.
لوح چهارم: در منتهی الیه بخش بالای تزیینات گچبری در سمت چپ محراب، لوح مستطیل شکل و عمودی است که با حواشی طول و عرض حدود 3*1 است.
محراب: محراب مسجد جامع ورامین حدود 3 متر و 90 سانتی متر عرض، 1 متر و 35 سانتی متر عمق و 6 متر ارتفاع دارد. از پایین تا ارتفاع 3 متری محراب عاری از هرگونه تزیینات است.
این بنا با شماره 176 و تاریخ 15/10/1310 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

امامزاده یحیی (ع)

بنای امامزاده یحیی (ع) از معدود آثار تاریخی دوره مغول و جاهای دیدنی ورامین تهران است که هنوز در ورامین به جای مانده و تزیینات، گچبری های و کتیبه برجسته ای دارد که باید رفت و دید.
نسب این امامزاده به امام حسن مجتبی (ع) می رسد. درمجموع بنای امامزاده یحیی دارای چهار کتیبه است که همگی به خط ثلث نوشته شده است.
کتیبه اول از سمت راست محراب شروع می شود و از سمت چپ محراب پایین می آید، سپس از بالای ازاره بنا در یک کادر مستطیل شکل به عرض حدود 50 سانتی متر کل بنای مقبره را دور می زند. متن کتیبه از دو قسمت تشکیل شده است؛ قسمت اول آیات 1 تا 5 سوره جمعه و قسمت دوم حاوی اطلاعاتی راجع بنا دارای یک محراب نفیس و سنگ قبر و کاشی های ارزشمندی بوده است که همگی به سرقت رفته و در حال حاضر در موزه های آرمیتاژ و فیلادلفیا نگهداری می شوند.
بنای این امامزاده با شماره 199 و تاریخ 9/5/1312 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

روستای خاوه

روستای خاوه از جمله روستاهای دارای بافت سنتی و قدیمی این شهرستان و یکی از روستاهای هدف گردشگری استان تهران است که در بخش جوادآباد ورامین قرار دارد. هر گردشگری که قصد سفر به این روستا را دارد از وجود درختان زبان گنجشک بسیار زیبایی که در دو سمت جاده و به طول 4 کیلومتر قرار گرفته اند لذت می برد.
در صورت سفر به این روستا آب انبارها و آثار و بناهای تاریخی زیادی را مشاهده خواهید کرد که حسینیه احمدی ها، بنای امامزادگان سلطان سید محمود بی بی و علی، قلعه باستانی، قلعه خاوه مسجد از آن جمله است از نکات قابل ملاحظه می توان به هنر فرشبافی در میان زنان روستا اشاره کرد. ضمن آن که 90 درصد ساکنین این روستا تاجیک هستند.

برج علاءالدوله

آرامگاهی به صورت یک بنای منفرد در شمال مسجد جامع ورامین قرار دارد که در برخی متون به برج علاءالدوله نیز معروف است. این برج از یک قسمت استوانه ای و بخش مخروطی شکل تشکیل شده است. از لحاظ تاریخی متعلق به دوره ی ایلخانی است. به دلیل وجود سردابه آجری در زیر اتاق اصلی، همانند اغلب بناهای آرامگاهی در ایران این برج در واقع یک ساختمان دو طبقه است.
سردابه که پایین تر از سطح زمین قرار گرفته از نظر نقشه، طرح چلیپایی دارد. سردابه چلیپایی ورامین به گونه ای فرهنگ مهر و مهرپرستی را به ذهن می آورد. کل ارتفاع سردابه از کف تا تیره طاق چیزی حدود 2 متر است.
این بنای تاریخی باشماره 177 و تاریخ 15/10/1310 در فهرست آثار ملی ایران و جاهای دیدنی ورامین تهران به ثبت رسیده است.

یخچال روستای حصار کوچک

در ابتدای ورودی روستای حصار کوچک یکی از جاهای دیدنی و تفریحی ورامین، در جنوب جاده ی آسفالته، یخچالی قدیمی قرار دارد که کاملا سالم مانده و از نظر فرم و عملکرد با یخچال های موجود در روستاهای همجوار قابل مقایسه است.
باتوجه به قدمت و اهمیت این قلعه یکی از اثار تاریخی ورامین، طی سال های اخیر مطالعات باستان شناسی درباره آن به عمل آمده است. بنای قلعه ایرج به شماره 9835 و تاریخ 11/5/1382 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

یخچال و آب انبار روستای علی آباد

در روستای علی آباد ورامین مجموعه ای از تاسیسات تاریخی و فرهنگی مرتبط با آب و آبرسانی وجود دارد که یخچال و آب انبار علی آباد یکی از اثار تاریخی ورامین است.

تصفیه خانه قند ورامین

ساختمان تصفیه خانه قند ورامین در سال 1313 از سوی یک معمار معروف کشور روسیه به نام لئون مارکوف ساخته شده و به تاریخ 7/7/1381 و شماره ی 6146 در فهرست آثار ملی ایران و جاهای دیدنی ورامین تهران به ثبت رسید.

دشت مسیله و بندعلیخان در جنوب ورامین

دشت مسیله یکی از جاهای دیدنی و تفریحی ورامین، دشتی هموار بدون هیچ گونه عارضه طبیعی از شمال به شهرستان ورامین، از جنوب به دریاچه نمک، از غرب به کوه سفید قم و از شرق به ارتفاعات دروازه امام محدود می شود.
دو قسمت از این دشت به هفت لعل ها، قسمتی سیاه پرده، قسمتی یه تله سرخ، قسمتی به بندعلیخان و قسمتی نیز به پرده زرد مشهور است.
بندعلیخان که مشهورترین ناحیه این دشت است به دلیل آب بندان هایی که در فصل پاییز و زمستان به محض نخستین ریزش باران های موسمی و هجوم سیلاب ها به دشت شکل می گیرد، زیستگاه کلنی های عظیم پرندگان وحشی مهاجر آبزی کشور می شود که علاوه بر پرندگان آبزی، گونه های خشک زی بسیار نادر و ارزشمند چون هوبره و انواع پرندگان شکاری همزمان با پرندگان آبزی وارد شده و زمستان را تا انتها در این منطقه سپری می کنند.
در حال حاضر در دشت بندعلیخان، پره زرد- تله سرخ، تله تاک و قسمتی از دشت هفت لول که با جاری شدن سیلاب به صورت آب بند و باتلاق نمایان می شود. انواع پرندگان آبزی و کنار آبزی چون درنا، قو، غاز خاکستری و اردک های غازنما چون آنقوت و عروس مرغابی، خونکا، فیلوش، کیلار، اردک نوک پهن و... زندگی طبیعی خود ادامه می دهند. در زمستان های خشک و غیرباتلاقی دشت مسیله، پرندگانی چون باقرقره، هوبره، انواع پرندگان شکاری چون بالابان، سنقر، عقاب طلایی، دلیچه و قوچ زندگی می کنند.

صنایع دستی شهرستان ورامین

کارگاه های شیشه گری، سفال گری و مصنوعات سنگی ورامین از دیرباز به صورت فعال و پویا به تولید پرداخته و هم اکنون نیز از جمله فعالیت های چشمگیر شهرستان هستند. علاوه بر این ها رشته های معرق، منبت و سبدبافی از جمله رشته های رایج صنایع دستی در شهرستان ورامین اند.